Atrium Agito
Toevalligheden: Atrium Agito
(Dit artikel is geschreven door HiFi.nl-auteur Ted Joos en gastauteur Raymond van der Zee)
Zo kwam het dat ik niet alleen de speaker Agito van het Nederlandse merk ATRIUM zou testen, maar ook achtergrondinformatie verkreeg over de filosofie van de ontwerper.
Bovendien deed zich een uitstekende gelegenheid voor om de Agito met een bijpassende speaker van het Duitse merk LUA te vergelijken, namelijk de 1.3 Con Brio DIVA.
Het begon allemaal op een warme zomeravond, tijdens de BBQ van Hifi.nl. Het werd een lange avond en een sanitaire stop werd noodzakelijk. Onderweg naar het toilet viel mijn oog ‘toevallig’ in de gang op twee grote kartonnen dozen, niet voorzien van enige belettering over de informatie van de inhoud. Toch legde ik automatisch de link naar de mogelijke aanwezigheid van luidsprekers. Al snel werd mij bevestigend toegesproken dat het inderdaad luidsprekers betreft...
Na openen van een doos viel mijn oog direct op de opvallende witte geïnverteerde dome tweeter. Dit moest een Thiel tweeter zijn.
(Kort intermezzo:
In 1994 ontwierp voormalig Backes & Muller Production Engineer, Bernhard Thiel, de ceramische inverted dome. Deze tweeters hebben een hoge interne demping, wat overigens erg ongebruikelijk is voor een dergelijk hard materiaal. Het stijfheid/gewicht ratio van dit materiaal is ongeevenaard, m.u.v. diamant, wat noodzakelijk is voor een accurate impulsresponsie. Het productie proces van de ceramische luidsprekers is traag en kostbaar. We komen deze units dan ook alleen tegen in de Ultra High-End.)
Na de luidspreker volledig van de kartonnen doos ontdaan te hebben werd per direct duidelijk, dat op de midden/ laag unit ook niet bespaard was. Ik zag een unit uit huize Scan Speak. Wereldwijd toegepast door de betere luidsprekerfabrikanten.
De behuizing zag er wat ongewoon uit; deze is vrij laag en heeft een schuin speaker front. Het geheel is netjes afgewerkt met echt hout fineer. Het naamplaatje vermeldt ATRIUM, waar ik zelf overigens nog niet eerder van gehoord had. De maker zou zich huisvesten in St. Willebrord en had een set aan Hifi.nl ter beschikking gesteld voor beoordeling. Meer informatie was niet beschikbaar...
Hmmm wel een beetje geheimzinnig... Inmiddels was ik erg geïnteresseerd geraakt en al snel werd duidelijk dat ik de gelukkige zou zijn voor de eerste luisterbeoordeling. Zo gezegd, zo gedaan...
Vermoeden bevestigd
Na een dag later de speakers aangelsoten te hebben, wordt eerdere mijn vermoeden bevestigd. Ik word direct gepakt door het sprankelende hoog en de hoge mate van muzikaliteit die de speaker produceert. Na het uitgebreid beluisteren van meerdere opnamen blijft dit vermoeden bevestigd. Het gaat hier om een eerlijke directe speaker, waarbij plaatsing en dieptebeeld erg fraai wordt neergezet.
Om een en ander zeker te stellen betrek ik een collega bij de luistersessies. Het betreft hier geen collega van Hifi.nl, maar een collega van mijn ‘echte’ werk. Zijn naam is Raymond van der Zee, werkzaam op de afdeling electro en deskundig op het programmeren van de PLC’s, die gebruikt worden voor de besturing van de installaties die wij leveren. In zijn vrije tijd is hij veel bezig met muziek, zowel met de weergave als met de opname. Opname akoestiek is dan ook erg belangrijk voor hem en hij verkiest een natuurgetrouwe opname boven een opname waarbij gebruik is gemaakt van vervormingmethoden om een bepaalde sfeer mee te geven. Wat we bijna altijd zien bij pop en rock opnamen. Hij leek me dan ook de aangewezen persoon ter ondersteuning van de luistersessies.
