Musical Fidelity X-DAC V3

Ondanks het stellige voornemen voorlopig geen losse digitaal/analoog converters te recenseren ben ik toch 180 graden gedraaid. Domweg om dat het niet eerlijk zou zijn u als lezer een verslag te onthouden van een Musical Fidelity telg die in de loop der weken meer en meer indruk maakt op mij.

Binnen de X-Range van MF is al eens de CD speler en een versterker aan de orde geweest. Met de positieve uitkomst van die recensies in gedachten is de d/a converter aangevraagd. Hij kwam en veroverde een vaste plaats. MF bewijst eens te meer dat het woord "Musical" zeker thuishoort in de naam van de firma.

Versie drie van een losse d/a converter van Musical Fidelity staat voor mijn neus. Een bescheiden kastje van 18x9x21 cm met vier kleine blauwe LED’s aan de voorkant. De LED’s geven de aanwezigheid van netspanning aan, welke ingang actief is en of de converter lockt op het digitale signaal. De achterzijde is evenmin spannend. Een Toslink ingang, een S/PDIF (coax) ingang, een S/PDIF uitgang om het digitale signaal onveranderd door te zetten, een DIN plug voor de externe voeding en tenslotte cinch bussen voor het linker en rechter analoge signaal. De ingangen zijn auto sensing en de ingang die het eerste een signaal ontvangt is de winnaar. Er is geen schakelaar aanwezig wat ik als een gemis ervaar met twee digitale bronnen. Meegeleverd wordt een losse stekkertransformator die te upgraden is naar een veel zwaardere X-PSU voeding. Mondeling meegeleverd wordt de waarschuwing de coax ingang niet af te koppelen als de dac onder spanning staat omdat dan de ingangschip zou kunnen beschadigen.

De interne Burr Brown converter is een 24 bit Delta-Sigma (Bitstream) Dual differential type die werkt met 8x oversampling. De uitgangimpedantie van de dac is 50 Ohm zodat geen enkele versterker problemen zal hebben. Het frequentiebereik loopt van 10 Hz tot 20 kHz binnen +0/-0,2 dB. De uitgangsspanning is 2,2 Volt vast. Totale jitter zou minder zijn dan 135 pS. Het lijkt heel interessant om te weten dat de dac gebruik maakt van Burr Brown DSD1792 converters en SRC4192/3 chipset, maar minstens zo belangrijk zijn de interne analoge circuits. En wat te denken van het upsample proces dat gestuurd wordt door software. De X-DAC V3 maakt van elk binnenkomend signaal een intern signaal van 24 bit/192 kHz voor de conversie start. Daarmee wordt een signaal/ruis verhouding bereikt van 120 dB en een resolutie tot -97 dB. Tot -96 dB is de converter linear op 0.1 dB nauwkeurig. De binnenkant ziet er netjes uit. Condensatoren om de IC’s te bufferen, digitale trafo’s aan ingang en uitgang, wat jitter sterk vermindert en een uitgebreide voedingssectie zijn wat voorbeelden. Zoals altijd het geval is geweest met de X-Series bestaat de behuizing uit aluminium spuitgietwerk met een voor en achterplaat. Handig, goedkoop en degelijk.


Set up

Hoewel de X-DAC V3 mee heeft gespeeld in de hoofdinstallatie, waar hij als externe dac fungeerde voor zowel een Teac VRDS-T1 loopwerk als een Marantz SA8400 SA-CD speler, deed hij zijn werk voornamelijk in een kleinere setup bestaande uit een Marantz CD63SE speler (als loopwerk) opgevoerd met een Trichord Clock 2 modificatie. Een Van Medevoort MA240 versterker en Impulse IMP luidsprekers op Alphason stands. Interlinks afwisselend aan de analoge kant Linn Analogue of Chord Chameleon. Digitaal een Canare Digiflex. Luidsprekerkabels en stroomvoorziening in de vorm van Supra 2 x 4 mm2 Classic, Supra LoRad netsnoeren en een Supra MD-06 stekkerblok. Ik zal in de tekst kort ingaan op de eigenschappen van de MF ten opzichte van de SA8400 en mijn eigen Apogee Mini-DAC maar niet die gehele hoofdset beschrijven zoals die er staat. Voldoende is op te merken dat er Marsh Sound Design versterkers staan met Focal JMlab Electra 927 Be luidsprekers.



