Hoofdtelefoondossier: 4 hifi headsets getest

Er zijn veel hoofdtelefoons beschikbaar, maar slechts een aantal mag je echt de stempel ‘hi-fi’ toekennen. Maar wat wil dat zeggen? In dit dossier leggen we het uit én bekijken we een aantal nieuwe en betaalbare hifi-hoofdtelefoons voor de serieuze luisteraar.

Thuis luisteren met een hoofdtelefoon is voor de ene een muzikale nirwana, voor de andere een noodzaak omdat de rest van het gezin wil slapen. Hoe dan ook, er valt te zeggen voor de daad van het hoofdtelefoon-luisteren. Het is één van de intenste manieren om muziek te ervaren en details te ontdekken, terwijl je rustig neergevlijd bent in je favoriete zetel.

Marktbeeld

De hoofdtelefoonmarkt is bijzonder groot. Vorig jaar waren koptelefoons wereldwijd zelfs goed voor vijf miljard dollar omzet. Er worden miljoenen apparaten verkocht, vaak relatief goedkope koptelefoons van enkele tientjes voor mensen die iets zoeken dat iets beter klinkt dat de gratis oortjes bij hun smartphone. Hoofdtelefoons voor mobiel gebruik, zowel met draad als draadloos, vormen dan ook een groot deel van de verkoop. Je kunt een mobiele hoofdtelefoon natuurlijk thuis gebruiken, een aantal leveren zelfs een zeer goede geluidskwaliteit. De Bowers & Wilkins PX of Sony MDR-1000X zijn mooie voorbeelden van noise-cancellinghoofdtelefoons die ook in het comfort van je woonkamer een rol mogen spelen.

Maar een toegewijde hifi-hoofdtelefoon is toch vaak iets anders. Ze zijn eerder ontworpen om optimaal te presteren met een hoofdtelefoonversterker (of een stereoversterker met een goed hoofdtelefoonluik), wat meestal tot uiting komt in een hogere impedantie. (Voor wie meer informatie wil over technische termen die met hoofdtelefoons te maken hebben, lees hier onze achtergronden).

De meeste hifi-hoofdtelefoons hebben bovendien een open behuizing, waardoor ze meer open en gedetailleerd klinken dan mobiele hoofdtelefoons. Die hebben vaak een gesloten behuizing om zo omgevingsgeluid buiten te houden. Zoals de naam aangeeft is een open hoofdtelefoon nu eenmaal… ‘open’. Er zijn openingen waarlangs de luchtbewegingen van de drivers naar buiten kunnen. Maar dit betekent ook dat geluid van buiten naar binnen komt.

Vooraleer kenners beginnen te steigeren: er zijn inderdaad ook hifi-hoofdtelefoons met een gesloten design. Ook thuis kan een betere isolatie van omgevingsgeluid soms een ware zegen zijn. Bovendien hebben gesloten hoofdtelefoons een zekere mate van natuurlijke demping, waardoor ze strakker klinken en impactvoller bassen produceren.

Ten slotte heb je ook het praktische aspect. HiFi-hoofdtelefoons zijn groter en vaak met meer kwetsbare materialen afgewerkt. Je wilt ze niet meenemen op de trein, want ze overleven de reis wellicht niet.

De volgende stap: DAC’s en versterkers

In dit artikel willen we niet een diepe duik nemen in de wereld van DAC’s en hoofdtelefoonversterkers. Het zal audiofielen die niets met hoofdtelefoons hebben allicht verbazen, maar het is een wereldje die even rijk is aan producten en merken als het segment van luidsprekers. Merken als Audeze, Auris, Burson, Bryston, FiiO, Grace Design, HiFiman, Pathos en Shiit klinken misschien wat minder bekend in de oren, maar zijn grote spelers in deze categorie. We laten uit deze lijst van nobele onbekenden bewust een aantal fabrikanten die je misschien wel kent voor hun andere audioproducten weg. AudioQuest bijvoorbeeld, of Chord Electronics, iFi Audio of Sony.

