Vinyl: van de markt tot het plateau
Het leuke van het hebben van een draaitafel is de mogelijkheid voor een appel en een ei LP’s te kopen op rommel- en platenmarkten. Om deze LP’s vervolgens zo optimaal mogelijk te beluisteren zijn bepaalde handelingen vooraf bijna noodzakelijk en andere alleen maar ter verhoging van het luistergenot. Uit het enorme aanbod aan schoonmaakmiddelen en accessoires heeft de hoofdredacteur van HiFi.nl een aantal producten geselecteerd, aan mij de eer deze in de praktijk te testen. Voorwaar niet echt een vervelende taak.
Aan de hand van mijn normale procedure bij aanschaf van gebruikte LP’s zal ik proberen de producten en hun werking te beschrijven. Ook heb ik voor het zo optimaal mogelijk afstellen van de draaitafel de beschikking over een HFNRR test LP en Shure naaldkrachtweger.
Na thuis te zijn gekomen met een stapeltje LP’s van een rommelmarkt wordt als eerste de Knosti platenwasser uit de kast gehaald. Deze handmatige platenwasser geeft prima resultaten voor een heel betaalbare prijs. Na het gedeeltelijk ontruimen van de eettafel kan de Knosti in volle glorie uitgestald worden. Zelf leg ik altijd wat oude kranten neer om dat tijdens het wassen en drogen er altijd wel een drupje vloeistof geknoeid wordt. De Knosti bestaat uit een afdruiprek en een wasser. Deze wasser is voorzien van een vloeistofreservoir en borstels waartussen de LP of single op de meegeleverde spindle wordt rondgedraaid. Deze spindle zorgt er tevens voor dat het platenlabel niet nat wordt. Met enige voorzichtigheid wordt de plaat tussen de uit twee delen bestaande spindle geschroefd. Vervolgens wordt de plaat in het gevulde reservoir tussen de borstels geplaatst en met de hand rondgedraaid. Na een aantal rondjes in beide richtingen kan de plaat uitgenomen worden en van het spindle afgehaald worden. Plaats de plaat voorzichtig in het afdruiprek om te drogen, afhankelijk van welk merk vloeistof gebruikt wordt is dit tussen de 10 en 20 minuten. Wanneer je de platen voor en na het wassen bekijkt dan is er al een duidelijk verschil te zien, laat staan wat de voordelen voor de weergave zijn.
De vloeistof die na het wassen achterblijft in het reservoir kan hergebruikt worden. Hiervoor wordt standaard een soort trechter meegeleverd inclusief een aantal filterende velletjes waarop het vuil achterblijft. De velletjes kunnen ook een aantal malen hergebruikt worden. Uiteraard zijn gemotoriseerde platenwassers nog beter in staat de platen te reinigen maar tegen aanmerkelijk hogere kosten. Voor de muziekliefhebber die regelmatig wat platen op de “locale” rommelmarkt koopt is de Knosti met zijn prijs van 47 euro inclusief een liter vloeistof een prima investering, een eerste stap op weg naar een betere weergave. Gereinigde platen klinken niet alleen beter maar zorgen ook dat de naaldtip zich niet door allerlei vuiligheid hoeft heen te vreten waardoor uw kostbare naald ook minder aan slijtage onderhevig is. Niet alleen platen van de markt knappen op van een wasbeurt, ook nieuwe exemplaren welke nog vettig zijn van het persen knappen er van op. Een echte must have voor elke vinylliefhebber dus deze Knosti platenwasser. Wanneer u eenmaal echt de smaak van analoog te pakken hebt kunt u altijd doorgroeien naar een elektrische platenwasser voor een nog beter resultaat, echter wel tegen een significant hogere prijs.