Tegen de normale gang van zaken in begin ik eens een keer met klassiek werk. Het "Clarinet Quintet" van Weber uitgevoerd door niemand minder dan Musical Fidelity baas Antony Michaelson op klarinet. Het wordt een levendige, kamervullende klarinet. Veel kracht ligt er in het spel en er gaat heel wat lucht door het instrument tegen een sfeervolle achtergrond van vier strijkers. Het geheel lijkt veel meer te zijn dan slechts vijf musici. De opname is subliem met heel veel nadruk op de klarinet. De gebruikte monitor speakers verdwijnen uit beeld. De weergave is naar alle kanten uitgerekt in de ruimte waarbij het solo instrument voor de strijkers staat. Zelfs als ik de muziek zacht zet blijft er voldoende zeggingskracht al gaat het imposante verloren. Op momenten dat er zacht gespeeld is blijft de dac goed presteren en blijft de muziek verheven boven de doodstille achtergrond die slechts podiumgeluid laat horen als stoorzender. Van klarinet naar de blokfluit van Telemann. Zeer herkenbaar klinkt de intimiteit van een kamerorkest. De basis van de barokke muziek gedragen door fluit en viool waarvoor een hoofdrol is weggelegd. Accenten van klavecimbel klinken helder en schoon. Solo instrumenten springen in beeld en komen echt naar de voorgrond. De natuurlijke klank van de dac geeft een illusie van een live optreden, met klassiek bloeit de dac op en zet een voortreffelijk plaatje neer.

Beluisteren

Holly Cole laat een overtuigende damestem horen op haar oudere werk "Girl talk". Veel nuances, sfeervol en enthousiast zijn kernwoorden. Het zal ook wel komen omdat ik luister in een vrij kleine ruimte van 4,40 x 2,85 meter waarbij ik redelijk dicht op de speakers zit. Nog net geen near field monitoring. De X-DAC brengt geen verfraaiende randjes aan de muziek maar geeft het recht voor de raap. Een piano dringt zich vanaf de linkerkant op hoewel hij verliest van Holly als het op volume aankomt. De bas bemoeit zich er steeds meer mee en uiteindelijk blijven bas en piano over. Strak, goed neergezet en helder. Je raakt vanzelf betrokken bij de muziek die weinig ruimte laat om er, bijvoorbeeld, bij te gaan lezen. Hoewel de weergave erg direct, pakkend en meeslepend is blijft het transparant, beheerst tot in de uiteinden van de frequentieband en netjes uitgewogen. Laurie Anderson perst in haar CD heel wat laag mee wat ik noodgedwongen moet missen op deze kleine set. Vanuit ervaring met de huiskamer, waar de MF ook heeft gestaan, weet ik dat het laag nadrukkelijk aanwezig kan zijn, hoewel niet tot op het absoluut hoogwaardige niveau van een Apogee dac. Die Mini-DAC verslaat de MF op dat gebied met een beenlengte. Ik mis het laag omdat ik weet hoe het bij de muziek hoort, gelukkig is er de intrigerende stem van Laurie om de aandacht af te leiden. Door de korte luisterafstand neem ik heel veel details waar die in grotere ruimtes vaak verloren gaan. Het is tevens een bewijs dat de dac zeer transparant werkt. Van upsampling merk ik niets negatiefs, iets wat vroeger nog wel eens het geval was en ik telkens de signatuur van een Crystal chip meende te ontwaren. Tot slot van het rondje dames Laura Fygi die zingt op haar "Introducing" met een ruime hoeveelheid echo op de stem. De X-DAC V3 is goed in staat weer te geven wat de opnametechnicus uithaalt. Zo schuift aan het einde van een eerste track Laura langzaam de studio uit. Het orkest staat stil als de schuifdeuren zich achter Laura sluiten. Grappig om dat zo te ervaren. Toots Thielemans zorgt voor invulling als de stem zwijgt en laat zich nadrukkelijk horen.

