Dali Mentor 1 luidspreker

Veel mensen beschouwen een kleine luidspreker nog altijd als een verademing omdat hij zo lekker onopvallend te plaatsen is. Helaas gaan ze daarmee, om esthetische redenen, vaak voorbij aan geluidskwaliteit en nemen ze een slecht resultaat op de koop toe.

Dat een dergelijke handelswijze alleen aan vrouwen toegeschreven zou mogen worden is onjuist. Ik ken ook genoeg mannen die geen genoegen nemen met een grote luidspreker. De industrie speelt handig in op die gevoelens en maakt kleine monitorluidsprekers voor liefhebbers van muziek op hoog niveau. De koper lijkt gelijk te krijgen: toch een goed geluid, maar wel uit een bescheiden kastje. Pas thuis ontdekt de koper de nadelen. Het kastje moet een flink eind van de muur af en belandt uiteindelijk op een forse stand. Waarna het hele effect van “klein” is verdwenen. Een andere categorie luisteraars houdt er een, in mijn ogen, iets zuiverder redenering op na en kiest voor een monitor vanwege het losse geluidsbeeld dat ze op kunnen bouwen. Om die reden wil ik graag de nieuwe Dali Mentor 1 monitor aan de tand voelen in plaats van zijn grotere broers.

Mentor

Luidsprekerfabrikant Dali is de laatste jaren zeer actief en brengt met tussenpozen van ongeveer een jaar een nieuwe lijn op de markt. Vorige keer was dat de zeer succesvolle Ikon serie die de onderkant van de markt bedient. Nu is het de Mentor reeks die een gat vult tussen de Ikon en hoger geprijsde Helicon. De Mentor-reeks omvat naast het vloerstaande (type 6) twee monitors (2 en 1). De Dali Mentor 1 is de kleinste en heeft bescheiden afmetingen van ca. 32 x 16 x 24 cm met een eigen gewicht van 5,3 kilo. De kast heeft aan de voor- en achterkant een licht gebogen vorm die aan de voorkant recht wordt gemaakt met een grijze laminaat baffle waarop een verwijderbaar doekje past. Samen met de kast is de baffle 3 cm dik. De kast is met echt hout gefineerd en is leverbaar in kersen of in zwart essen. De monitor kan zowel op een stand of in een boekenkast geplaatst te worden, en er is ook een Dali-beugel beschikbaar. Hoewel de Mentor 1 eigenlijk een tweeweg systeem is zijn er drie units zichtbaar. Een hybride tweeter bestaande uit een bandtweeter van 17 x 45 mm met een 28 mm dome tweeter en een 5”woofer. Samen zorgen de units voor een frequentiebereik van 45 Hz tot 34 kHz binnen +/- 3dB. De poort is afgestemd op 47 Hz. De gevoeligheid van het systeem zit op 86 dB (2,83V/1 meter) bij een nominale impedantie van 6 Ohm. Het filter is relatief eenvoudig met een enkele luchtspoel, een paar weerstanden en bipolaire elco’s. In plaats van deze elco’s had ik liever een mooie MKP condensator gezien.

Dali is echt Deens en gebruikt Deense units. Ze ontwerpen zelf en laten units volgens hun specificaties maken. Zo ook de papier/houtconus woofer en de dome/ribbon tweeter combinatie in de Mentors. De woofer heeft de karakteristieke roodbruine kleur van met houtvezel versterkt papier. De motor is een langeslag spreekspoel bewegend in een magnetisch veld. Dali kiest altijd voor een langeslag woofer met voldoende bewegingsvrijheid om op huiskamerniveau de vervorming laag te houden. De korf is van gegoten aluminium. De magneet is fors en zwaar. De tweeter werkt vanaf 3,4 kHz, de bandtweeter vanaf ongeveer 12 kHz. De bandtweeter gaat al onder de 12 kHz zachtjes aan de slag omdat het filter heel flauw afvalt. Dali kiest vaak voor een dome/ribbon combinatie omdat bij een dome tweeter van 28 mm al op een lage frequentie afgefilterd kan worden, en dat gekoppeld aan een hoge belastbaarheid. Een 28 mm dome heeft helaas weinig spreiding bij hoge frequenties en wordt daarom gecombineerd met een ribbon. Die ribbon tweeter is veel minder belastbaar en presteert pas goed vanaf een hoge scheidingsfrequentie. Dali is een meester in de integratie van de twee units. De Mentor 1 is een basreflex systeem met een poort aan de achterzijde. En die zit heel slim verwerkt in de aansluitterminal die overigens uitsluitend single wire toelaat.