Een DAC en een hoofdtelefoonversterker wordt vaak gecombineerd in één toestel, maar puristen werken met twee aparte toestellen om bijvoorbeeld de digitale conversie van het analoge versterkingsproces te scheiden. Het zijn toestellen die heel goed passen bij de trend van desktop-listening: luisteren naar hi-res muziek via je computer. Aangezien pc’s en laptops doorgaans over heel slechte hoofdtelefoonuitgangen beschikken, is de stap naar een extern kastje snel gemaakt. Een DAC die je via USB aansluit is nu eenmaal niets anders dan een externe geluidskaart. Een hoofdtelefoonversterker heb je soms ook gewoon nodig omdat sommige hoofdtelefoons een zeer hoge impedantie hebben. Dit maakt dat ze moeilijk luid en goed kunnen spelen. De Audeze LCD-4, Beyerdynamic T1 en Sennheiser HD800 zijn bekende voorbeelden van hoofdtelefoons die zonder een goede versterking ronduit vreselijk kunnen klinken.

DAC’s en hoofdtelefoonversterkers zijn er in alle prijscategorieën. Het hoeft niet per se veel te kosten. De aankoop van een FiiO E10K of AudioQuest DragonFly kost je minder dan 100 euro en levert direct een merkbare verbetering. Een iets duurder toestel als de Pro-Ject Pre Box S2 Digital, RHA Dacamp L1 of Chord Mojo (300-500 euro) zal je meer flexibiliteit leveren op vlak van het DAC-proces en vermogen. Wie echt gebeten is door de hobby, eindigt al gauw met high-end materiaal, zoals de Chord Hugo 2, Mytek Brooklyn, Questyle CMA800i of Audeze The King. Er is nog veel meer keuze en prijstechnisch is de sky the limit.

Voor het evalueren van de hoofdtelefoons in deze test gebruikten we vooral onze vertrouwde (warmere) Chord Mojo, de eerder genoemde (wat analytischere) Pro-Ject en – kort – de Chord Hugo 2, allemaal aangestuurd vanuit Roon. Af en toe betrokken we onze hoofdtelefoonversterkers: de SPL Phonitor 2 (analytischer) en de Sugden HA-4 (warmer, letterlijk ook want klasse A). We hebben geen crossfeed-functies of gelijkaardige klankaanpassingen toegepast, hoewel die zeker interessant zijn als je wil experimenteren. In dit artikel spitsen we ons op de volgende pagina's toe op betaalbare hifi-hoofdtelefoons, in een follow-up nemen we binnenkort een aantal hogere modellen onder de loep.

Sennheiser HD599: warme beginner

Sennheiser is één van de Groten van de hoofdtelefoonwereld. Het Duitse familiebedrijf is al zeventig jaar bezig met het ontwerpen van koptelefoons (en microfoons) en heeft in die tijd een enorme reputatie ontwikkeld. Vraag kenners naar de namen van referentie-hoofdtelefoons en je hoort zeker de HD600, HD650, HD800 en Orpheus langskomen. De goedkopere HD599 staat minder in de schijnwerpers, hoewel het toch wel kwaliteiten heeft van zijn duurdere broers. Met name van de HD600 en HD650, twee ‘moeilijke’ hoofdtelefoons die indertijd een revolutie ontketenden door een echte audiofiele koptelefoon bereikbaar te maken voor de massa.

De HD599 is de opvolger van de HD598, dat zie je meteen. Het deelt bijvoorbeeld een opmerkelijke kleur: een soort geelachtig beige. De HD598 vulde dat aan met houten accenten en bruine oorkussens, bij de nieuwe HD599 is er gegaan voor metaalkleurige elementen en donkerbruine kussens. Sennheiser heeft de HD599 visueel duidelijk minder controversieel willen maken. De koptelefoon zit goed in elkaar voor zijn prijs, al merk je bij nadere inspectie dat bijna alles kunststof is. De bouwkwaliteit is zoals gezegd zeker goed en bovendien de HD599 zeer comfortabel. Je draagt hem moeiteloos voor uren aan een stuk, onder andere dankzij de oorkussens uit fluweel. Het gewicht van 250 gram is zeker niet overdreven.

