Lua Sonata & Cantilena

Lua Sonata & Cantilena - De SEL edities

Lua was voor mij een fabrikant die ik wel eens tegenkwam in Duitse tijdschriften of op beurzen bij onze oosterburen. Dat ze sinds 1983 luidsprekers bouwen weet ik wel, maar dat Lua ook actief met elektronica werkt was bij minder bekend. Importeur Hi-Hat Audio heeft daar in één klap verandering in aangebracht door een geïntegreerde buizenversterker te brengen die luistert naar de naam Sonata en een geïntegreerde cd speler die de niet minder fraaie naam Cantilena draagt. Beide apparaten in de getunde SEL uitvoering, waarop ik later zal ingaan. Voorlopig heeft de set een paar weken staan glimmen in de huiskamer. Waarbij vooral de versterker bij bezoekers de aandacht wist te trekken met zijn bijzondere uiterlijk. Buizen in mijn set? Het blijkt heel goed te kunnen passen.

De Lua’s

De Lua Sonata is zoals aangegeven een buizenversterker. En een flinke jongen ook. Met zijn 29 kilo was het geen pretje om het ding naar drie hoog te sjouwen. Eenmaal op zijn plek heb ik heb lekker laten staan. Het uiterlijk is afgewerkt met veel chroom en de kast is gespoten met spetterlak. Vooral de wijze waarop de vermogensbuizen zijn afgeschermd is mooi. De stuurbuizen zijn ook verpakt in hulsjes, maar dat ziet er in mijn ogen veel minder fraai uit. De Sonata SEL is geen SE-triode maar een full blown power block dat in staat is twee maal 50 watt af te geven binnen vervormingsgrenzen van 0,5 % THD. Maximaal levert hij 60 watt per kanaal. Ruim voldoende om een huiskamer van geluid te voorzien. Om het vermogen te halen zijn vier 6550 buizen nodig. Aangestuurd door vier 12AT7 en twee 12AX7 buizen (bias met de hand instellen). Lua gaat niet in op de schakeling, behalve dat ze aangeven dat de SEL uitvoering is voorzien van met de hand geselecteerde buizen, slechts één enkele koppelcondensator in de signaalweg kent en dat veel overige condensatoren WIMA MKP types zijn.

De Sonata is heel compleet. Aan de achterzijde vier lijningangen, twee maal tape in-uit, een phono input en WBT terminals voor de luidsprekers (4 en 8 Ohm tap). De phono ingang is geheel instelbaar voor MM en MC. 0,4 mV is voldoende om de Lua Sonata geheel uit te sturen. Impedantie en capaciteit zijn in stelbaar tussen 100 Ohm en 47 kOhm en tussen 47 en 220 pF. Wie geen phono nodig heeft kan de ingang gebruiken als extra line-in. Een euro connector sluit de reeks af. Aan de voorzijde een opvallende volume regelaar met daarnaast drukknopjes om de ingangen te schakelen (via relais). Ik kreeg geen remote meegeleverd, maar die kan alle schakel en regiefuncties aan als u liever niet steeds opstaat. In de periode dat de versterker thuis stond werkt hij feilloos. Mocht dat bij u niet zo zijn, dan kunt u aanspraak maken op de garantie waarvan de termijn twee jaar bedraagt voor de eerste eigenaar. Als je kijkt hoe zorgvuldig de Lua is gebouwd, lijkt me dat niet nodig. De prijs tenslotte is 4300 euro voor dit beest.

De Cantilena SEL is de bijbehorende cd speler. De basis vormt een Philips 12.10 loopwerk, met besturing op de printplaat van de Lua, dat zijn digitale signaal naar een HD74HC04 receiver chip stuurt. Daarachter een 44.1 kHz afgestemde Crystal CS4390 24 bit converter met 128x oversampling (geen upsampling, want dat kan de converter niet aan). Dan volgt een set Philips NE5532 filters om de 44.1 kHz draaggolf te filteren. Daarachter een versterker schakeling opgebouwd met buizen. Net als in de versterker bestaande uit twee 12AX7 en twee 12AT7 buizen. In de SEL versie is een zesvoudige voeding voorzien, nogmaals verbetert ten opzichte van de gewone Cantilena. De condensatoren ook MKP types van WIMA. Voor de voeding staan twee transformatoren ingebouwd. De uitgang heeft een impedantie van 200 Ohm, wat nooit een probleem zal opleveren voor een voortrap. De uitgang is dubbel uitgevoerd om en een versterker en een hoofdtelefoon versterker gelijktijdig aan te kunnen sluiten. Het loopwerk heeft de typische Philips bediening die wat lastiger is dan die van mijn Teac.

