Etalon Suprampli/Essence 10

Sallay László is de eigenaar en ontwerper van alle Etalon producten. Hij richtte meer dan 25 jaar geleden niet alleen Etalon maar ook zijn eigen opnamestudio Sonophil op, waarvoor hij naast zijn eigen microfoons ook opname elektronica en kabels heeft ontwikkeld.

Deze doe-alles-zelf filosofie kan ook in elk Etalon product worden teruggevonden want de heer László past liefst zijn eigen drive-units en andere door hem ontworpen componenten of technologieen toe in zijn producten. In principe is dat de enige mogelijke werkwijze voor iemand die de dingen anders wil doen dan de meeste fabrikanten..

 Zelfs vóór de oprichting van Eltalon had Sallay László al heel wat ervaring opgedaan in de audiobranche. Zo is hij werkzaam geweest bij fameuze merken als Bruel & Kjaer en Ortofon (waar de oprichter van Primare een collega van László was). Gezien hij luisteren de enige juiste  manier vindt om de kwaliteiten van een nieuw ontwerp te beoordelen zal men in de brochures of op de website van Etalon niet de gebruikelijke rits technische gegevens aantreffen. Ook hierover heeft László een duidelijke mening: door simpelweg te gaan luisteren kan men de kwaliteiten van zijn producten zelf ontdekken.


Suprampli Mk II


De nieuwe Suprampli is van nog meer hardhout voorzien dan de oude versie (die twee houten  ‘wangen` had) en het front wordt nu gesierd door een donker getint venster van echt glas met daarachter een groot 7-segment display met groene cijfers en de infrarood ontvanger. De Suprampli Mk II heeft geen toetsen meer op het frontpaneel zodat men voor de bediening geheel afhankelijk is van de afstandbediening (een programmeerbaar `utility` type van het merk Home). Aan de achterzijde van het in zwarte lak gespoten chassis bevinden zich de vergulde cinchbussen van de passieve lijningangen (komen we zo op terug) en een set stevige en vergulde connectoren voor de luidsprekeruitgang. De Suprampli heeft geen Phonotrap maar wel een aardeconnector (ook verguld uitgevoerd). Ook de aan/uitschakelaar bevindt zich aan de achterzijde, wat aangeeft dat volgens de fabrikant de Suprampli permanent ingeschakeld kan blijven. Het recensie-exemplaar werd dan ook niet opvallend warm maar liet wel een lichte trafobrom horen die zowel met de correcte als omgekeerde lichtnetfase aanhield. De Kemp SNS Plug hielp niet bij het verlagen van deze brom maar zorgde wel voor een lichte klankverbetering. De brom liet zich overigens niet via de luidsprekers horen. Sallay László gaf in een e-mail aan dat dit effect een typisch fenomeen is wat bij sommige ringkerntrafo-ontwerpen voorkomt. De importeur heeft echter in een latere communicatie laten weten dat de Suprampli in het vervolg vrij van deze brom zal zijn.