De impedantie van 50 ohm maakt de HD599 makkelijk aan te sturen, zeker vergeleken met de HD600/650. Je kunt hem gerust direct aansluiten op stereoversterkers en mobiele toestellen, zo veelzijdig is hij wel. Het compleet open ontwerp laat echter veel geluid binnen én ontsnappen. Dit is een hoofdtelefoon voor je eigen kamer, niet voor in de zetel naast je tv-kijkende partner – toch zeker niet als je jouw huwelijk in stand wil houden.

Klankmatig is de HD599 echt te beschrijven als de ‘toegankelijke HD650’. De meeste muziek klinkt heel aardig en vriendelijk door de Sennheisers. Soms wat overvriendelijk, want hoewel er niet een zware sluier ligt over muziek (zoals bij de HD600) moet je vaak heel nadrukkelijk luisteren om alle details waar te nemen. Dat ondermijnt bij momenten toch de imaging van muziek; tracks klinken niet zo open als je zou verwachten. Bij orkestrale muziek in het bijzonder misten we toch het concertzaalgevoel. Vanwege dat warme profiel vonden we de HD599 merkbaar aangenamer bij de Pro-Ject DAC dan bij de Chord Mojo.

Ondanks die kritiek is de HD599 een enorme opstap in het prijssegment. Er is niets mis met easy listening, vooral als je muziek wil beluisteren terwijl je iets anders doet.

Philips X2 HR: beter dan de referentie

Ga shoppen bij Audeze, Focal of HiFiman, en je zal topmodellen ontdekken die probleemloos de kaap van 4.000 euro overschrijden. Niet zo bij Philips. Bij hen is deze Fidelio X2 HR het vlaggenschip. En dat met een prijskaartje van minder dan 300 euro. Het zegt veel over de kijk op de markt van het bedrijf, dat nu eigendom is van Gibson. Ja, die Gibson, van de gitaren.

De X2 HR komt meteen heel bekend over. We hebben in het verleden de X1 en zijn opvolger, de X2, getest en waren zeer te spreken over beiden. Deze X2 HR is een soort update van het tweetal. Niet echt een nieuw model, maar toch ingrijpender aangepast dan je zou vermoeden als je de X2 en de X2 HR naast elkaar legt. Er is bijvoorbeeld een nieuw 50-mm driver gebruikt, met een bredere frequentiebereik. Hierdoor mag Philips het etiket ‘high resolution’ op de koptelefoon kleven. Marketing? Misschien, maar we hebben wel meteen de indruk dat de driver in de X2 HR beter klinkt. Niet dat we geloven dat we die hi-resfrequenties nu opeens horen; het gaat er volgens ons om dat de karakteristieken van een driver die doorloopt tot 40 KHz bij de hoorbare frequenties zal presteren zoals het hoort.

De X2 HR blijft één van de mooiste hoofdtelefoons die er zijn. De vergelijking met heel wat duurdere toestellen doorstaat deze Philips probleemloos, althans op vlak van uitstraling. De metalen roostertjes aan de achterkant van de metalen behuizingen ogen gewoon heel ruig. De materialen zijn niet ongelooflijk luxueus, maar het gebruik van hoogwaardig kunststof en metaal zorgen toch voor een premiumgevoel. En comfortabel dat hij op je oren zit. De oorkussens zijn lekker zacht – en ook wel heel groot. En een tikje warm, leuk in de winter! De kussens zelf gebruiken memory foam en zijn van een hoge kwaliteit. Belangrijk, want oorkussens hebben een impact op de basrespons.