Met wat?

Het blijft een leuke bezigheid om een set op te bouwen rondom een fraai luidsprekersysteem. Ik koos voor mijn vaste spullen. Een Marantz CD63Se als loopwerk, enigszins gemodificeerd, daarachter een Musical Fidelity X-Dac V3 en als tweede bron mijn Garrard 301 met Pro-ject arm en Goldring Eroica element. Die twee sluit ik aan op een PrimaLuna ProLogue Two die ik helemaal vol heb gestopt met JJ Electronic buizen. ECC802S, ECC83S en KT-88. Die buizen bevallen prima en temperen de PL2 een beetje zonder dat er iets aan detail verloren gaat. De Dali Mentor 1 stel ik op met Target MR60 stands. Stevig zandgevuld en voorzien van SpikeShoes om de vloer heel te houden. Aan de kant van de stoomvoorziening gebruik ik de meest onmisbare accessoire in deze set, een SEEC HQSN-4U netfilter, met Supra LoRad kabels en een Supra verdeeldoos. Overige kabels komen of van Chord (cd) of van Crystal Cable (analoog). Met als luidsprekerkabel de Epic Super van Chord.

Weergeven

Van Clearaudio kreeg ik ooit een lp die feilloos laat horen wat er allemaal mis kan gaan in een hifiset. Van jank van de platenspeler tot aan scherpte uit de netstroom. Stukken van Chopin, Mozart, Bach, Brahms en Rachmaninov wisselen elkaar af. Een paar heel direct opgenomen vleugels doen alle moeite het systeem volledig om zeep te helpen. De kleine Dali Mentor 1 heeft het niet makkelijk want het volume is fors opgeschroefd. Maar ze staan hun mannetje en geven een beeld dat je niet verwacht uit dit kleine systeem. De ondergrens wordt bepaald door de fysieke inhoud van de kast, daarboven doen de woofer en de tweetercombinatie meer dan goed werk. Het hamert er in sommige stukken flink op los. Andere werken zijn meer ingetogen en boeiend. Het is maar goed dat de speakers iets van de wand staan, het laag zou in de hoeken van de kamer teveel kunnen aanzwellen. Als gevolg van de afstemfrequentie van de poort en onvermijdelijke staande golven in de ruimte die vervelend in elkaars verlengde liggen. Met klassiek geeft dat de minste problemen, met verkeerde pop des te meer. Met `dank` aan producers die niet meer in staat zijn natuurlijk te mixen en denken dat een autoradio of een iPod de klanksignatuur overal behoort te bepalen.

Terug naar de muziek. Weet u hoe venijnig een viool kan klinken? De Hongaarse dans van Brahms laat u dat duidelijk horen. Maar toch, bij deze luidsprekers klinkt het zuiver, krasvrij en zonder een naar randje. Min of meer levensecht en nogmaals verbazingwekkend in een dergelijk klein systeem, zeker gelet op de martelende geluiden die deze lp de Dali´s te verstouwen geeft. Het geluidsbeeld is ongeveer 1,5 meter hoog, 4 meter breed (voorbij de wanden) en heeft bovendien diepte. Ik draaide pas nog een oude lp van Malcolm Binns die diverse klavecimbels en pianofortes van Broadwood bespeelt. De plaat is uit 1978 uitgebracht op L’Oiseau-Lyre. Het zijn kunststukjes van diverse componisten en ze gaan er in als koek. Heel goed weet de Mentor 1 de specifieke klank van de instrumenten te reproduceren. Ik geniet persoonlijk erg van een klavecimbel vanwege de mogelijkheden van het instrument, metalig mooi in het hoog en met de kracht die schuilt in de langere en dikkere snaren. Geen prettig instrument als de weergaveketen niet klopt. Maar schitterend en volmaakt passend in een tijdsbeeld als een fijne speaker als de Mentor aan de beurt is. Het klavierwerk is hier een stuk beter opgenomen dan op de Clearaudio lp. De informatie over de ruimte waarin het instrument staat is ook duidelijker beschikbaar. Voor fans van klassiek kan ik de Mentor 1 zeker aanbevelen wanneer het formaat van de luidspreker een beperking is. Voor groot orkestwerk en meer uitbreiding in de lage regionen kan er later misschien nog eens een aardige subwoofer bijgeschoven worden.. Want het blijft een feit dat een klein systeem alleen nooit tippen kan aan een kast van ruim een meter hoog en 40 kilo zwaar.