Raymonds installatie bestaat uit:
- Marantz PM-14 versterker + CD-17 mk II CD-speler
- Linn Axis draaitafel + Akito arm incl. Ortofon MC-20-super II element
- Teac X-2000M tapedeck + Neumann KM 130 microfoons
- LUA 1.3 Con Brio Diva luidsprekerboxen
Ook Raymond blijkt zeer enthousiast over de ATRIUMS en hij bevestigt mijn eerdere bevindingen. Het enige minpuntje blijkt het gebrek aan controle van het diepere laag. Nou hoeft dit niet direct aan de speakers te liggen en kan wellicht ook veroorzaakt worden door de opstelling of mijn eindversterker (NAD-218). Na enig experimenteren met de plaatsing van de speakers en ook bij grotere afstanden tot de zij- en achterwanden, blijft het diepste laag rommelig. Dit verandert ook niet als we de luisterafstand t.o.v. de speakers vergroten.
Om het zekere voor het onzekere te nemen, wordt besloten de luidsprekers ook door een andere versterker te voeden. We hebben geluk, want een TACT Millennium digitale versterker kan enige dagen tot onze beschikking staan. Dit blijkt met name succes te hebben voor de weergave van de lagere tonen, die nu wel heel mooi droog en strak blijven.
De Agito blijkt een echte alleskunner te zijn. Zowel rock, jazz, pop en klassiek worden erg natuurgetrouw neergezet, waarbij de kwaliteit van de opname wel van essentieel belang blijkt te zijn. De weergave is zeer natuurgetrouw en eerlijk, waardoor dan ook de mindere kwaliteitsopnamen direct door de mand vallen.
Tijdens de inleiding sprak ik al over toevalligheden. De laatste avond voordat we een bezoek gaan brengen aan ATRIUM, staan Raymond en ik bij de afsluiting van de avond, nog wat na te praten in het deurgat. Ik informeer Raymond nog over de aanwezigheid van de ATRIUM website. Raymond vertelt ook nog dat hij enige jaren terug in contact was gekomen met een Nederlander, woonachtig te Oosterhout, die ook bezig was zijn eigen luidsprekers te ontwikkelen. Het zou gaan om een zeer eigenzinnige en ook wat eigenwijze jongeman met een geheel eigen visie over hoe een luidspreker ontworpen dient te zijn. Na samen de beurs te hebben bezocht is het contact verwaterd.
We sluiten de nacht af en Raymond vertrekt richting zijn huis. Een half uur later gaat de telefoon, het is Raymond: “Jaja!!! Dit is niet te geloven... Ik dacht, laat ik nog even voor het slapen gaan de website bezoeken, en wat treft mijn verbazing, dit ìs die jongen waar ik een aantal jaren geleden een beurs mee heb bezocht!”
Het cirkeltje is rond...
Vergelijk en conclusie
Een vergelijk
We waren er dus al achter dat de NAD 218 wat moeite had met het strak weergeven van het diepste laag. De TACT deed dit namelijk wel fantastisch. Aangezien de Agito in de prijsklasse van zo’n € 6.000 valt, leek het ons een goed idee om ze aan te sturen met een versterker uit bijpassende klasse en ze te vergelijken met een inmiddels geroemde speaker van het merk LUA, te weten de 1.3 Con Brio DIVA, uit dezelfde prijsklasse. (Overigens is dit type, na eerst nog een tijdje als de Con Brio MK3 versie vervangen te zijn geweest, zeer onlangs opgevolgd door een nieuw type met de naam: Con Espressione.)
De Agito’s doen het zeer goed op de Marantz PM-14. De klank is zeer muzikaal en de plaatsing is goed. Wat ook nu weer opvalt is het zijdezachte hoog met extreme attack en snelheid, en dat zonder enige vorm van vermoeidheid te veroorzaken, ook bij luidere geluidsniveaus. Dit viel vooral op bij ‘Sacrifice’ op het album ‘Together Alone’ van Anouk. Bij de weergave stond de volumeknop ver open, waarbij de stem en gitaar loepzuiver en onvermoeibaar bleken. Een eigenschap die we ook terugvinden bij de grote broer de Onis; ze delen immers dezelfde tweeter.
Op het album ‘Unplugged’ van Alanis Morissette staat het prachtige nummer ‘That I would Be Good.’ Wat opviel was het ongeëvenaarde live-karakter in het hoog.
Bij het beluisteren van een goede klassieke opname zoals op de cd ‘Doulce Mémoire’ van het Franse label Auvidis, met hierop muziek zoals die geklonken zou hebben in 1528, bleef onze positieve indruk van de Agito’s overeind.