Philips past voor de X2 HR een bekende truc toe: de drivers zijn gekanteld gepositioneerd ten opzichte van je oren. Dat verzacht de klank wat en creëert een grotere ‘klankkast’ voor je oorschelp, wat een grootser gevoel opwekt. We luisterden met plezier naar de funky dubbele jazz-bas van Esperanze Spalding of de klassiekers van Miles Davis, die laid-back en warm werden gepresenteerd, maar ‘Songs for the Deaf’ van Queens of the Stone Age neigde dan weer te veel naar een verstopte klank. Deels een gevolg van de opname zelf, maar het kan toch frisser.

Philips is altijd heel open geweest over hoe ze producten ontwikkelen. Voor hoofdtelefoons gebeurt dat trouwens nog altijd grotendeels in Leuven in België. Ze winden er geen doeken om dat ze bij het finetunen van hoofdtelefoons luistertests opzetten met voorname concurrenten en referenties. Daarom hebben we altijd het vermoeden gehad dat Philips met de Fidelio X-hoofdtelefoons mikte op het overtroeven van de HD650. Voor de X2 HR geldt dat zeker ook, maar op vlak van middenweergave en details staat de Philips eigenlijk verder. De vele fans zullen het niet graag horen, maar eigenlijk is de X2 HR een superieure hoofdtelefoon die zich bovendien heel gemakkelijk laat aansturen (30 ohm en 100 dB gevoeligheid). Comfortabel en lang luisteren blijft centraal staan, wat echter wil zeggen dat je bijvoorbeeld bij rockmuziek soms wat verveeld achterblijft. De basweergave is ook eerder adequaat dan geweldig.

Audio-Technica ATH-SR9: strakke focus op detail

Audio-Technica heeft niet de naam en faam van een Sennheiser. Maar dat ligt aan ons. Het een zeer eerbiedwaardige Japanse onderneming, die naast hoofdtelefoons en microfoons ook een sterke reputatie qua cartridges voor platenspelers heeft verworven, en dat al meer dan vijftig jaar. Op hoofdtelefoonvlak is Audio-Technica een echte referentie in de DJ-wereld, met de ATH-M50x. Dit quasi-onverwoestbaar werkpaard heeft echter weinig te maken met de hoofdtelefoons voor thuis van Audio-Technica.

De gloednieuwe AHT-SR9 is een volgende stap voor wie hield van de ATH-MSR7 (die we hier goedkeurend bespraken) uit de Sound Reality-familie. Wie het nieuws wat volgt, weet dat Audio-Technica dit jaar ook een hoofdtelefoon met pure digitale drivers introduceerde (de ATH-DSR9BT), de ATH-SR9 is echter nog een klassiek analoog design. Weliswaar met een nieuw 45-mm driver die gemonteerd is in een solide aluminium behuizing.

De ATH-SR9 spreekt dezelfde licht futuristische designtaal als de MSR7, al heeft het duurdere model een andere kleurstelling (zilver) en een lager gewicht (270 gram). Omdat hij minder weegt, was onze eerste indruk dat de SR9 minder stevig is afgewerkt. Dat is niet het geval, besluiten we na wat langer gebruik.

Deze Audio-Technica is dus opnieuw een gesloten hoofdtelefoon die zowel thuis als onderweg te gebruiken is. Met een impedantie van 47 ohm en gevoeligheid van 47 dB kun je hem zo aansluiten op een smartphone. Er zit ook een mooie case mee in de doos. Dat is een accessoire die je ziet opduiken bij iets duurdere hoofdtelefoons. Niet te onderschatten handig als je op langer termijn je een hoofdtelefoon in goede staat wil houden. De SR9 past volledig over de oren en is zeer comfortabel.