Om het resultaat te behouden is het zaak de gereinigde LP niet terug te stoppen in de “vuile” oude binnenhoes maar de LP terug te plaatsen in een nieuwe antistatische binnenhoes. Deze binnenhoezen zijn er in verschillende prijsklassen en verpakkingen. Zelf gebruik ik hoezen van Nagaoka type Discfile 102. Deze halfronde hoezen zijn dun en kunnen vaak in de bestaande binnenhoes. Handig wanneer de binnenhoes bijvoorbeeld voorzien is van tekst of songteksten. Op die manier blijft uw LP hoes compleet en uw gereinigde vinyl schoon. Voor een pakket van 50 stuks betaalt u ongeveer 17 euro. Naast deze hoezen zijn er nog vele andere uitvoeringen leverbaar welke specifiek aan uw wensen kunnen voldoen.
Nu de LP’s gereinigd zijn wordt het tijd om ze op het plateau van de draaitafel te leggen. Omdat gebruikt vinyl niet altijd 100% vlak is kan het gebruik van een platenpuck of klem hier nog enig goed werk verrichten. Buiten het feit dat het vinyl vlakker op het plateau ligt zorgt een puck of klem vaak ook voor een verbetering van de weergave. Doordat de plaat in feite één wordt met het plateau neemt de rust in de weergave toe en is er meer detail te horen. Tot voor kort gebruikte ik hier voor een Clearaudio Clever clamp, met een winkelprijs van 16 euro een zeer betaalbaar, zei het niet erg gebruiksvriendelijk, exemplaar. Deze in doorzichtig kunststof uitgevoerde clamp dient op de spindle van de draaitafel geklemd te worden. Omdat ik zelf niet zo heel erg geloofde in de onderlinge verschillen tussen diverse pucks had ik nog nooit geexperimenteerd met andere exemplaren. In de doos met geleverde accessoires zat echter ook de allernieuwste Clearaudio Twister platenpuck. Een met een winkelprijs van 52 euro betaalbaar exemplaar, zeker gezien de prijzen van diverse andere exotische merken. De Twister is gemaakt van een speciale kunststof welke resonanties dempt en, volgens zeggen van de fabrikant, klankmatig niets aan het geluid toevoegt. Andere materialen zoals aluminium, staal en hout voegen volgens Clearaudio altijd iets toe aan het geluid. Dit hoeft niet altijd een negatieve eigenschap te zijn, het is maar net wat je zelf zoekt in het geluid. Altijd thuis proberen dus!
Tijdens één van de luisteravondjes heb ik beide pucks door elkaar heen gebruikt en telkens bleek de Twister de grote winnaar te zijn. Buiten het feit dat de combinatie met mijn Clearaudio Champion draaitafel een visueel geslaagde combinatie is neemt ook de muzikaliteit toe. Luisterend naar “IV” van Toto hoor ik in de track “I won’t hold you back” veel beter wat de bekkens doen en is ook de laagweergave strakker en slanker. Ook is de zangstem duidelijk meer afgebakend en losser ten opzichte van de instrumenten. Steve Winwood’s “Arc of a diver” laat met de Twister platenklem meer horen van de mix. De diverse instrumenten zijn beter individueel te volgen. De tamboerijn rechts in het geluidsbeeld staat nu helemaal los en ook is het loopje op de synthesizer veel beter te volgen. Wederom valt het veel strakkere laag op waardoor het geheel meer in evenwicht is en ook het midden en hoog minder omfloerst klinken. Deze platenklem doet meer dan ik verwachtte en is na de recensie periode dan ook aangeschaft om permanent deel uit te maken van mijn referentie set.
Eindelijk geluid?
Gaat er dan eindelijk geluid uit de speakers komen zult u inmiddels denken……………. nee is het antwoord!
