Review: Mytek Brooklyn DAC

Soms is er in de luisterruimte een lichte terughoudendheid om naar de wat betaalbaarder converters te gaan luisteren. Dat is natuurlijk arrogant, dom en je sluit je af van mogelijke spectaculaire openbaringen. Maar ja, het is nog best moeilijk om een high-end geluid uit betaalbare digitale technologie te krijgen. Edoch, platte nieuwsgierigheid overwint elke ratio en emotie. Daarom staat de Mytek Brooklyn D/A-converter in de luisterruimte.

De grens tussen professionele apparatuur en de betere hifi-componenten is soms vaag. High-end systemen zijn vaak een mix van consumentenapparatuur en professionele units, zeker nu er grote belangstelling is voor vinyl en open reel. Platenspelers, taperecorders en soms line-versterkers, die vroeger uitsluitend bestemd waren voor de omroep en recording industry, hebben een plaats gevonden binnen high-end consumenten systemen. In Japan was dat trouwens al eerder. Voor vrijwel alle professionele apparatuur geldt een veel betere prijs/kwaliteitsverhouding. Ook digitale converters zijn beschikbaar in professionele vorm, voor de hifi-consument en in een prosumer package. Dat laatste is een beetje vaag. Het geeft meestal aan dat een product met betrekking tot de geluidskwaliteit professionele standaarden bereikt, maar in functionaliteit, aansluitmogelijkheden en robuustheid nog deels thuishoort op de consumentenmarkt. Een echt studio-apparaat heeft bijvoorbeeld zelden RCA-aansluitingen. Bij de bekendste prosumer-producten horen de Revox A77, B77 en PR99-recorders. De geluidsmatige performance komt in de buurt van professionele standaarden, maar in een echte pro-omgeving zijn ze mechanisch gezien na een jaartje total loss. Bij de consument thuis gaan ze gewoon dertig jaar mee. Pro-apparatuur komt meestal in een simpele 19-inch behuizing. In deze wereld heerst niet de design-gekte waar de consumentenmarkt nu onder gebukt gaat. Vanwege dat design, de afstandsbediening en het pretpakket met onzinnige functies, is een consumenten-converter doorgaans vier keer duurder dan het vergelijkbare studio-exemplaar.

Mytek

Michal Jurewicz werkte als engineer voor Skyline Recording Studios en voor de Hit Factory. De laatste studio sloot na méér dan dertig jaar haar deuren in 2005. U bent als muziekliefhebber vast weleens in een van de zeven studio-ruimten geweest op West 48st in New York City. De allergrootste artiesten hebben daar gewerkt, zoals Paul Simon, Jay-Z, Michael Jackson, Madonna, Whitney Houston en vele anderen. Hit Factory bestaat nog in Miami, waar het concern de bekende Criteria studio rond het jaar 2000 overnam. Michal Jurewicz begon rond 1992 met Mytek. Het resulteerde uit een vraag van de studio’s naar betere conversie-technieken, teneinde méér kwaliteit te halen uit de toen populaire compact disc. Transparantie en detaillering zijn belangrijke eigenschappen voor een studio-converter en Mytek werd al gauw gebruikt in veel studio’s.

Voor Sony ontwikkelde Jurewicz een digitale recorder die in het DSD-format werkte. Die was bedoeld voor het sacd-format. De super audio disc leidt momenteel een wat teruggetrokken, maar wél belangrijk leven. Zeker voor DSD was indertijd het uitzicht naar de toekomst een downloadable formaat. De recorders vonden derhalve geen uitgebreide markt en Mytek kwam dus met een professionele DSD-converter. Er zijn overigens nog veel producenten die materiaal uitbrengen op de sacd-schijf. Maar ook DSD in de vorm van bestanden heeft een redelijk marktaandeel verworven. Niet voor de massamarkt. Daar speelt audio-kwaliteit geen enkele rol van betekenis. Maar wél voor de echte muziekliefhebbers, waar sacd en het DSD-file format zéér populair zijn. De Mytek Brooklyn is de meest recente converter in het programma. Die doet ook MQA, hoewel dat format nog erg omstreden is. Velen binnen de industrie zien het simpelweg als een niet erg vrijblijvende poging om licenties binnen te halen, hoewel dat los staat van de geluidskwaliteit.