We houden van de zeer strakke weergave van de SR9, die iets helemaal anders biedt dan de twee voorgaande hoofdtelefoons. Audio-Technica is als Japans bedrijf altijd sterker gefocust  geweest op detailweergave en het hoog. Tegelijkertijd zijn de bassen bij de SR9 heel strak en gecontroleerd, waardoor ze niet andere frequenties overstemmen. Een track als ‘Skulls’ van Röyskopp klinkt op de HD599 wat wollig – waardoor de basisritme zijn afgemeten tempogevoel verliest - hier is het alles strak en snel. De Audio-Technica blijft een gesloten hoofdtelefoon (die altijd meer ‘in je hoofd’ klinken dan open modellen), maar is toch nog verrassend luchtig qua klank.

Dit alles maakt de ATH-SR9 weinig vergevingsgezind. Als je luistert naar zwaar gecomprimeerde bestanden of opnames waar iets aan scheelt, dan merk je snel wat er scheelt. Een topper voor elektronische muziek, vinden we, maar bijvoorbeeld bij snelle rockmuziek genre Rammstein soms een tikje te agressief. Combineren met de juiste DAC is een goed idee.

Denon AH-D7200: cocooning met geluid

Denon kennen we allemaal van hun AV-receivers, maar de Japanners hadden op een bepaald moment een sterke reputatie in de hoofdtelefoonmarkt. Dat kwam door de zeer aangename D5000 en D7000, toestellen die weliswaar door driverfabrikant Fostex ontworpen werden maar die door Denon helemaal werden verfijnd. Na een tijdje halve afwezigheid in het segment en wat experimenten met een andere richting, lanceert Denon de D7200. Deze koptelefoon werd in-house ontwikkeld, maar wel met de bedoeling om een hommage te zijn aan die legendarische D7000. Denon is daar ongelooflijk in gelukt, getuige ook de EISA Award voor Beste Hoofdtelefoon die er aan werd toegekend. We hebben er eerder dit jaar een uitgebreide test over geschreven.

De AH-D7200 zit al in de hogere prijsklasse, wat je niet meteen merkt aan de verpakking. Open de doos echter en je ontdekt ware luxe. De D7200 is een prachtig afgewerkte hoofdtelefoon met heel mooie behuizingen uit walnoothout, die via een fraaie aluminium beugel overgaat in een beugel die met leder bekleed is. Je bespeurt niet het minste gekraak als je de hoofdtelefoon vastneemt en op je hoofd plaatst, een teken van echte kwaliteit.

De D7200 is een wat ‘donker’ klinkende hoofdtelefoon. Dat wil zeggen dat hij een goede basfundament combineert met een lager-midden dat wat terughoudend is, en dan vanaf ergens rond 700 Hz weer begin te klimmen en daarna weer afloopt. Een aflopend treble is natuurlijk niet gek, de meeste hoofdtelefoons doen dat omdat ze anders wel heel scherp kunnen klinken. Bij de D7200 klinken met name stemmen meteen gewichtig maar zitten ze niet vooraan op het podium. Bij onze uitgebreide test noemden we de D7200 een hoofdtelefoon met karakter en allesbehalve zoutloos. “Het is een fijne hoofdtelefoon, eentje die flirt met zijn beperkingen maar dat tegelijkertijd het lang luisteren naar muziek centraal plaatst”, vat het goed samen. De Denon AH-D7200 is een aanrader, maar enkel als je hem inzet voor de juiste doeleinden (en misschien ook met de juiste DAC, zoals van Pro-ject of een Oppo HA-1). Een hoofdtelefoonversterker is op zich niet echt nodig, want de D7200 heeft een zeer lage impedantie en een zeer hoge gevoeligheid (105 dB) die je eerder associeert met in-ears.

Als je een ontspannen avond voor jou er uit ziet als ‘ik neem een glas whisky in de hand, en terwijl ik daaraan sip, luister ik naar grootse muziek die me in vervoering brengt’, dan is de D7200 misschien iets voor jou. Het hoge comfortgehalte, de premiumuitstraling en het zeer ontspannen geluid maken muziek beluisteren een beleving. Dat je daarbij niet het meest open geluid ervaart of echt elke nuance gepresenteerd krijgt, daar zal je wellicht niet om malen.