De Agito’s worden vervangen door de LUA’s 1.3 Con Brio DIVA en dezelfde muziekstukken komen weer aan bod. De LUA’s gaven ons een heel andere indruk. Allereerst was het jammer om het mooie hoog van de Agito’s te moeten missen. Dit gemis werd ons direct duidelijk. De ruis die op de eerder genoemde opname van Alanis Morissette hoorbaar was en zo’n mooi live-karakter gaf, klonk matter. Anouks stem klonk realistisch maar moest het qua zuiverheid bij een hoger geluidsniveau afleggen tegen de Agito’s. Er kwamen nu ook duidelijk de sterkere kanten van de LUA’s naar voren, met name bij Alanis Morissette en bij de klassieke opname ‘Doulce Mémoire’.
Allereerst het laag dat niet alleen dieper gaat, maar ook losser lijkt te komen van de speaker. Ten tweede viel het grotere geluidsbeeld op, waardoor een meer realistische weergave van de concertzaal ontstond. Dit geldt zowel voor de breedte, maar vooral ook voor de hoogte. Dit geeft ons te denken. Het was ons al eerder opgevallen dat het geluid van de Agito’s wat laag afgebeeld werd. Over de positie van de tweeter hebben we dan ook een kanttekening. De tweeter bevindt zich namelijk redelijk ver onder oorhoogte en ondanks dat het front wat schuin gericht staat, hebben we toch sterk het idee dat de algemene plaatsing wat te laag is. Dit is iets om met de maker te bespreken. Wellicht dat de speaker is ontworpen voor een grotere luisterafstand, wat dit effect zou elimineren? Wij zijn erg benieuwd of het misschien ook mogelijk is dat hier alsnog een passende voet voor ontworpen kan worden. Hierover wellicht later meer.
Technische specificaties ATRIUM Agito
Principe: 2-weg luidsprekerbox, Bassreflex
Toegepaste luidspreker units:
- 1 Lage/midden toner: 180 mm, carbon konus
- 1 Hogetoner: 30 mm, keramische geïnverteerde dome tweeter
Filter: ATRIUM Linear Filtering, in geïsoleerd compartiment
Scheidingsfrequentie: geen opgave
Kastvolume: ca. 25 liter
Frequentiebereik: (-3 dB) 38 Hz - 30.000 Hz
Aanbevolen versterkervermogen: 20 Watt minimaal
Rendement: 88dB (2.83V, 1m)
Afmetingen (B x H x D): 240 x 770 x 350 mm
Gewicht: 25 kg
Technische specificaties LUA 1.3 Con Brio DIVA
Principe: 3-weg luidsprekerbox, Basreflex
Toegepaste luidspreker units:
- 1 Lagetoner: 215 mm, konus
- 2 Middentoners: 130 mm, konus
- 1 Hogetoner: 25 mm, dome
Filter: 2e orde/ Butterworth
Scheidingsfrequentie: 350 Hz / 2.300 Hz.
Kastvolume: 89 liter
Frequentiebereik: (-3 dB) 36 Hz - 23.000 Hz
Continu belastbaarheid: 120 Watt
Piek belastbaarheid: 180 Watt
Rendement: 90 dB/1Watt/1Meter
Afmetingen (B x H x D): 230 x 1050 x 387 mm
Gewicht: 28,5 kg
Conclusie
De LUA’s blinken duidelijk uit in de goede plaatsing (zowel in de hoogte als in de breedte) en het grootse volle beeld. Het laag gaat ver door en behoud een strak fundament. Het hoog is mooi maar wel iets minder gedetailleerd en wordt wat harder op hogere geluidsniveaus in vergelijking met de Agito’s.
Samenvattend kunnen we stellen dat de Agito een zeer muzikale luidspreker is die steeds uitnodigt om meer muziek te willen beluisteren zonder vermoeiend te zijn. Daarom verdient deze box een goede plaats in de prijsklasse waartoe hij behoort. Je krijgt tenslotte een zeer exclusief paar luidsprekerboxen, waarbij het filter en de behuizing volledig handgemaakt zijn en alleen de beste materialen zijn toegepast. Dat neemt echter niet weg dat er nog voldoende concurrentie is in deze klasse.