Het uiterlijk van de Cantilena doet wat minder aan dan van de versterker. De frontplaat is dik en voorzien van chroom, de kast zelf bestaat uit dikke aluminium plaat, netjes afgewerkt maar niet gespoten. Optisch passen de twee apparaten perfect bij elkaar als je ze boven op elkaar zet of in een rek.Naast elkaar zou de Cantilena fraaier ogen als ook daar de zwarte spetterlak was toegepast. De afstandsbediening is zwaar en mooi. Diep zwart met verchroomde toetsen. En leesbare opschriften (een verademing). Wie net als ik de Sonata SEL combineert met de Cantilena SEL betaalt nog eens 2700 euro, daarmee de set prijs naar een niveau van 7000 euro tillend. Voor de liefhebber levert Lua ook interconnects vanaf 410 euro per set.

Opstelling

De twee Lua’s zijn geïntegreerd in mijn eigen set. De Sonata verving een combinatie van een Clearaudio Balance voortrap en een set Monarchy Audio SE 100 Delux monoblokken. Terwijl de Cantilena een Teac/Apogee loopwerk/dac uit het rek joeg. De laatste set voorzien van een upsampler en een anti-jitter box. Omdat de versterker geen pre-out heeft is de subwoofer niet aangesloten. De luidsprekers bestaan uit en set JMLab Electra’s 926 die naadloos aansluiten op de 8 Ohm uitgang. De Lua had geen enkel probleem om de behoorlijk grote speakers aan te sturen. Door hun hoge rendement van ruim 90 dB kan brom in een opstelling een probleem zijn. De Lua heeft daar totaal geen last van, net zo min als ruis.

Een erg stille set, ook op de phono ingang. Zelfs daar geen brom. De phono trap voorzag ik van signaal met een Garrard loopwerk waarop een Pro-Ject carbon arm en een Benz Micro Glider L2 low output MC element. Als tegenhanger van de ingebouwde phono trap een Linn Linto externe MC voorversterker. De kabels komen alle uit de Classic serie van Siltech. SQ-88 interlinks, LS-110 luidsprekerkabels en SPX-30 netsnoeren. Zowel de versterker als de cd speler werken via een Kemp Elektroniks netfilter dat permanent deel uitmaakt van de set. De complete lijst met gebruikte apparatuur staat als gebruikelijk onder de recensie.

Praktijkoefiningen

Glimmend chroom is mooi, geen brom en ruis een verademing, maar wat gebeurt er nu eigenlijk als we een cd of plaat starten? Dat willen we graag weten. Ik begin dit maal met de platenspeler en draai van Dire Straits het aloude “Brothers in arms”. Direct hoor je hoe lekker snel de versterker is. Zonder opdringerig te zijn betrekt de muziek de luisteraar. Het geluid blijft op enige afstand, zo tussen de speakers en staat niet recht in je gezicht. Het geluid met de Benz is mooi transparant al hoor ik soms een randje scherpte. Daar krijg je dan wel een heel open middengebied voor terug dat echt opvalt in kwaliteit. De klappen die op de lp staan hebben wat minder impact dan via een Linn Linto, maar die vergelijking gaat mank als je de prijzen vergelijkt. In het verlengde van Dire Straits, maar met een betere opnametechniek gerealiseerd, is Mark Knopfler’s laatste lp ‘The Ragpicker’s Dream’. Opvallend weer die openheid in het geluidsbeeld. Het randje scherpte is hier niet aanwezig en hoog en midden staan er perfect op. Het laag is wat minder strak dan van een complete transistor combinatie en loopt heel af en toe dicht. Mede debet aan mijn akoestische omstandigheden waar het laag veel vaker problemen kent. Ellende mede veroorzaakt door een woonsituatie te combineren met een luisterruimte. Het laag kent wel een behoorlijk fundament en de sub woofer die werkeloos in de hoek staat mis ik niet echt. Jammer dat die niet aangesloten kan worden om een optimaal vergelijk mogelijk te maken.