De positionering van de Brooklyn is dualistisch. Enerzijds staat dit apparaat in de lijst van professionele studio-apparatuur en anderzijds wordt deze converter gepositioneerd op de consumentenmarkt. Volgens de eerder gegeven definitie is de Brooklyn feitelijk een prosumer apparaat, waarbij de vormgeving zeker aangepast is aan het broze, tere en ontluikende design-gevoel van de consument. Er wordt zelfs een heuse Apple remote control bijgeleverd. De aanwezigheid van een high-quality hoofdtelefoonuitgang en een mm/mc phonostage zijn dan ook verdere knipogen naar de consument. In ieder geval heeft Mytek bijgedragen aan de enorme kwaliteitsslag die de compact disc vanaf midden jaren negentig heeft gemaakt. Moderne cd’s zijn kwalitatief superieur ten opzichte van het materiaal dat begin jaren tachtig op de markt kwam.

Mytek Brooklyn DAC

Deze converter is in ieder geval ontworpen op basis van professionele requirements. In een studio is het noodzakelijk om de hele keten zo transparant, natuurgetrouw en muzikaal te krijgen. Studio-technici en de meeste musici hebben helemaal niets met de wereld van hifi. Ze willen simpelweg zo exact mogelijk terughoren hoe de oorspronkelijke stemmen en instrumenten klonken. De basis van de Brooklyn wordt dan ook gevormd door de ESS 9018 reference dac, samen met een Femtoclock generator en Mytek’s eigen USB2 32-bit interface. De Brooklyn kan gebruikt worden met de ingebouwde analoge volumeregeling, maar die heeft een zeer lichte kleuring. Het ding kan uitgeschakeld worden, waardoor de converter nog realistischer en transparanter klinkt. Het native DSD-ingangssignaal kan omgezet worden tot en met DSD256 (optioneel) en PCM wordt standaard ge-upsampled naar 32bit/384 kHz.

Eind jaren negentig was 24-bit/192 kHz de superieure standaard. Maar, binnen de industrie realiseerde men zich dat vinyl en tape nog steeds beter klonken (en klinken). Tegelijkertijd ontvouwde zich het iTunes-debacle via internet. De grote massa ging terug en beleefde ‘the dark age of mp3’, na een wereld die in de jaren vijftig tot en met tachtig het summum van geluidskwaliteit bood in de vorm van vinyl, tapes en zelfs de cassetteband. De mensheid denkt daar natuurlijk nooit over na, maar de schaal van deze mp3-ontwikkeling is gelijk aan de impact die zou ontstaan als we onze auto’s aan de kant zouden zetten en terugkeren naar paard en wagen of de ezel als lease-dier.  Er is een hele generatie reddeloos verloren geraakt als gevolg van blootstelling aan gecomprimeerd geluid via hoofdtelefoontjes. Aan de andere kant startte eind jaren negentig de opkomst van hi-res (voor de consument) en ontwikkelt sacd zich momenteel sterk in de richting van downloadable dsd-files. Er kwamen nieuwe chipsets op de markt en DSD is nu een feature in zowat elke dac. Daarmee kwam ook DXD beschikbaar (pcm >352.8/32-bit). Maar bij Mytek kwamen ze tot de conclusie dat DSD nog net even beter klinkt dan DXD.

Luisteren

Feitelijk is de Mytek een voorversterker met digitale ingangen, analoge ingangen (beperkt), regelbare analoge uitgangen, een hoofdtelefoon-uitgang en een ingebouwde mm/mc phonostage. Aansluiting op een eindversterker is mogelijk. In zo’n geval wordt dan gebruik gemaakt van de ingebouwde volumeregeling. Die regeling is uit te schakelen door de bypass-functie. Op de analoge uitgangen (RCA en XLR) van de Brooklyn staat dan het volle signaal. Dat is alleen veilig als deze Mytek aangesloten wordt op een voorversterker of een mengtafel. Het kan dan zijn dat de uitgangsspanning te hoog is.

