Fabrieksbezoek Neat Acoustics - Thinking inside the box
Samen met Latham Audio verkoopleider Rowan Dernee bezocht ik onlangs het Engelse Neat Acoustics in het pittoreske Barnard Castle, en viel ik van de ene verbazing in de andere.
Het bezoeken van nationale en internationale audiofabrikanten behoort voor een audiojournalist doorgaans tot de leukere dingen binnen het vakgebied. Sommigen van deze ondernemingen zijn gespecialiseerd in één product of een enkele productcategorie, terwijl anderen juist het complete pallet voor hun rekening nemen. Maar een fabrikant waarbij alle personeelsleden naast hun productiewerk ook zelf een instrument bespelen, er in het bedrijfspand zelfs een eigen professionele studio aanwezig is én deze personeelsleden ook nog eens in verschillende nationaal bekende bands spelen, dat ben ik nog niet eerder tegengekomen. Toch vormt het de belangrijke basis van de bijzondere luidsprekerontwerpen van Neat Acoustics.
Neat: groot in het kleine
Voordat ik met het verhaal van start wil gaan, ben ik eigenlijk wel benieuwd wie van u weleens van het merk Neat Acoustics heeft gehoord. Als ik mezelf na ga, is het Engelse merk me vooral bijgebleven door de bijzondere en soms vreemde ontwerpen. De eerste in dat illustere rijtje was de Neat Motive 2: een klein naar achter hellend ‘paaltje’ van slechts 76,5 cm hoog, maar wel voorzien van een dermate grootse en op prettige wijze expressieve weergave, dat ik er op audioshows meerdere malen volledig door werd verrast.
Dat kon schijnbaar nog veel ‘schokkender’. Enkele jaren later kwam ik op een willekeurige show de demoruimte van Latham Audio binnen en hoorde het enthousiaste Neat-geluid, maar zag nu helemaal geen enkele luidspreker meer? ‘Toch staan ze er hoor’, vertelde Rowan met een twinkeling in zijn ogen. ‘Kijk nog maar eens goed...’ Daarop zag ik inderdaad twee ieniemienie kleine luidsprekers (13 cm hoog, 20 cm breed en 16,5 cm diep) op zeer ranke stands quasi in de lucht zweven. Het bleek de Neat Iota te zijn, die door zijn witte kleur (ze zijn er ook in vier andere sprekende kleuren) tegen een witte achterwand bijna helemaal wegviel.
Inmiddels ben ik ruimschoots bekend geraakt met hun muzikale verrassingsaanval, maar ben ik nog steeds iedere keer weer opnieuw verbaasd dat zo’n volwassen en vooral lekkere weergave met veel snelheid en natuurlijke details, uit zulke kleine behuizingen kan komen. Na de Iota kwam Neat met de grotere Iota Alpha. Een opvallend lage vloerstaander (slechts 45 cm hoog) die aan de basis-Iota extra laagfundament en body zou moeten toevoegen. Niet geheel verrassend bleek ook deze loot al snel na introductie een doorslaand succes te zijn. Een gegeven dat naast de typische muzikale Iota ‘magie’ mede werd veroorzaakt door het op een geloofwaardige hoogte gepresenteerde stereobeeld.
Neat Acoustics
Uit mijn inmiddels behoorlijk rijke ervaring waar het fabrieksbezoeken in Engeland betreft, kan ik u zeggen dat het niet ongebruikelijk is dat zelfs de grote en internationaal bekende ondernemingen regelmatig nog in hunoorspronkelijke bedrijfspand zitten. Wel is het dan in de opvolgende jaren gestaag uitgebouwd. Maar wat je dan ziet is een soms bijna chaotisch aandoende kakafonie van verschillende gebouwen en gebouwtjes in vaak totaal verschillende stijlen. Van Neat wist ik vooraf dat het om een kleine onderneming zou gaan. Klein en Engels? Hmm, dan zal het vast nog in een ‘nostalgisch’ aandoend bouwwerk zijn gehuisvest? Maar niets blijkt minder waar te zijn!