Tenslotte sluit ik de vinyl sessie door Kari Bremnes op de Garrard te leggen. Kari bewijst dat de phono ingang van de Sonata erg goed is. Dit streeft een cd speler voorbij in drama en tastbaarheid. Als of een elektronische vorm van “ringing” is verdwenen. Lastig te omschrijven wat er nu precies gebeurt. Dat de cd achterblijft pleit voor de phonotrap en laat ook zien dat de Sonata ruim in staat is de verschillen die nu onder een loep liggen op natuurlijke wijze weer te geven. Verwacht geen dramatische verschillen op dit niveau van apparatuur. Tussen plaat en cd zittten vaak verschillen in “beleving” en “natuurlijkheid” waarbij de plaat dat typische fraaie analoge heeft dat vrijwel elke cd speler moet ontberen. Wat dan weer wordt ontkend door mensen die opgegroeid zijn met cd en niet anders kennen. Al met al een opmerkelijk goede klank waarbij de Sonata laat zien dat een goede buizenversterker de grip heeft op een luidspreker als ware het een transistor versterker. En een Sonata die weet dat een totaalbeeld belangrijker is dan een ultra perfect midden/hoog waarbij slechts een hoorn aangedreven kan worden. Al snel springt de klank van Audio Research buizen in gedachten en dat is een compliment op zich. Kracht, soepelheid en muziekplezier.

Mijn eigen persoonlijke ontdekking dit jaar is Carla Bruni die een heerlijke cd heeft afgeleverd met “Quelqu’un m’a dit”. De eenvoudige akoestische begeleiding van gitaar, piano, viool etc. past bij haar sexy hese stem en doet recht aan de eerlijke wijze van weergeven die niet alleen de Lua versterker kenmerkt maar ook de Lua cd speler. De stem wordt iets te groot afgebeeld door de Cantilena, maar dat is goedgemaakt door de voordelen van buizen in een cd speler. Het open klankbeeld, gelukkig geen valse buizenwarmte maar transparantie en rust. De sfeer wordt heel goed neergezet en een direct vergelijk tussen Lua en Teac/Apogee doet de Lua niet verbleken. Het beste is het verschil, aan te geven zoals tussen een buizen en een transistor versterker. De torren wat strakker in het laag, de buizen wat opener. De torren wat meer precies, de buizen wat ruimer. 2300 euro met het gemak van een enkele behuizing (Lua) versus ongeveer 3500 euro in vier kasten (Teac/Monarchy/Assemblage/ Apogee).

Ik heb een voorkeur, maar met hetzelfde gemak liggen uw accenten net anders en keert uw voorkeur zich richting Lua. Ik ga proberen mij tot de dood te laten amuseren door Roger Waters. Track 8 kent u vast allemaal wel, daar waar die arrenslee voorbij komt in de huiskamer. In mijn Apogee test schreef ik over “het gat in het midden” en dat heeft de Cantilena ook een beetje. Wie heel goed luistert, hoort een klein sprongetje als de slee in het midden tussen de speakers komt. Je moet het weten en er speciaal op letten. Het ligt niet aan de versterker want met een andere versterker hoor ik exact hetzelfde, met de Apogee dac hoor ik het niet. Het Q-Sound effect laat zich met de Lua goed weergeven. Erg levensecht is bijvoorbeeld een telefoon die ergens in de ruimte rinkelt, mijn Pavlov geïnfecteerde geest doet me acuut opspringen. Om lachend weer te gaan zitten als ik besef dat Waters mij een kunstje flikt. Gelukkig leef ik nog, zelfs na deze cd en draai Patricia Kaas. Haar interpretatie van een ouderwetse piano bar laat een fraaie sfeertekening zien. De stemming van de bar, de schrale rooklucht, de geur van Richard, het komt voor je ogen tot leven. Jammer dat de producent van Kaas zoveel laag in de cd laat persen. Toch weet de Lua set hier een goed stuk muziek neer te zetten dat overtuigt. De zacht tingelende percussie staat mooi los en is helder zonder te overdrijven. De andere instrumenten omringen de stem van Kaas op een gevoelige manier. Haar stem, die voluit in dat open middengebied zit van de Lua’s komt geheel tot haar recht.

Vrouwen zijn mooi, maar de heren kunnen er ook iets van. Keith Jarret blijft ongeslagen met zijn Köln Concert. De weergave is lekker puntig en laat goed de akoestiek van de zaal horen. Het podium is wat kleiner dan met andere sets mogelijk is, waarbij de lat en het prijskaartje hoger liggen. Het gestamp van Jarret op de vloer wordt een soort percussie is plaats van dreunen. Dat mijn sub uitstaat speelt mee. Ook de vleugel zou nog majestueuzer aanwezig mogen zijn en klinkt vrij ver weg. Pak de plaat en de emotionele snaar wordt geraakt, de Cantilena die nog steeds zijn best doet, moet de meerdere bekennen. Maar Jarret is nou net een voorbeeld waar de cd altijd al sterk achterbleef bij de vinyl versie van het concert. Pak Kari Bremnes er maar eens bij, de verschillen zijn dan aanmerkelijk kliener. Hoe een set zich gedraagt op lage volume niveau’s test ik graag uit met Stacey Kent. Haar “Dreamsville” mag heel zacht spelen en moet dan toch pakkend blijven. Dat lukt maar weinig versterkers en ook de Lua is niet geheel overtuigend. In alle eerlijkheid, slechts een McIntosh MA6900 deed dat perfect, mijn eigen versterker haakt hier net zo goed af. Het geluid staat op dat moment onrealistisch zacht om huisgenoten niet uit de slaap te houden.