Bijgeleverd zijn daarom jumpers, die intern kunnen worden geplaatst en de uitgangsspanning met 6 dB verminderen. Voor studio-doeleinden beschikt de Brooklyn over Wordclock BNC in- en uitgangen. Dat biedt een aantal toepassingen, onder andere een clock sync als meerdere Brooklyns in een multichannel configuratie draaien. De digitale inputs (S/PDIF, optisch en AES) accepteren DSD tot en met DSD64. Via USB is dat tot en met DSD256, inclusief MQA. De twee S/PDIF coaxiale ingangen kunnen ook geschakeld worden als SDIF L-R. Op die manier kan de Brooklyn communiceren met digitale master-recorders en kan dsd tot en met 256 worden afgespeeld. MQA kan in principe afgespeeld worden via alle digitale ingangen van de Brooklyn. MQA-content komt namelijk verstopt in FLAC-bestanden. Het delivery-format is een Lossless codec. In principe FLAC of Apple Lossless in 44 kHz of 48 kHz bij 24-bit. Zonder MQA-decoder spelen deze bestanden gewoon af in de FLAC-resolutie waarin ze komen. Tijdens de luistersessies was het mogelijk om MQA-bestanden af te spelen vanaf de computer (USB) met software van Roon en Audirvana. Een aangesloten professionele digitale master-recorder kon via de AES/EBU-connectie MQA afspelen via de Mytek en dat lukte ook met PS Audio’s nieuwe DMP-transport.

Het menu is duidelijk en gebruiksvriendelijk. De onderkant daarvan toont steeds vier opties, die met overeenkomstige knoppen op het front kunnen worden geactiveerd. Met de rotary (volumeregeling) kan dan een menukeuze worden gedaan.

Luisteren

Gezien de converters die de laatste maanden de luisterruimte hebben bezocht is het natuurlijk tricky om naar een apparaat te gaan luisteren dat in de budgetklasse rond de tweeduizend euro valt. Wat kun je daar nou van verwachten? Aan de andere kant geldt het argument dat Mytek ontwikkeld is vanuit de professionele wereld en dat de onderliggende ESS technologie van een zeer hoog kwaliteitsniveau is. De Brooklyn is natuurlijk op verschillende manieren aangesloten, maar uiteindelijk als converter naar een voorversterker, met de interne volumeregelingen uitgeschakeld. Er is namelijk best een subtiel verschil te horen tussen de digitale interne regeling en de analoge interne regeling. De laatste klinkt een streepje ‘warmer’. Zonder die analoge volumeregeling klinkt de Brooklyn overigens niet koud en onbetrokken. Dan zou er namelijk kleuring zijn, maar dan aan de andere kant van de schaal. Nee, deze Mytek is buitengewoon neutraal en extreem transparant.

Wat als eerste opvalt is de werkelijk fabelachtige dynamiek. Deze converter kan op een ongelofelijke manier uithalen met stemmen, koper en percussie. Echt ‘staggering’. De transparantie uit zich in het neutrale karakter, waardoor je echt alleen de natuurlijke klank en het karakter van stemmen en instrumenten hoort. Maar transparantie heeft ook te maken met doorzicht. Elk minuscuul geluidje, akoestische reflectie en tingeltje blijft rotsvast en in een eigen vrije ruimte binnen de stage staan. Ook bij zeer complex muziekmateriaal blijft alles te onderscheiden en biedt de stage een maximaal doorzicht. Het niveau van detaillering is subliem. De fenomenale Wisseloord-opname van Joost Lijbaart (‘Under the Surface’) biedt een uiterst verfijnd, subtiel en gedetailleerd pallet van minuscule klanken. Die worden op een haast onnavolgbare manier neergezet. Al die eigenschappen bij elkaar maken dat de Brooklyn een buitengewoon realistisch, plastisch en grijpbaar geluidsbeeld neerzet. Je zit letterlijk op rij een. Vanuit een opname-technisch standpunt biedt de Brooklyn in hoge mate de ervaring die je meemaakt op de studiovloer. De muziekliefhebber wordt aan z’n haren meegesleurd naar deze vorm van reality. Dus take it or leave it. Dan gaan we er even vanuit dat de rest van het hifi-setje ook die niveaus van werkelijkheid kan presenteren.