Ok, reuzegroot blijkt het pand niet te zijn, maar wel mooi strak en modern van snit, en ook nog eens gelegen in het werkelijk prachtige heuvellandschap van North East England. Onze gastheer voor de komende twee dagen, Neat exportmanager Doug Graham, neemt ons mee naar een kleine maar knusse ontvangstruimte. Op een laag meubel toont een flatscreen geflankeerd door een paar Iota’s een professionele videopresentatie van de Neat producten, terwijl de rest van de ruimte wordt gevuld door een opvallende reeks aan prachtig liefdevol gerestaureerde en werkelijk spelende(!) vintage audioproducten. Wanneer we de ontvangstruimte weer verlaten en een U-vormige gang inlopen, wordt steeds duidelijker dat het hier niet om de zoveelste luidsprekerfabriek gaat. Want waar we ook kijken, alle wanden zijn werkelijk van vloer tot plafond gevuld met de meest vreemdsoortige muziekinstrumenten. Van de talloze verschillende gitaren, tot een heus harmonium, klavecimbel, harp, klokkenspel, drumkits en zelfs een contrabas en concertvleugel! Maar hé, wat is dat? Een studioruimte voor livemuziek in een productiefaciliteit voor luidsprekers?! Daar wil ik straks het fijne van weten...
Na de laatste bocht van de U staan we oog in oog met Neat Acoustics-oprichter en eigenaar Bob Surgeoner. Gezeten achter zijn PC en geflankeerd door een serieuze vleugel, staat deze jong ogende zestiger ogenblikkelijk op om zijn gasten hartelijk welkom te heten. Bob is ongeveer 1 meter 80 lang, bezit een gemiddeld postuur en blijkt over een bijzonder vriendelijk en rustig karakter te beschikken. Hoewel dat op slag blijkt te kunnen veranderen in ongebreideld enthousiasme wanneer livemuziek ter sprake komt. Want Bob blijkt naast luidsprekerontwerper, ook een bijzonder getalenteerd musicus die vele instrumenten bovengemiddeld goed kan bespelen te zijn.
Neat: verfrissende kijk
Na een kop lekkere en op Nederlandse(!) wijze gezette koffie, starten we met de rondgang door het bedrijf. Wanneer we de dichtstbijzijnde deur doorgaan komen we als eerste in het opslag en onderdelenmagazijn. Normaliter het domein van vele dozen en onderdelen, maar in dit geval ook voorzien van een complete verdieping vol met allerhande prototypes. Van de originele Petite uit 1991 tot de grote lege kasten voor de prestigieuze Ultimatum modellen en uiteindelijk ook nog de stille getuigen van modellen die het uiteindelijk niet hebben gehaald.
Tijdens de uitleg over de verschillende modellen vertelt Bob ook het nodige over het ontwerpproces. In principe ontstaat iedere Neat luidspreker vanuit een bepaalde behoefte. Samen met rechterhand en productmanager Paul Ryder vinden er vervolgens een aantal brainstormsessies plaats, waarbij de basisvorm, globale afmetingen en speakerbezetting worden bepaald. Als volgende stap wordt er gevoed door de enorme hoeveelheid ervaring en aan de hand van een reeks schetsen een eerste prototype vervaardigd.
In de tussentijd gaat Bob aan de slag met de luidsprekerbezetting. Een selectieprocedure waarbij een groot aantal om theorie geschikte units vooraf zonder behuizing en filter afwisselend los maar ook gezamenlijk worden beluisterd. Het grote voordeel van deze werkwijze is dat al vooraf kan worden vastgesteld of er een harmonisch kloppend geheel zonder vervelende interferenties of andere artefacten ontstaat. Als volgende stap worden de kastafmetingen en aanverwante parameters geoptimaliseerd en ontstaat uiteindelijk het visuele eindproduct. De eindafstemming en het gebruikte wisselfilter ontstaan tenslotte door een (berekende) basisopzet te maken en deze door veel te luisteren en tegelijkertijd te meten steeds verder te optimaliseren.