Ik luister door met Enya "The Celts". Nu staat de muziek verder van mij af wat aangeeft dat de opname bepalend is voor de plaats van de musici en niet de dac of een ander apparaat. De muziek wordt mooi gedragen, zelfs in de kleine ruimte en het samenspel is tot in de puntjes waar te nemen en te volgen. De vaak complexe akkoorden laten zich niet alleen tussen de speakers plaatsen maar ook daarbuiten, de muren wegdrukkend en ruimte scheppend. Weer kleeft er een klein negatief randje aan de weergave en heb ik eens te meer het bewijs dat een duurdere dac nog altijd zin heeft. Maar je moet dan wel heel goed weten waar op te letten en je moet de muziek en de installatie kennen. Zo vind ik de X-DAC V3 ten opzichte van een Apogee Mini-DAC meer als een hifi apparaat klinken. Ik ervaar niet de absolute sensatie van het virtueel vormen van een live ervaring. Het laatste bitje dat een stem niet alleen doet weergeven maar doet leven. Een extra zware voeding aan de dac helpt in dat verband om de "hifi beleving" te doen afnemen maar lost het niet op. Het karakter blijft overeind. Wie gewend is aan CD zal het mogelijk niet eens merken, wie veel live en analoog luistert weet precies wat ik bedoel.

Tot slot een lekker toetje, Roger Waters "Amused tot death". Weet u nog dat ik met een Atoll set zoveel plezier had met deze CD, nu weet ik weer wat de oorzaak was, de Musical Fidelity dac. Ook nu weer ervaar ik een surround sound die ongekend is vanuit twee luidsprekers. Met Q-Sound komen de geluiden echt achter je vandaan. Het gaat als een film aan je voorbij en de dac speelt een hoofdrol. Eerlijk is eerlijk, een Apogee dac kan het niet op deze manier. Heeft Antony Michaelson dan gelijk als hij zegt: "Dit is de beste dac die er is op mijn Tri-Vista na?" Ik houd mijn bescheiden twijfels gezien de rest van de ervaring. Eerlijk is eerlijk, de X-DAC V3 is een prima apparaat dat boven zijn prijsklasse speelt. Weinig opties, geen keuze schakelaar, geen keuze wel of niet upsampling en een eenvoudige voeding die een upgrade behoeft.

Maar als je er daar allemaal mee kunt leven dan is het leven met een X-DAC V3 erg leuk en de weergegeven muziek ook. Je mag hem inzetten als upgrade van een oude speler of aan een moderne speler koppelen om het niveau nog wat hoger te tillen. Mijn opgevoerde Marantz SA8400 bleek nog net in staat iets meer te presteren op CD met een externe dac als deze. Achter een Teac VRDS-T1 gaat het uitstekend. Een CD63SE verandert van een verouderde speler met rimpels naar een mooie jonge meid met pit in haar donder.


Conclusie

De Musical Fidelity X-DAC V3 is een externe dac die een oudere speler als bijvoorbeeld een Marantz CD63SE naar het digitaal/analoog niveau anno 2005 tilt. Maar tevens als uitbreiding of upgrade gezien mag worden voor moderne spelers getuige de performance verbetering die ik haalbaar acht op een Marantz SA8400 in CD modus. Musical Fidelity positioneert zelf de dac als upgrade voor de X-RAY V3 CD-speler of op een plaats waar de X-RAY gecombineerd wordt met de X-DAC, de X-10 en de X-PSU om een topcombinatie te vormen. De X-DAC V3 is een zeer muzikale dac die in staat is een schitterend driedimensionaal beeld neer te zetten, zeker in combinatie met monitor speakers. Hoogstens zou je kunnen zeggen dat de X-DAC net een tikje meer "hifi" klinkt dan de top. Een zwaardere voeding in de vorm van de X-PSU, overigens een absolute aanrader, of het plaatsen van een X-10 helpt maar verbergt niet geheel het karakter. Een trekje dat u mogelijk juist aanspreekt. De zwaardere voeding is sterk bepalend voor het stereobeeld dat er vele malen groter mee wordt. Hoe dan ook het is niet voor niets dat de X-DAC V3 een blijvertje is gebleken in een alleszins betaalbare set en zich dagelijks prominent laat horen.


Prijs:
Musical Fidelity X-DAC V3 750 euro
Musical Fidelity X-PSU V3 375 euro

Importeur:
Viertron bv
Zuideinde 2
2991 LK Barendrecht
Tel: 0180 - 61 83 55
Fax: 0180 - 61 99 67
Web: www.viertron.nl
E-mail: info@viertron.nl