Eerst dient de naald nog stofvrij gemaakt te worden. Hiervoor zijn diverse borstels en vloeistoffen te koop maar ook een bakje met polymeer (soort gel) van het merk Extreme Phono. Geen geklieder meer met vloeistof maar simpelweg de naald in de gel laten zakken met de armlift en gelijk weer naar boven halen, bijkomend voordeel is dat de cantilever en ophanging niet door een vloeistof aangetast kunnen worden. Alle aanwezige rommel blijft achter in de gel en de naaldtip is weer brandschoon. Af en toe doorroeren van de gel met een lucifer of cocktailprikker is voldoende om de gel weer goed zijn werk te laten doen doordat het vuil onderop komt te liggen. Met een prijs van 39,50 euro is de Extreme Phono Solid State Stylus Cleaner, wat een naam voor een bakje wat met gemak in je handpalm past, betaalbaar, gebruiksvriendelijk, geschikt voor langdurig gebruik en ook prima werkzaam.
Platen welke al eerder gewassen zijn kunnen voor gebruik altijd wel een borstelbeurtje gebruiken. Daarom ligt er binnen handbereik van de draaitafel altijd de Goldring Super Exstatic Record Brush. Deze borstel is met een prijs van 29 euro niet de allergoedkoopste maar wel één van de betere op de markt. Aan de buitenzijde is de borstel voorzien van carbon fibre haren en het middengedeelte is een “velvet disc cleaning pad”. Nadat de LP op het plateau gelegd is en de platenklem geplaatst is wordt de motor gestart en de borstel onder lichte druk op de plaat gehouden. Na een aantal rondjes haal je de borstel van het midden van LP naar buiten toe. Het op de borstel achtergebleven vuil wordt voorzichtig aan de (spijker)broek afgeveegd.
Eindelijk is het dan zover dat de naald in de aanloopgroef van de LP geplaatst kan worden en zult u horen dat het beetje extra aandacht wat u aan de LP en naald besteed hebt zijn vruchten afgeworpen heeft.
Naast de producten die direct met het draaien van de LP’s te maken hebben zijn er ook producten die slechts eenmalig of incidenteel gebruikt worden om de weergave optimaal te krijgen of houden. Voor het optimaal afstellen van uw draaitafel zijn er bijvoorbeeld de HiFi News test-LP en de Shure SFG2 naalddrukweger. De test-LP bevat een uitgebreid scala aan testtracks en is tevens voorzien van een instelmal waarmee u het element perfect kunt afstellen. Gelukkig voorzien van een Nederlandstalige handleiding zodat u stap voor stap door het proces geloodst wordt. Eenmaal goed afgesteld kan aan de hand van de testtracks nog wat fijnslijperij plaatsvinden. Tevens kan er gecontroleerd worden of alles juist aangesloten is middels bijvoorbeeld de “Channel indentification” track waarbij u kunt controleren of het linker en rechter kanaal niet verwisseld zijn en of de fase juist is. Met andere tracks is het onder andere mogelijk de tracking van het element te controleren en ook staan er diverse testtonen op. Deze HiFi News test LP zal waarschijnlijk niet dagelijks uit de kast gehaald worden maar is toch een essentieel onderdeel voor optimaal gebruik van de draaitafel. Een draaitafel is een mechanisch product en instellingen kunnen door de tijd verlopen. Middels deze LP kunt u dit controleren en zonodig weer naar de juiste waarden terugbrengen. Een ander handig accessoire hierbij is de Shure SFG2 naalddrukweger, deze eenvoudige weger werkt perfect alleen misschien een fractie onnauwkeuriger en wat minder gebruiksvriendelijk dan een digitaal exemplaar van bijvoorbeeld Clearaudio. Daar staat tegenover dat de prijs ook een stuk vriendelijker is. Bovendien, wanneer je niet regelmatig van element wisselt of andere instellingen verandert, gebruik je de weger ook niet dagelijks.