Uiteraard draai ik ook klassiek, mijn barok collectie komt uit de kast. Sta ik te swingen op Rachelle Ferrell, dans ik op muziek van de Nits, laat Barber haar piano beroeren en laat mij meevoeren door Clannad. Op geen enkele manier stelt de Sonata mij teleur. Net zo min als de Cantilena al maakt die wat minder indruk. De Cantilena is wat “gewoner” dan de Sonata in de zin dat ik de Sonata echt vind uitsteken boven de massa. Het is de eerste buizenversterker thuis die mij laat vergeten dat ik naar buizen luister en mij gewoon meevoert in de muziek. De pure kracht, gecombineerd met de subtiliteit en transparantie, hij vermaakt mij zoals ik graag vermaakt wil worden. Opwindend, meeslepend en met grip op mijn ziel. De Cantilena steunt daarin de Sonata en sluit aan bij het klankbeeld. Misschien is het de Crystal chip waar ik wel meer over val. Die heeft m.i. een klanksignatuur die het laag te soft te kan maken en het geheel wat rond. Daardoor verlies je in puntigheid al win je in romantiek. Een soort versluiering als een soft focus effect in de fotografie. Hou de Cantilena tegen het licht van de concurrent in dezelfde prijsklasse dan staat hij ruim zijn mannetje. In de opstelling met de Sonata zou ik zeggen zelfs 1,5 maal het mannetje.

Al met al

De Lua Sonata SEL is meer dan een verrassing. Een heerlijke versterker die mij op het puntje van mijn stoel zet. De souplesse van buizen met de power van een transistor. De grip is erg goed op luidsprekers, mits die zich een beetje gedragen. We moeten rekening houden met de eigenschappen van uitgangstrafo’s. Op mijn JMLab’s heb ik buizenversterkers toch een heel stuk minder horen presteren. Wat ik al eerder aanhaalde, de Lua doet me sterk denken aan Audio Research. De Sonata SEL is een opgevoerde versie van de gewone Sonata en laat me verlangen naar de top serie van Lua. Als de Sonata al zo fraai speelt, wat mag je dan verwachten van een losse voortrap met monoblokken. Wie weet iets voor later. Heerlijk ook het probleemloze gedrag van de Lua. Niet gecompliceerd, niet freaken, gewoon spelen. Een vette plus tenslotte voor de ingebouwde phono trap. Die is erg goed en het zal u moeite en veel geld kosten om met een gescheiden phonotrap beter uit te zijn. Dat de phono trap geheel instelbaar is bewijst welke aandacht aan het ontwerp en de flexibiliteit ervan is geschonken. Rest de cd speler die goed tot erg goed uit de verf kwam en zich laat combineren met de Sonata maar ook met andere versterkers die ten tijde van de test in huis stonden.

Uit de praktijk test zou u misschien de conclusie trekken dat ik de cd speler als minder beoordeel, maar dat is zeker niet waar. Ik beoordeel de Cantilena als een verzorgde speler waarin veel is gedaan om de essentie van muziek zo goed mogelijk weer te geven. Het valt Lua te prijzen dat de klanksignatuur zover in de richting van de versterker gaat. Het geeft aan dat het bedrijf een filosofie heeft en niet van product naar product zwabbert. Dat daar een prijskaartje aanhangt is een logisch verschijnsel en volkomen terecht. Ik resumeer met de woorden dat Lua een interessante aanvulling is op de leverbare merken in Nederland. Als u de kans heeft een Lua te beluisteren, dan moet u dat zeker doen. Lua levert ook in iets bescheidener prijsklassen en daar zou ook wel eens een aangename verrassing bij kunnen zitten. Op de Lua manier zijn buizen in mijn huis welkom.

Prijzen:
Lua Sonata SEL geïntegreerde buizen versterker met phono en AB:   4300 euro
Lua Cantilena SEL cd speler met AB:     2700 euro

Importeur:
Hi-Hat Audio
Telefoon 072 – 5647577
Fax 072 - 5624339
Web www.hihataudio.nl
E-mail info @hihataudio.nl