De houten panelen van het recensie exemplaar waren uit schitterend Rosewood gemaakt en in een mooie satijnglans afgewerkt. Er bestaat voor alle Etalon producten een `Ultra High Polish` (UHP) optie, waarbij de gekozen houtsoort in een hoogglans lak wordt afgewerkt. Etalon noemt de Suprampli een "poweramp with integrated passive preamplifier", wat mogelijk was dankzij een eindtrap met een hoge ingangsgevoeligheid. Dit sluit op zich weer naadloos aan bij de minder-is-meer filosofie waarmee alle Etalon versterkers worden ontwikkeld. Zo heeft de Suprampli geen zekeringen of andere vorm van beveiliging in de uitgangstrap omdat László vindt dat 100 % beveiliging toch onhaalbaar is en een zware beveiliging een klankmatig compromis zou zijn. De ingangsgevoeligheid ligt op 250 mV (de ingangsimpedantie is 10 kOhm), wat handig kan zijn wanneer men een externe Phonotrap gebruikt. De Suprampli Mk II meet 10,5 bij 30 bij 40 centimeter (H X B X D) en weegt 8 kilo. Zoals gezegd vindt László het vertoon van technische gegevens onbeduidend en dat blijkt ook uit de omschrijving van het continuevermogen: "40 Watt minimal at 4 Ohms". De belasting (oftewel luidspreker) zou in ieder geval niet onder de 2 Ohm moeten `duiken`. De metalen topplaat is leverbaar in zwart of zilver. Na volumeregeling schakelt het display telkens naar de weergave van de bronkeuze (in dit geval was dat een `1`). Door op de "mute" toets van de afstandbediening te drukken kan het display worden uitgeschakeld (er brandt dan enkel een groen stipje). De Mute functie legt alle ingangen aan aarde, zodat men in die stand signaalkabels zou kunnen wisselen, aldus de importeur (toch adviseren wij de lezers om bij elke kabelwisseling de versterker in kwestie uit te schakelen).

Essence 10

De woorden `sculptuur` en `menhir` kwamen meteen bij mij op, toen de in notenhout  afgewerkte Essence 10`s werden afgeleverd door de importeur. De statige klankkasten (van een kastvorm is overigens totaal geen sprake) hellen achterover op grote ellipsvormige voetplaten, die aan de voorzijde een ronde uitsparing hebben. De baffle van het recensiepaar was in satijn zwarte lak afgewerkt maar deze kan ook naar wens in elke denkbare houtsoort worden afgewerkt. De zijranden van de baffle lopen zowel boven als onder in een lichte boog naar binnen toe waarbij ze zijn afgeschuind zodat de twee unit`s zo min mogelijk last van diffractieproblemen zullen hebben.

De klankkast zelf heeft (van boven bekeken) een  boegvorm`, wat betekent dat de achterzijde in een ellipsvorm loopt maar in dit geval ook nog eens een kleinere ronding bij de top heeft dan bij de voet! We hebben het hier dus over een zeer complexe constructie die heel sierlijk oogt (vandaar de eerder gebruikte term sculptuur) maar in eerste plaats een klankmatige reden heeft, namelijk het minimaliseren van staande golven en bepaalde resonanties, zonder dat de kast te `dood` wordt. De fineerafwerking bestaat in feite uit twee 0,9 mm dikke lagen die samen als het ware een 1,8 mm dikke hardhouten huid vormen. Het frame is opgebouwd uit gebogen (gestoomd) beuken en het zal niemand verbazen dat dit geheel door een meester meubelmaker wordt vervaardigd. De man in kwestie werd op een meubelbeurs uitgeroepen tot de meest getalenteerde vakman.

Beide drive-units zijn door Etalon ontworpen en over de hoogfrequent-unit doet László zelfs tamelijk geheimzinnig. Gezien er een zwart gaasje voor de dome zit en de dome zelf ook een donkere tint heeft, is het moeilijk om vast te stellen waar de dome uit bestaat. De dome heeft in ieder geval een diameter van 2,5 centimeter. De 12 centimeter mid/laag unit heeft een conus van papier met een speciale coating en een holle stofkap. De vergulde connectoren bevinden zich dicht bij de voetplaat (scheelt meteen in externe kabellengte) in een uitsparing waar de  verticale baspoort ook deel van uitmaakt. Aan de achterkant van deze weergevers is dus niets anders dan mooi houtfineer zichtbaar.