Maar, in eerdere reviews werd weleens aangegeven dat er onder de pakweg 8K geen top-converters te vinden zijn. Dat blijft natuurlijk overeind. De Brooklyn kan mee met de top-converters op het gebied van transparantie, dynamics, neutraliteit, detaillering en de sublieme vertaling van klanken en stemmen naar de luisteraar. Maar sommige van de top-converters bieden nog een streepje extra op het gebied van density, gewicht en autoriteit. Density wil zeggen dat elke vierkante millimeter binnen de stage gevuld is met informatie. Door gewicht en autoriteit voelt de luisteraar een soort stabiliteit en rust in het geluid. Moeilijk om uit te leggen, maar het is het gevoel dat Duitse auto’s geven tegenover de perceptieve ‘dwijlbak-ervaring’ waarin Frans, Amerikaans en Koreaans materiaal soms grossiert. Amerikaanse auto’s hebben langdurig niet iets gehad dat je wegligging zou kunnen noemen. De vraag is trouwens hoe dat komt (in geval van die converters). De Mytek heeft een switched power supply. Veel converters uit de topregionen hebben soms wel twintig verschillende voedingssystemen aan boord. Het minutieus toewijzen van verschillende gescheiden voedingen aan separate functionele onderdelen in zo’n converter, zal vast invloed hebben op het geluid.

Met de Brooklyn is uiteraard het geluidsmatige verschil waar te nemen tussen de verschillende resoluties en bestandsformaten. De ervaring in de luisterruimte is dat de ruimtelijke afbeelding van muziek en de kwaliteit van het laag vaak beter worden als de resolutie hoger is. Dat zijn overigens geen extreem grote verschillen. DSD en MQA lijken transparanter. Digitaal heeft daarnaast in vergelijking met analoog vaak een soort ‘gladheid’. Alsof je naar geluid luistert door een glazen wand, terwijl analoog vaak puurder en directer klinkt. Het is nog redelijk gevaarlijk om al te vaste uitspraken te doen over de geluidskwaliteit van verschillende resoluties en bestandsformaten.

Kun je dan vergelijken tussen een MQA-bestand en een PCM-file? In objectieve zin is het waar te nemen wat beter klinkt, als je in hetzelfde systeem een MQA-bestand met een PCM-bestand vergelijkt van dezelfde muziek. Maar, dat is niet zomaar toe te schrijven aan het verschil tussen MQA en PCM. Een MQA-bestand is kleiner. Maakt de codering nou een verschil, of wordt dat veroorzaakt door de kortere bestandslengte? Wat gebeurt er als je een net zo korte DSD-file zou hebben? Er is een (studio) converter die vanuit PCM MQA maakt. Luister je (deels) naar de converter of alleen maar naar die MQA-file? 

Conclusie

Wie een converter zoekt rond de 2K, zal in de Mytek Brooklyn zeer waarschijnlijk de ‘best buy for the money’ tegenkomen. Er zijn hier geen converters bekend die zo’n enorme prestatie neerzetten voor dat geld. Met betrekking tot performance biedt dit apparaat nagenoeg de geluidservaring die live op de studiovloer aanwezig is. Noem het ‘muzikaal analytisch’, extreem transparant, plastisch, grijpbaar en enorm betrokken. De keywords zijn de magistrale dynamics, de detaillering, de ruimtelijkheid, de neutraliteit en het fenomenale doorzicht in het muzikale gebeuren. De consument krijgt daarbij ook nog een mm/mc phonostage, een ingebouwde hoofdtelefoonversterker, DSD-support en MQA.

Daarnaast heeft de Brooklyn een erg plezierig en duidelijk menu en kan het apparaat ook nog vanuit een computer met het Mytek control panel worden bediend. Een Apple afstandsbediening is part of the deal voor degenen met een design-fetisch. Maar, ver aan de horizon is er natuurlijk best nog iets extra’s in het verschiet. So be it, maar dan moet je minimaal het viervoudige bedrag investeren. Deze Mytek is simpelweg een steal.

Mytek Brooklyn
Adviesprijs € 1.995,- 
Mytek Digital | www.mytekdigital.com