Neat-oprichter Bob Surgeoner
Terwijl de ochtend inmiddels al voorbij is en we ons in een opvallend warm zonnetje voor de lunch naar een sfeervolle plaatselijke herberg begeven, vraag ik Bob of hij misschien wat meer over zichzelf en zijn achtergronden kan vertellen. "Jazeker, en met veel plezier! Vooral omdat praten over je verleden ook altijd weer een berg warme herinneringen oplevert. In het jaar 1980 kun je mij terugvinden als gitarist van een Post Punk band. Het was een creatieve en leuke tijd, alleen was er tussen het repeteren, liedjes schrijven en concerten geven altijd maar weinig te doen. Om die tijd in te vullen startte ik in Londen een kleine hifi-winkel genaamd ‘Bob’s Music Room’. Ik verkocht daar de betere hifi producten en raakte daardoor steeds meer in de technische achtergronden geïnteresseerd."
"Na een verhuizing naar Noord-West Engeland in 1988 ging ik werken in een hifi-winkel in Darlington en besloot om eens te proberen een geheel eigen speaker te ontwerpen. Achttien maanden later was de eerste Neat speaker, de Petite een feit en tijdens de London Heatrow show in 1990 werd het model voor de allereerste keer aan het publiek getoond. Ontzettend spannend natuurlijk, maar de Petite werd vanaf dat eerste moment dermate goed ontvangen dat alles daardoor in een stroomversnelling is gekomen. Na de Petite monitor volgden in 1994 de grotere, minder dure en minder lastig aan te sturen Critique en vloerstaande Mystique."
Isobarik laag
"De in 1997 geïntroduceerde Gravitas subwoofer die diende als aanvulling op de Petite 3 monitor, was een echte mijlpaal voor Neat. Vooral doordat het de allereerste keer was dat we het isobarik laagsysteem toepasten. Dit principe wat al in 1950 door Harry Olson werd uitgevonden, wordt ook vandaag de dag nog steeds bij veel Neat-modellen toegepast, en met een reden. Want niet alleen wordt het laagbereik door de dubbele motorpower met meer controle kwalitatief veel beter en de vervorming een stuk lager, maar ook is het mogelijk om een dieper laag te realiseren dan bij de gebruikte kastinhoud mogelijk is."
"In de praktijk bestaat een Isobarik configuratie uit twee pal achter elkaar geplaatste woofers die beiden tegelijkertijd met dezelfde fase worden aangestuurd. De ene unit is daarbij gewoon zichtbaar, terwijl de andere zich onzichtbaar in de kast bevindt. De luchtdruk tussen de twee woofers in de kast blijft bij dit principe continu gelijk waardoor een dubbel zo groot kastvolume kan worden gesuggereerd!"
Neat: nieuwe productseries
Naast de al eerdergenoemde kleine en zeer betaalbare Neat Iota en Motive series, bestaat het actuele gamma verder uit de understated Momentum- en prestigieuze Ultimate-series. Zeker bij laatstgenoemde wordt alles uit de kast getrokken om maar de best mogelijke geluidskwaliteit te bereiken en wordt de nodige complexiteit niet geschuwd. Toch is voor mijzelf de Momentum SX3i monitorluidspreker van € 3.325,- per paar de grootste ster binnen het gamma. Niet omdat dit handzame model nog beter dan de duurdere Ultimatum modellen zou presteren – want dat is zeker niet het geval. Maar vooral omdat deze weergever voor een nog enigszins betaalbaar bedrag, eigenlijk alles bovengemiddeld goed doet. Tel daarbij ook nog zijn modale afmetingen en de zo mooie illusie van diep laag uit een compacte kast bij op en er staat een werkelijke top allrounder te spelen.