De Essence 10 meet 120 bij 19,5 bij 44 centimeter (H X B X D) en weegt 23 kilo per stuk. Het frequentiebereik loopt van 32 Hertz tot 25 kilohertz en het wisselfilter heeft zijn overnamepunt op 3,2 Kilohertz. De gevoeligheid ligt op 86 dB. De nominale impedantie is 8 Ohm en het continue verwerkbare aanstuurvermogen wordt door de fabrikant opgegeven als zijnde 40 Watt. Er zijn veel, heel veel houtfineer opties, waarvan we hier enkele soorten zullen noemen: `Zebrano`, `Root`, Birdseye-Maple, perelaar, beuken, noten en noten `natural`. Elke fineersoort kan in Ultra High Polish uitvoering worden geleverd. Daarnaast kunnen deze weergevers ook nog eens in iedere gewenste lakkleur worden geleverd, waaronder zwarte pianolak.

Luisteren en conclusie

Op verzoek van de importeur werden de Suprampli Mk II versterker en de Essence 10 weergevers beluisterd als een systeem; Etalon gaat namelijk uit van systeemsynergie en verkoopt praktisch altijd Etalon versterkers bij Etalon luidsprekers, aldus Owl Audio. De Essence 10`s waren reeds goed ingespeeld maar de splinternieuwe Suprampli was slechts enkele dagen jong en kreeg daarom eerst de tijd om in te spelen. Na enkele dagen waren de prestaties van de Suprampli dusdanig verbeterd dat er serieus kon worden geluisterd. Van de CD The Folkscence Collection Vol. III werd Cheryl Wheeler`s `Music In My Room` gedraaid (mede om de weergave van haar stem te beoordelen). De akoestische gitaar werd mooi los afgebeeld, waarbij het snarenspel op zowel gearticuleerde als soepele wijze naar voren kwam. Het instrument werd net achter de lijn van de baffle`s afgebeeld en kreeg een lichte nadruk mee op de `hoge` snaren. Cheryl Wheeler`s innemende stem kwam op uiterst ontspannen en heldere wijze naar voren waarbij haar articulatie zeer gedetailleerd klonk, zelfs bij zachte medeklinkers, zoals de `f` van "find". Deze open en directe presentatie werd gelukkig nooit over-analytisch. Het geheel klonk luchtig, bijna lichtvoetig. De gitaar was tonaal gezien wel iets aan de witte kant.

Van Hank Jones` schitterende Jazz-CD For My Father werd de track `Bemsha Swing` gedraaid. Het gaat hier om een klassiek trio van piano, bas en drums (Jones was ten tijde van deze opname reeds 86 jaar!). Het pianospel kwam op soepele, bijna parelende wijze naar voren en kreeg een stabiele afbeelding mee. De drums klonken strak en werden op plastische wijze gepresenteerd. De weergave van de hi-hats was werkelijk topklasse: die werden met een timbraal rijke metaalruis en een bijna zuchtende uitsterving gepresenteerd. De bassolo van meesterbassist George Mraz kwam met een volle, sonore klank naar voren waarbij de levendige uithalen met een hoge mate van controle en `push` werden weergegeven. De zwaardere snaarplukken werden op elastische en zelfs voelbare wijze weergegeven zonder dat er teveel `aanzet` in het hoge laag ontstond (iets wat reflexpoorten nog wel eens willen doen bij dergelijke basklanken). Het geheel werd met veel lucht en een grote, open `stage` gepresenteerd. De Essence 10`s werden ook aan de Exposure Super XXV beluisterd en bleken met die versterker grotendeels dezelfde weergave-eigenschappen te bezitten, namelijk een bijzonder open én directe presentatie van middentonen, een zeer verfijnd en energiek hoog en een gearticuleerd laag, wat in combinatie met de Exposure versterker iets meer `bloom` meekreeg maar ook een fractie minder `snel` klonk. Één eigenschap van de Etalon combinatie kwam duidelijk minder sterk naar voren met de Britse versterker: de mogelijkheid om bepaalde instrumenten behoorlijk ver buiten de weergevers af te beelden, zowel in de breedte als in de diepte. In dat opzicht deed de Suprampli een beetje denken aan de versterkerontwerpen van Gryphon`s oprichter, Fleming Rasmussen. Gezien de alleszins redelijke verkoopprijs van de Suprampli mag dat als een  opmerkelijke prestatie worden gezien.