Tip: Vergeet u niet de volgende pagina ook te lezen :-)
Bezoek aan Atrium
Bezoek aan de maker: Emile de Vlieger
Inmiddels is onze nieuwsgierigheid alleen maar verder toegenomen naar de maker en zijn filosofie. Door een collega auteur werd ik doorverwezen naar de website www.atriumonline.nl. Hier spreekt De Vlieger al de volgende duidelijke woorden:
ATRIUM luidsprekersystemen kunnen muziek weergeven als geen andere. Geen enkele luidspreker zal (ooit) muziek exact kunnen weergeven in al zijn complexiteit. Uiteraard zal dit ideaal beter benaderd worden naarmate de technologie voortschrijdt. De meeste fabrikanten kiezen ervoor om hun producten een eigen klank te geven om daarmee een bepaalde groep klanten aan te spreken.
De laagweergave wordt benadrukt om een luidspreker meer spectaculair te laten klinken of het middengebied om de luidspreker schijnbaar meer open te laten klinken. Deze producten komen tegemoet aan de wensen van vele klanten maar niet alle. Sommigen zullen zich realiseren dat deze luidsprekers het geluid in meerdere of mindere mate vervormen. Het origineel, datgene wat de musici wilden dat u zou horen, wordt dus aangetast. In dat opzicht zijn ATRIUM luidsprekers fundamenteel afwijkend. ATRIUM producten zijn ontworpen om exact weer te geven wat op de opname staat. Slechte opnames zullen via onze producten niet beter klinken dan ze opgenomen zijn maar goede opnames komen voor het eerst volledig tot hun recht.
Het is op een woensdagavond in september dat we ons richting St. Willebrord begeven. ATRIUM is gevestigd aan het woonhuis van Emile en Marion. Het is een mooi groot vrijstaand huis, waarbij de luisterruimte is gevestigd in een grote omgebouwde garage.
Eenmaal binnen is het verrassingseffect groot. Het is een zeer kleurrijke, strak ingerichte luisterruimte (zie foto’s) waarbij de prachtige Onis luidsprekers, de Audio Research Classic 150 buizen monoblokken en de Wadia cd-speler menig HiFi-liefhebber het hart sneller doen laten kloppen.
De Onis is het duurste model uit de ATRIUM reeks. À € 27.000,- per paar is deze speaker slechts voor een zeer select gezelschap weggelegd. De behuizing bestaat uit het zeer kostbare en zware Corian® om zodoende alle mogelijke resonanties te onderdrukken en een exclusieve uitstraling te creëren.
De Onis een gesloten systeem. Volgens de maker is het grote voordeel hiervan, dat de luidspreker een veel strakkere basweergave heeft. Hoewel normaliter het nadeel van een gesloten systeem de goede maar beperkte laagweergave is, is dat niet het geval bij de Onis. Voor een gedetailleerde uitleg verwijzen we naar de technische achtergrond die dit artikel afsluit. De 180 mm woofer-midrange met zijn speciale lage resonantie conus bestrijkt een groot frequentiegebied, met de hoogste nauwkeurigheid. De 30 mm tweeter heeft een geïnverteerde dome, gemaakt van zeer licht keramisch materiaal wat resulteert in een zijdezacht en gedetailleerd hoog. Deze tweeter is overigens ook toegepast bij het kleinere broertje, de Agito.
Technische achtergrond
Technische achtergrond bij de ontwerpfilosofie van ATRIUM
Door Raymond van der Zee
Na het bezoek aan de maker ontkomen we er niet aan om ook wat nader in te gaan op de theoretische aspecten van de toegepaste technieken. Twee ervan heb ik proberen te verduidelijken, namelijk het filter en de behuizing.
Filtering
Als voorbeeld nemen we een 2-weg luidsprekerbox, met een tweeter voor de hoge tonen weergave en een woofer die de lage tonen weergeeft.
Laten we ervan uitgaan dat de tweeter geschikt is voor alle tonen met een frequentie van 2500 t/m 20.000 Hz en dat de woofer alle tonen tussen 40 Hz en 2500 Hz voor zijn rekening neemt. We moeten in deze situatie ervoor zorgen dat het filter, dat voor de luidsprekers geschakeld is, alle tonen beneden de 2500 Hz tegenhoudt voor de tweeter. Immers, als de tweeter aangestuurd wordt met lage tonen zal de spoel zo warm worden dat deze defect kan gaan. De woofer heeft weliswaar geen filtering nodig ter bescherming, maar zal gefilterd dienen te worden om interferentie met de tweeter te voorkomen.
