KEF Reference 203 MK2
Nog geen 10 jaar geleden waren de meeste luidsprekers relatief saaie en rechthoekig gevormde elementen, uitzonderingen daargelaten. De laatste jaren verschijnen er echter steeds meer luidsprekers die niet meer zo recht en hoekig zijn. Fraaie rondingen en visuele trucjes om de luidspreker kleiner te laten lijken zie je tegenwoordig door steeds meer luidsprekerfabrikanten toegepast worden. Ook de Reference serie van KEF is al een aantal jaren een luidsprekerlijn die niet alleen fraai klinkt, maar nu ook eens fraai van vorm is. Het oog wil tenslotte ook wat, niet alleen het oor hoeft verwend te worden.
De Reference serie van KEF is kwalitatief de top van deze Britse fabrikant. De eerste KEF Reference serie is in 1973 op de markt gebracht en in die jaren die volgden heeft deze luidsprekerlijn een ware metamorfose ondergaan. In technisch opzicht zijn de luidsprekers door de jaren heen verfijnd. Ook qua uiterlijk zijn de luidsprekers mijn inziens steeds mooier geworden. Mijn eigen KEF`s uit 1997 zijn vergeleken met de huidige lijn heel wat minder elegant te noemen. Deze zijn in verhouding erg groot en redelijk saai qua uiterlijk. Gelukkig delen ze een goede eigenschap: de fraaie klank.
De fraaie klank van praktisch alle luidsprekers wordt mede bepaald door de afmetingen: het is nu eenmaal een feit dat vooral voor een goed gedefinieerd en diep doorlopend laag een relatief grote luidsprekerbehuizing benodigd is. Natuurlijk wel in verhouding tot de luisterruimte, want in een kleine ruimte komt een hele grote luidspreker vaak niet volledig tot zijn recht. De Reference serie anno 2005 is nog steeds relatief groot qua afmetingen, maar door de totaal andere vorm van de luidsprekers en optische misleiding lijken de luidsprekers een stuk kleiner en zijn, in plaats van een storend ornament, een verfraaiing van je woonhuis.
De huidige Reference lijn, met zijn glooiende ronde vormen, is in 2002 geïntroduceerd. De lijn bestaat uit zeven luidsprekers, waarvan er twee center luidsprekers zijn (de 202c en de 204c) en één model is een zogenaamde dipool achterluidspreker, die toegepast kan worden in high-end surround opstellingen. De overige vier modellen zijn de 201, 203, 205 en 207. Deze laatste vier modellen doen mij weer denken aan de tijd dat ik mijn KEF`s kocht. Toen was het de Reference Model 1 t/m 4. Het is met de komst van home theater begrijpelijk dat KEF het assortiment heeft uitgebreid, zodat ook de meest veeleisende liefhebber van meerkanaals geluid aan zijn trekken kan komen. De vloerstaanders van de Reference serie beginnen met een prijskaartje van 2.000 euro voor de 201, oplopend tot de 207, die van eigenaar wisselt voor 7.750 euro. De prijzen zijn per stuk, wel te verstaan.
Voor deze recensie is Model 203 bekeken en beluisterd. De 203 is een vloerstaande luidspreker met de afmetingen 1068 x 248 x 405 mm (hoogte x breedte x diepte). Een slanke en relatief diepe luidspreker, die door de afmetingsverhoudingen klein lijkt, maar wel veel inhoud heeft ten gevolgde van de grote diepte. Met 26,5 kilogram schoon aan de haak is ie nog net te tillen. De luidspreker is een vierweg basreflex luidspreker, met de bas reflexpoort aan de voorzijde. Voor het laag zijn twee 165 mm woofers aanwezig, voor het midden en hoog wordt gebruik gemaakt van de laatste incarnatie van de Uni-Q driver. Bij dit systeem is de tweeter in het centrum van de middentoner geplaatst, waardoor voor het midden en hoog een puntbron wordt gerealiseerd. In feite ontstaat er één luidspreker die zowel het midden als het hoog uitstraalt, iets dat niet goed met slechts één luidspreker gerealiseerd kan worden doordat bijvoorbeeld een middentoner veel te zwaar en te traag is om hoge tonen goed weer te geven. Het grote voordeel van puntbronnen is dat het geluid zeer goed gespreid wordt, waardoor de "sweet-spot" veel breder is dan bij conventionele luidsprekers. Voor het aansluiten van luidsprekers is een heuse tri-amp of tri-wire optie aanwezig (zie foto). Wellicht een tikje overdreven. Wel prachtig vergulde WTB aansluitingen met stevige verbindingen tussen de drie aansluitingen. Mijn luidsprekerkabel met WTB spades ging echter niet goed in de terminals van de luidspreker, uiteindelijk is met blanke draad de aansluiting gerealiseerd. Bij aanschaf is het verstandig om in overleg met de dealer de juiste connector voor aan de luidsprekerkabel te selecteren. Last but not least is de luidspreker voorzien van een hyper-tweeter, die het frequentiegebied van15 kHz tot 55 kHz weergeeft. Die tweeter is uitgevoerd in chroom, het lijkt net een oude koplamp van een fiets uit de jaren 80...