Dat de Essence 10`s beduidend meer kosten dan de Suprampli zit hem voornamelijk in de zeer kostbare constructie en het moet gezegd dat er tijdens de luistersessies nooit het gevoel ontstond dat deze versterker klankmatig onder het niveau van zijn luidsprekercollega’s presteerde. Met de Etalon weergevers en versterker weer verenigd werd van Kerstin Blodig`s CD Trollsang de track `Slättestev` gedraaid. De hypnotiserende stem van Kertin Blodig werd met veel presence en lucht afgebeeld. Dit a-capella gezongen lied heeft een complexe melodie en dat kwam met een mooie flow en veel souplesse naar voren waarbij de punctuering goed te volgen bleef. De zang werd ook met een opvallend goede timing weergegeven en de nagalm was goed hoorbaar maar had een wat korte naijling. De stem werd uitstekend in de ruimte geplaatst maar het meest opvallende was het grote gemak (vanzelfsprekendheid) waarmee deze track werd weergegeven. Altijd een goed teken.

Van meestergitarist Dean Magraw`s CD Kitchen Man werd de (solo gitaar) track `Circuits` beluisterd. De (akoestisch) gitaaracrobatiek van deze virtuoos werd op bijzonder impulsieve en `flexibele` wijze gepresenteerd waarbij de beweeglijkheid van deze muziek zonder enige afvlakking van de dynamische sprongen naar voren kon komen. Wat ook opviel was dat de Etalon combo de aandacht van de luisteraar meer naar het proces van het gitaarspel trekt, dan naar het resultaat van dat spel.  De luisteraar wordt ook echt betrókken bij dat proces, wat betekent dat dit systeem zeer geschikt zou zijn voor muzikanten. Op zich is dit begrijpelijk, gezien Sallay László ook zelf opnames maakt. Ook bij deze muziek was de impulsiviteit weer adembenemend maar de uitsterving van de snaarklanken in de opname akoestiek (natuurlijke nagalm) kon soms wat `korter` klinken dan gewend. Ook kreeg het lage midden wat minder `bloom` mee dan met typisch Britse versterker/weergevercombo`s.

De Essence 10`s leggen duidelijk meer de nadruk op hoge resolutie dan op bloom maar diezelfde resolutie resulteerde ook in een uiterst overzichtelijke weergave met een zeer gedetailleerd laag. Toen het volume wat lager werd gezet, bleek dat de Etalon combo het dynamisch contrast én de indruk van `drive` van deze zeer dynamische en drukke track ook op lagere luisterniveaus kon vasthouden. Dat is ongetwijfeld een knappe prestatie, wat getuigt van een goed uitgevoerd concept en een uistekende systeemintegratie van de verschillende componenten.


Conclusie

De wereld van puristische audioapparatuur zou nooit erg ver zijn gekomen zonder kleurrijke ontwerpers met een geheel eigen visie. Sallay László heeft zeker een eigen zienswijze en met zijn Etalon producten weet hij die visie in de vorm van hoogwaardige apparatuur gestalte te geven. De Suprampli Mk II en Essence 10 vormen ongetwijfeld een uitstekende combinatie en weten vooral bij opnames van akoestische muziek de luisteraar te boeien met de prestaties van de muzikanten waardoor de nadruk minder komt te liggen op de prestaties van het weergavesysteem. Zoals gezegd zullen muzikanten zich zeker aangetrokken voelen tot de Etalon weergave. De vormgeving en afwerking zijn van dusdanig hoog niveau dat er zelfs in absolute stilte van dit systeem kan worden genoten.


Aanvullende informatie
Importeur Etalon: Owl Audio; / 040-2055165


Prijs
Verkoopprijs Etalon Supampli MkII: 1600 euro (1750 euro in UHP uitvoering)
Verkoop paarprijs Etalon Essence 10:  6900 euro (8900 euro in UHP uitvoering)