Filterkarakteristiek met minder steile helling
Filterkarakteristiek met steile helling
In bovenstaande figuren zien we dat het overgangsgebied kleiner wordt naarmate we de steilheid van het filter groter maken. Welke karakteristiek zou een ontwerper bij voorkeur kiezen?
Steile filtering brengt een aantal voordelen:
- de keuzevrijheid voor de toe te passen tweeter neemt toe, doordat deze minder schadelijke lage tonen te verwerken krijgt;
- er is minder wederzijdse beïnvloeding van het geluid van woofer en tweeter (interferentie), doordat het overgangsgebied waarin zowel woofer als tweeter beide werkzaam zijn, kleiner is.
Minder steil filteren heeft een belangrijk voordeel:
- De fasenauwkeurigheid neemt toe. Een ideale fasekarakteristiek betekent dat alle frequenties op hetzelfde moment bij de luisteraar aankomen, zoals die bij de opname bedoeld zijn. Hoe minder steil de werking van een filter, des te beter is het faseverloop. We moeten hierbij wel bedenken dat we een tweeter nodig hebben die meer lage tonen kan weergeven. Bovendien moeten we er rekening mee houden dat de tweeter en de woofer zo dicht mogelijk bij elkaar moeten zitten om de gevolgen van interferentie te beperken.
ATRIUM luidsprekers doen zo min mogelijk concessies met betrekking tot de fasenauwkeurigheid, vandaar dat steile filtering vermeden wordt, zowel bij de Agito als bij de Onis.
Behuizing
De geteste Agito heeft een zogenaamde basreflexpoort evenals de LUA. De Onis heeft een gesloten behuizing.
De basreflexkast is een systeem om bij een gelijk volume meer lage toonweergave te realiseren. Het is een akoestische versterker die in een smal frequentiegebied werkzaam is. De versterking wordt verkregen door het geluid zowel door de voorzijde van de woofer te verspreiden als ook vertraagd via de achterzijde van de woofer d.m.v. de reflexpoort. Een gesloten behuizing valt daarom in het laag altijd minder steil af dan een basreflexsysteem. Dit leidt in het laag weer tot een beter fasegedrag en dit komt vooral tot uiting in een beter impulsgedrag.
Hoewel de diepere basweergave van de basreflexkast zeer aangenaam kan zijn, heeft de precisie van de bas er dus onder te lijden. Dit kunnen we heel duidelijk in de volgende figuren laten zien:
Uitdempkarakteristiek basreflex luidsprekerbox
Uitdempkarakteristiek gesloten luidsprekerbox
De minder goede impulsweergave in het laag van de box met een basreflexpoort is heel begrijpelijk door de vertraging van het basgeluid, die afhankelijk is van de afstemfrequentie (poortafmetingen tezamen met de kastinhoud).
Om bij de Onis een zo strak mogelijke basweergave te verkrijgen heeft de ontwerper daarom gekozen voor een gesloten behuizing. Uit onze luisterervaring is gebleken dat de Onis inderdaad een heel strakke maar ook diepe laagweergave heeft, zeker gezien het relatief kleine kastvolume van deze box. Hoe is dit dan mogelijk?
Een ingebouwde versterker zorgt hier voor de oplossing. Deze methode werkt niet akoestisch, zoals bij de basreflexpoort, maar elektronisch. Het is een versterker die alleen de woofer aanstuurt. De woofer heeft hierdoor extra energie in het frequentiegebied waar hij anders niet meer zo luid hoorbaar zou zijn. Het is hierbij wel noodzakelijk een zeer krachtige woofer toe te passen, die in staat moet zijn grote uitslagen zonder vervorming te maken. Bij de Onis is dan ook gekozen voor een woofer met titanium conusmateriaal met een extra lange slaglengte.
Naar onze mening gaat het hier om een vrij uniek ontwerp, dat wij op deze wijze nog niet eerder tegenkwamen.
Meer informatie over Atrium
Vijverstraat 8
4711 EV St. Willebrord
Tel: 0165 350450
Fax: 0165 350451
Email: info@atriumonline.nl
Internet: www.atriumonline.nl