Ik neem u mee, van componisten die leefden tussen 1685 en 1809 naar modernere vakgenoten als Mark Knopfler en de zangeres Patricia Kaas. Nog steeds op lp. Eerst “Love over gold” van Dire Straits. De hoge tonen en de puntigheid zijn zoals je mag verwachten van een Dali met de gecombineerde dome en bandtweeter razendsnel. Spetterend, maar vriendelijk aan het oor. Het midden is open en breed. De steken vallen in de lage regionen, die lopen dicht als het al te hard gaat. Nogmaals, daar is mijn kamer mede debet aan. Mijn advies: beoordeel speakers in uw eigen huis voor u ze koopt, eis anders in ieder geval het recht op (onbeschadigde!) teruggave. Een goede dealer maakt daar geen probleem van. Nog een advies: wanneer het laag te grote inbreuk maakt op uw goede smaak kunt u ook, net als ik, de baspoort dichtstoppen. Het beeld is in mijn ruimte verder heel mooi groot en los. In de weken dat de Mentor 1 hier speelt beluister ik geen enkele keer een kastje, maar altijd een geheel dat ver onder, boven, naast en achter de speaker staat. Natuurlijk en vrij. De weergave is behoorlijk intens met deze muziek. Vooral het snelle karakter spreekt mij erg aan. Mogelijk vanwege het feit dat voor veel instrumenten het eerste contact met snaar of vel zo bepalend is voor het karakter van het instrument. Iets dat vaak verloren gaat wanneer een component in het systeem te traag is. Van Dire Straits door naar mijn favoriete Française Patricia Kaas. Eén van haar eerste opnames is: “Mademoiselle Chante..”. Ik kies voor kant twee en start met “Quand Jimmy dit” , terwijl het geweld van de “Telegraph road” nog vet in de oren hangt. Is subtieler werk net zo leuk als bas, drum en gitaar op oorlogssterkte? Ja, gelukkig wel. Vanaf de eerste noot die Kaas zingt heb ik haar in de kamer. Een vrouw waar ik nooit genoeg van krijg. Die ruig kan zijn als Piaf, volledig kan verleiden, alles geeft wat ze kan geven in een live concert. Ook hier valt de snelle weergave op. Dat past goed bij Kaas die in dit nummer de snelle rockster is. Om haar stem is hier en daar een echo gemixed die zich duidelijk laat horen. Duidelijker dan op veel andere systemen van vergelijkbare prijs die er meer een “brei” van maken. De Dali Mentor 1 heeft geen probleem bloot te leggen welke trucs zijn toegepast. Van oud werk naar Vienna Teng. Tijdelijk een veelgedraaide cd op Radio 2 met het nummer “Whatever you want”. Terecht, vind ik, en wanneer ik alleen in de auto zit probeer ik het luidkeels mee te zingen. Thuis krijg ik die neiging ook. Tegenstrijdig, want eigenlijk wil ik alleen maar luisteren. Dit klinkt zoveel beter dan onderweg! De intonatie van Teng komt tot zijn recht. De Dali werkt goed mee om de ware bedoeling van haar tekst duidelijk te maken. Aan de andere kant is dit een cd waarvan de mix niet klopt en het laag als blubber uit een basreflex systeem kan stromen. En dat brengt ook de beperking van de Mentor 1 aan het licht. Het is een klein systeem. Voor wie groter wil biedt dezelfde fabriek een paar stevige broers.Ik neem aan dat die beter overweg kunnen met het basgeweld van Vienna. Zoals ik haar vroeger beluisterde met de Dali Ikon 6 en heel vaak met mijn Ikon 2 systemen in Hobo uitvoering, die nog altijd met grote regelmaat op de Target stands een plekje vinden. Zo mooi als de Mentors ook klinken, eigenlijk ben ik iemand die vind dat een luidspreker groot behoort te zijn. Zelfs in een beperkte ruimte. En elke muzieksoort behoort het goed te doen, pop, klassiek en uiteraard ook jazz. Die ik nu ga draaien.