Opstellen en luisteren
De huidige versie van de Uni-Q driver in de Reference serie maakt gebruik van een copolymeer (kunststof) middentoner luidspreker en een elliptisch gevormde titanium tweeter. Hoewel deze combinatie de optimale puntbron benadert en een superieur stereo beeld geeft, blijkt in de praktijk dat in niet optimale ruimtes deze luidspreker enigszins scherp kan gaan klinken. Om dat probleem te ondervangen heeft de 203 (en ook de 201 en 205) in zijn huidige vorm een iets ander wisselfilter en biedt hij de gebruiker meer mogelijkheden om het geluid aan te passen. Die mogelijkheden om het geluid aan te passen bestaan uit het verzwakken van het laag (in één stap, vanaf ca. 300 Hz met 2 dB) en het versterken en verzwakken van het hoog (in vier stappen, vanaf ca. 2000 Hz, van +0,75 dB tot -1,5 dB). Hiermee kan de luidspreker dus enigszins worden aangepast aan de akoestiek van de ruimte. Vooral het verzwakken van het laag is een fijne optie omdat daarmee de luidspreker minder zwaar klinkt wanneer hij te dicht bij de achterwand wordt geplaatst.
Luidsprekers van dit formaat klinken het best wanneer ze op minstens een meter van de achterwand geplaatst worden. Maar ja, om ze zo permanent in je woonkamer te plaatsen betekent dat je huwelijk heel goed is of je huis heel groot (of beide!). In de praktijk worden luidsprekers in de woonkamer toch meestal wel te dicht bij de achterwand geplaatst, waardoor het laag bij dit soort luidsprekers boemig wordt. Deze KEFs kun je in ieder geval daarop aanpassen: staan ze dicht bij de wand, dan pas je laagverzwakking toe. Ga je audiofiel genieten, dan trek je de luidsprekers van de muur en gaat de laagverzwakking in de uit-stand. De hoog-aanpassing zul je slechts eenmaal hoeven in te stellen, want die is niet zo zeer afhankelijk van de afstand tot de achterwand, maar meer van de algehele hardheid van de ruimte. In luisterruimtes die akoestisch nogal hard zijn kan het verzwakken van het hoog de luidspreker net wat milder laten klinken.
Luisteren.
De KEF`s 203 hebben een aantal weken in mijn luisterruimte gestaan en de alweer 8 jaar oude KEF Reference Model 3 vervangen. Eenmaal aangesloten viel bij de eerste CD die werd opgezet meteen op dat het geluid in grote lijnen overeenkomt met mijn eigen exemplaren. Gelukkig maar, want anders was er toch wel wat ernstigs aan de hand. Hoewel de verschillen klein zijn kan gezegd worden dat deze nieuwe luidspreker iets minder diep gaat, maar het laag dát eruit komt is strakker en gecontroleerder en daardoor zelfs iets gedetailleerder dan dat van mijn exemplaren. De verbeteringen zijn subtiel, maar het zijn wel verbeteringen.
Voor het beoordelen van de geluidskwaliteit heb ik een groot aantal CD`s beluisterd. De algemene indruk is dat de KEFs een zeer goede geluidskwaliteit bieden, ongeacht de muzieksoort. Van Norah Jones tot Pink Floyd en van Madonna tot Mozart, het klinkt allemaal heel evenwichtig, in balans. Wel is belangrijk, zoals bij praktisch alle luidsprekers, dat ze op de juiste plaats worden opgesteld. Niet dat ze slecht klinken als ze minder optimaal worden gepositioneerd, maar je krijgt zoveel meer als ze staan waar ze moeten staan. En enkele centimeters maakt al verschil. Ook de hoeveelheid indraaiing van de luidsprekers is belangrijk en maakt dat het goed of heel goed klinkt. Natuurlijk hangt het erg af van de ruimte waarin de luidsprekers staan, maar het levert veel op om een paar uur te investeren in het vinden van de juiste opstelling. Sommigen zijn daar weken zoet mee...