Grootste verrassing van het geleverde pakket accessoires was voor mij naast de Twister platenklem de Benz-Aesthetix MC Cartridge Demagnetizer. Een minuscuul zwart kastje met aan de voorzijde twee kleine drukknopjes. Rechts zit de aan- uitschakelaar en links de “activate” knop. Aan de achterzijde vinden we een set vergulde cinchbussen. Het apparaatje werkt met een 9Volt batterij welke meegeleverd wordt. Met een verkoopprijs van 249,95 euro valt de Benz-Aesthetix niet in de categorie leuke hebbedingetjes voor weinig……… Met een grote dosis scepsis begin ik de handleiding te lezen. Simpelweg de interconnects die van de draaitafel naar de phonotrap lopen aan de phonoversterker kant losmaken en in de Benz prikken. De Benz aanzetten en vervolgens de “activate” knop indrukken. Wachten tot het controle lampje dooft en de connectors weer op de oude manier aansluiten. Het proces duurt ongeveer 25 seconden en in die tijd zou de Demagnetizer uw MC element gedemagnetiseerd hebben. Moderne MC elementen zouden met hun extreem krachtige magneten bijzonder gevoelig zijn voor het opbouwen van magnetische velden welke de weergave kwaliteit negatief beïnvloeden. Benz Aesthetix zegt deze opgebouwde magnetische velden te elimineren door een signaal richting het element te sturen met een vaste hoge frequentie. Dit signaal neemt langzaam toe in sterkte, het maximale niveau wordt niet gespecificeerd, en gedurende een vastgestelde tijd constant gehouden om vervolgens af te laten nemen tot nul. Volgens de fabrikant heeft het signaal zelf een zuivere sinusvorm met extreem lage vervorming. Dit alles gebeurd in de al eerder genoemde circa 25 seconden en daarna is het proces ten einde. Hoewel zowel het probleem als de oplossing me enigszins logisch in de oren klinken kan ik me eerlijk gezegd niet voorstellen veel verschil in weergave te gaan horen. Hier blijk ik me dus lelijk te vergissen, dit is geen subtiel verschil maar bijna dramatisch te noemen. Het lijkt alsof er nieuwe tweeters in mijn Spendor speakers geplaatst zijn. Er is een toename in transparantie en detaillering te horen welke zelfs voor een niet geoefende luisteraar onmiskenbaar is. Het laag lijkt afgeslankt te zijn maar beter luisteren laat horen dat het alleen maar strakker en gedetailleerder geworden is. Om alle twijfel omtrent mijn positieve ervaringen weg te nemen besluit ik om tijdens de eerste de beste gelegenheid het apparaat mee te nemen naar één van de collega auteurs. Zonder de medeluisteraars van te voren te informeren omtrent mijn ervaringen wordt ook hier het element aan het signaal van de Benz Aesthetix blootgesteld. Na het opnieuw beluisteren van het gedemagnetiseerde element zijn de resultaten identiek aan mijn constateringen en zijn we het er unaniem over eens dat dit apparaat een absolute must have is voor elke vinyl fanaat. Hoewel pittig geprijsd is de Benz Aesthetix Demagnatizer op basis van de geleverde prestaties absoluut het geld waard.
Na enige leerzame weken met nieuwe dingen en bekende producten blijkt maar weer dat met relatief bescheiden middelen een hoop meer luistergenot uit uw “oude” en nieuwe LP’s te halen is. Met een beetje tijd en aandacht tilt u de weergave naar een hoger plan en verlengt u de levensduur van uw vinyl, element en draaitafel.
Bovenstaande artikelen (en nog veel meer!) zijn te koop bij o.a High Fidelity Discs. Klik op de link om het product te bekijken.
Hi-Fi News Analogue Test LP - The Producers Cut ( LP )
Goldring Super Exstatic Record Brush
Nagaoka Discfile 102 antistatische binnenhoes
Benz-Aesthetix MC Cartride Demagnetizer
Knosti Disco-antistat platenreiniger
Extreme Phono Solid State Stylus Cleaner
Kijk hier voor een compleet overzicht van draaitafel accessoires bij High Fidelty Discs.