Drie cd’s in vogelvlucht. Dee Dee Bridgewater op “Live at Yoshi’s” is een ware vertegenwoordigster van het gebruik van de stem als instrument. De opname is erg goed en heeft een intieme live sfeer. Wat de Dali Mentor 1 gelukkig ruim naar voren laat komen. Je kunt haast schatten hoeveel centimeter de microfoon van Dee Dee’s mond verwijderd is. Het gaat me nu meer om snelheid, sfeer en stem dan om de instrumenten. Daar kom ik straks wel aan toe. Snelheid prima, luister eens naar “Slow boat to China” , merk op hoe de tamboerijn de dynamiek vasthoudt. De stem daar schitterend naast, vol overtuiging en optimaal verstaanbaar. Het Ray Brown Trio swingt op “Don’t get sassy”. Nu zijn de instrumenten wel belangrijk en valt de bas opnieuw een beetje tegen. Een paar proppen schuimstof in de poorten helpt voor 50%, maar blijkt helaas niet geheel afdoende. De piano heeft kracht, het slagwerk is suizend en snel zolang de basdrum buiten beeld blijft. De bas van meester Ray Brown komt onvoldoende uit de verf. Het is niet anders en een luidspreker in deze prijsklasse hoeft ook niet alles goed te doen. Cassandra Wilson is al veel aangenamer. Met opnieuw een tamboerijn die uitermate zuiver en levendig de muziek aanvult. Bas speelt hier veel minder een rol. De nadruk ligt op de stem en verder diverse percussie-instrumenten die de weergave levendig houden. Op piano Jacky Terrasson. De Mentor 1 en ik worden weer vriendjes. Laat Cassandra maar fijn draaien als ik onderuit zak, het aantekenblok wegschuif en ga denken aan een mooi glas malt whisky. Ik geniet nog een poosje, terwijl voor u het verhaal haast uit is.

Nagenieten

Op mij heeft de Mentor een levendige indruk achtergelaten. Met zijn enorme spreiding en groot stereobeeld is het een systeem dat alle eer betoont aan het principe van de kleine monitor. Bij dit soort kleine kastjes is dit te danken aan het ontbreken van baffle reflecties en het dicht bij elkaar plaatsen van units, haast leidend tot een puntbron. De hoge en midden tonen zijn prima in orde en uitermate snel in de weergave. Weinig kleuring, fraaie stemmen. Hard of zacht, van pop tot klassiek, het vormt voor de Mentor 1 geen probleem.

De laagweergave blijft door de afmeting beperkt al doet de 5” woofer rechtstreeks en via de reflexpoort zijn uiterste best. Het laag is niet altijd even gecontroleerd omdat de woofer hard moet werken. Een strakke transistorversterker met een hoge demping en flink vermogen helpt zeker om de Mentor 1 op de juiste wijze aan te drijven. Dat de Mentor 1 op alle vrijwel alle soorten muziek goed reageert maakt hem tot een universele luidspreker. Ten opzicht van de goedkopere Ikon is duidelijk dat de meerprijs zit in betere units en een veel stijvere en fraaier afgewerkte kast. Bent u op enige manier genoodzaakt uit te zien naar kleine luidsprekers dan is de Dali Mentor 1 een kandidaat. Geef hem wel de vrijheid en de randapparatuur die hij verdient. U zult zien dat dan uw beloning muziekplezier is. Aanbevolen voor man èn vrouw.



Prijs:
Dali Mentor 1 kersen of zwart essen 699 euro per stuk


Importeur:
AND Benelux BV
Herastraat 47
5047 TX Tilburg
Telefoon 013 4550955
Fax 013 4555666
E-mail: info@andbenelux.com
Web: www.andbenelux.com