Conclusie
Hoewel het de bedoeling was om zeer technisch te gaan luisteren is daar weinig van terecht gekomen. Muziek wekt emotie op en emotie gaat niet goed samen met technisch luisteren... Feit is wel dat deze luidspreker meer dan een handje helpt bij het opwekken van emoties. Eerst een aantal mooi ogende dames beluisterd die ook nog eens mooi kunnen zingen. Norah Jones, Diana Krall en Ilse Delange mogen laten horen wat ze kunnen. De ogen worden gesloten en er wordt geluisterd.
Wat erg opvalt is dat de opnames verschillen. Alledrie de schijven klinken goed, maar je hoort duidelijk dat er verschillende technieken zijn gebruikt. De Amerikaanse opname van Norah Jones klinkt redelijk glad vergeleken met de opname van Ilse Delange. En de schijf van Diana Krall lijkt uiteindelijk het mooist te klinken, geeft het meest het gevoel dat het niet kunstmatig is. De luidspreker zet de stemmen van de zangeressen prachtig neer. Alledrie verschillend, maar alledrie mooi. De luidspreker geeft alle microdetails weer en geeft je het gevoel dat er een echt mens van vlees en bloed staat te zingen, in plaats van dat er emotieloze elektronica aan het werk is. Naast de goed klinkende stemmen is het laag en het hoog ook voortreffelijk. Het laag is strak en snel, het hoog is fris maar niet scherp. Ik kan er nog wel meer woorden aan besteden, maar dat heeft niet zoveel zin. Dit is gewoon een luidspreker van zeer goede kwaliteit.
Toch nog een paar indrukken. Pink Floyd – Dark side of the moon, de geremasterde uitvoering uit 1994. Een opname van alweer ruim 32 jaar oud! Maar de kwaliteit is voortreffelijk. Nee, muziek opnemen konden ze dertig jaar geleden ook al. Waarschijnlijk klinken veel oude opnamen zo goed juist omdat er zo weinig mee werd gerommeld. Niet honderden "cuts" in één liedje, nee vaak gewoon in één keer opnemen, in echt stereo in plaats van elektrisch mono waaraan door middel van kunstmatige manipulatie ruimtelijkheid en plaatsing wordt toegevoegd. Maargoed, het begin met de hartslag in "Speak to me" gaat diep en de intro klinkt prachtig ruimtelijk. De melodie van de basgitaar is goed te volgen en is niet een monotone brei van zwaar laag. Ook stemmen zijn prachtig geplaatst, en klinken live. Alleen bandruis kan niet verhullen dat dit een al wat oudere opname is. De luidspreker laat het hele bereik van laag to hoog mooi in balans klinken. Top!
Conclusie.
Wat een fantastische luidspreker! Zeer fraai uiterlijk, zeer mooi afgewerkt en een zeer mooie klank. Niet opdringerig, zeer in balans. Snel in het laag, met veel detail. Niet de laagste octaaf in de huiskamer, maar alles erboven klinkt zoals het hoort. Wel vereist deze luidspreker kwalitatief goede apparatuur, maar wie dit koopt speelt niet met een setje van een dozenschuiver. Leverbaar in diverse kleuren: zwart, kersen of maple (echt houtfineer!). Enige obstakel voor veel mensen zal de prijs zijn. 2.600 euro per stuk is veel geld, maar ze zijn het waard. Jaren luisterplezier en een prachtig meubelstuk in je kamer krijg je er voor terug. Nog wensen? Ja, voor mij mag de hypertweeter in het zwart worden uitgevoerd. Maar als dat alles is dan kun je stellen dat KEF met deze luidspreker het predikaat "topkwaliteit" verdient!
Prijzen:
KEF Reference Model 203MK2: 2.600 euro per stuk
Meer informatie: Klik hier
Importeur:
TransTec BV
Brugwachter 19
3034 KD Rotterdam
telefoon 010-4147055
fax 010-4113580
e-mail: transtec@transtec.nl
website: www.transtec.nl
Gebruikte apparatuur en accessoires:
Zie my.hifi op HiFi.nl