Productie en livemuziek
Weer terug in het Neat bedrijfspand gaan we meteen de productieruimte in. Hier maken we kennis met de zeven man personeel en de enorme nauwgezetheid waarmee ieder facet van de luidsprekers wordt uitgevoerd. Wanneer Bob vervolgens uitlegt dat in het filter van Neat luidsprekers geen 10 procent, geen 5 procent en zelfs geen 1 procent tolerantie wordt gehanteerd, maar een extreme 0,1 procent, ben ik toch wel even stil. Want wat is de noodzaak om hier zo extreem ver in te gaan? Met een serieus gezicht vervolgt hij dat de optimale gelijkheid van beide luidsprekers van enorm belang is voor een werkelijk geslaagde stereo illusie. Om dit te kunnen bereiken worden naast de luidsprekerunits, ook alle filtercomponenten vooraf streng geselecteerd en gematched. Om uiteindelijk die extreme nauwkeurigheid te bereiken worden de benodigde hele kleine waardes parallel aan de grotere gesoldeerd.
Het mooie van dit sympathieke merk is dat deze werkwijze voor alle modellen ongeacht prijs wordt gehanteerd. De enige horde die ik voor dit merk zie heeft eigenlijk vooral te maken met de vormgeving. Niet dat de visuele verhoudingen niet goed zouden zijn gekozen, of dat er wat aan de afwerking zou mankeren. Nee, integendeel. Maar de Neat Acoustics modellen zijn op de wat rondere Ultimatum modellen na wel allemaal erg (recht)hoekig. Enerzijds is dit ook wel een typisch Engels iets, maar zeker als je het vergelijkt met de overige merken op de markt is het wel iets waar je ‘even doorheen’ moet. Ben je vervolgens zover en voel je de charme en vooral de kwaliteiten van dit puristische merk, dan word je rijkelijk beloond met een unieke klanksignatuur die geen ander merk in deze mate heeft.
Voordat we tot slot de luisterruimte ingaan, kunnen we tijdens de koffiepauze nog even een heerlijke jamsessie bijwonen van een drietal personeelsleden die warm aan het draaien zijn voor een plaatselijk concert later die avond. Het is niet alleen fantastisch om te zien, horen en voelen, maar ook een duidelijke ode aan de muzikale ziel en bevlogenheid die iedere Neat luidpreker uit iedere porie uitstraalt.
Neat luistersessie mét primeur
Terwijl het einde van ons bezoek nu toch echt met rasse schreden nadert, hebben we het leukste voor het laatst bewaard: namelijk een uitgebreide luistersessie waarbij van iedere Neat serie één of meerdere modellen kunnen worden beluisterd. De Neat luisterruimte blijkt een prettig en akoestisch behoorlijk geoptimaliseerd vertrek binnen het bedrijfspand te zijn. Binnen de goed bruikbare afmetingen (6 x 7 meter) staan de nodige Neat speakers en een tweetal comfortabele bankstellen opgesteld. Aan de korte wand bij binnenkomst is een waar arsenaal aan te gebruiken elektronica en bronnen op een opvallend groot aantal audioracks geplaatst, terwijl een tweetal meubels bij de tegenoverliggende wand het op dat moment te gebruiken systeem bevat. Vooral van het bekende Engelse merk Naim zijn vele componenten te vinden, waarbij een Naim Supernait 2 geïntegreerde versterker als rotsvaste basis dient.
Op het moment van ons bezoek bestaan de bronnen uit een Naim UnitiServe met Naim DAC streaming configuratie, een antieke maar nog steeds voortreffelijk presterende Naim CD1 CD speler en tenslotte een Revox A77 voor reproductie van de eigen opnames. Als eerste gaan we van start met de piepkleine Iota die geheel vrijstaand op een sierlijke stand bijna in de ruimte lijkt te zweven. Al meteen bij de eerste klanken heb ik meteen weer dat bizarre gevoel dat hier de natuurwetten worden getart. Zo’n mooi groots en goed gedefinieerde weergave met zoveel muzikale expressie en bij zulke geringe kastafmetingen is gewoon heel erg bijzonder.
Neat Iota Xplorer: primeur!
Wanneer Bob vervolgens even de ruimte verlaat om het volgende moment samen met Doug twee onbekende speakers binnen te dragen, blijkt dat we getuige moge zijn van een echte primeur! Het blijkt om het definitieve prototype van de Iota Xplorer te gaan, de grote broer van de Alpha. Hoewel de prijsstelling ten tijde van dit schrijven nog niet bekend is, leunt de Xplorer qua onderdelengebruik en concept duidelijk meer op de duurdere Neat modellen dan op de bestaande Iota’s. Zo is de bandtweeter nu gewijzigd in een Air Motion Transformer, is de middentoner vervangen door dezelfde topkwaliteit 17 cm laag/midden unit zoals die in de Momentum en Ultimatum series wordt gebruikt en is in de grotere kast ook nog plaats gemaakt voor twee 17 cm woofers in de bekende Neat Isobarik basreflex configuratie.
Wanneer het volgende moment de eerste klanken uit de Xplorer kasten stromen, is het hoorbare verschil meteen erg groot. Enerzijds is er in dit stadium nog wat minder de magie van beide goedkopere Iota’s te horen, maar wat wel ogenblikkelijk duidelijk wordt is dat de weergave veel krachtiger, volwassener, meer dynamisch en kleurrijk overkomt. Ook het verschil in hoog dynamiek is opvallend, wat gezamenlijk zorgdraagt dat dit een werkelijk grote stap vooruit is en weleens de nachtmerrie voor verschillende fabrikanten zou kunnen gaan worden!
Neat Momentum en Ultimatum
Tijdens de laatste ronde geven respectievelijk de Momentum SX3i en Ultimatum XLS acte de précence. Hoewel het in beide gevallen om monitor modellen gaat, blijkt de weergave veel meer op dat van grote vloerstaanders te lijken. De SX3i behoort inmiddels al jaren bij mijn persoonlijke Neat favorieten en hier aangestuurd door Naim componenten, blijkt al weer snel waarom. De presentatie is namelijk heel mooi uitgewogen en opvallend volwassen en ‘rijp' qua karakter, maar is tegelijkertijd ook prima oplossend en naast rust ook voorzien van een kernachtige energie.
Alle Neat luidprekers behoren tot de meer expressief spelende op de markt, maar bij deze SX3i valt alles gewoon als geen ander perfect samen. Voordat dat strakke en voor de kastafmetingen opvallend diep doorlopende laag blijft één van de meest bijzondere kenmerken van dit toch vrij compacte systeem. Wanneer we als laatste weergever tenslotte overschakelen naar de XLS, ben ik wederom weer even stil. Zowel prijstechnisch als klankmatig wordt hier namelijk de sprong gemaakt naar high-end. Dat betekent in dit geval niet alleen nog meer overzicht, rust en vanzelfsprekendheid door de betere kastconstructie en onderdeelgebruik. Maar ook een nog sterker uitgedragen realisme, werkelijk tastbare klankkleuren, nog eens toegenomen verfijning, maar met name dat heerlijke gevoel dat hier echt muziek wordt gemaakt.
Conclusie
De uiteindelijke boodschap van dit superleuke, gezellige en leerzame fabrieksbezoek is dat het ontwerpen en produceren van werkelijk goed presterende luidsprekers nog steeds een echt vak is. Een professie die ze bij Neat Acoustics goed onder de knie hebben, wat heeft geresulteerd in een viertal luidsprekerseries die allemaal naast een levensechte expressie ook over een opvallend diep zeer gedefinieerd laag beschikken en bovenal enorm muzikaal zijn.
Hoewel de vormgeving typisch conservatief Engels aandoet, is de afwerking boven iedere twijfel verheven en worden de modellen in vele kleuren en fineersoorten aangeboden. Maar nog veel belangrijker is dat ieder paar luidsprekers werkelijk zeer goed gepaard de fabriek verlaat en dat Neat luidsprekers een opvallend gemakkelijke versterkerbelasting vormen. Voeg daar tenslotte nog de onkritische plaatsing ten opzichte van de achter- en zijwanden aan toe en er staat een luidsprekermerk voor ons wat een grote groep muziekliefhebbers meer dan blij kan maken!
Latham Audio b.v.
Tel: 013-5082411
E-mail: info@latham.nl
www.latham.nl