Linn Akurate DS & Linn Akurate CD

Een Linn DS (Digital Streamer) is in principe een cd-speler zonder loopwerk. Dat klinkt misschien wat vreemd maar het is eigenlijk een logische evolutie van de bekende digitale bron. Men wilde ooit de traditionele analoge platenspeler vervangen door een digitaal alternatief. Voor de platenspelers bestond reeds een gigantische wereldwijde muziekbibliotheek en dat moest men proberen te dupliceren in de vorm van dataschijven, oftewel cd`s. Dat is overigens tot op de dag van vandaag niet gelukt; vooral Klassiek- en Jazz liefhebbers zullen stapels schitterende lp`s hebben die nooit op cd zijn verschenen.



Een niet te onderschatten voordeel van het DS-systeem (en andere Streamers) is dat ze niet zijn gebonden aan een bepaalde schijfsoort, wat betekent dat men de bestaande collectie niet opnieuw hoeft aan te schaffen -wat bij vrijwel elke generatie van digitale schijfspelers van de consument werd gevraagd. Door digitale muziekbestanden in het elektronische domein te houden kunnen ook drager- en uitleesfouten worden vermeden (behalve bij het afspelen treden er ook verliezen op bij de productie van een geluidsdrager).

Linn Records biedt daarom hun muziek-downloads behalve in cd- en MP3 kwaliteit sinds kort ook in `Studio-Master` resolutie aan. De meeste cd-spelers hebben een digitale uitgang zodat een externe D/A omzetter kan worden aangesloten. Bij de DS is het omgekeerde het geval; het is een solid-state `speler` met een digitale ingang. De DS is niet alleen een D/A omzetter, hij heeft een display plus alle benodigde bedieningsfuncties om tracks die via een extern opslagmedium worden gestreamed met behulp van een PDA of een laptop met Linn software af te spelen. De PC hoeft zich dus niet in dezelfde ruimte als het afluistersysteem te bevinden.

Een mogelijk scenario zou kunnen zijn dat men een `all-digital` systeem rond een DS opbouwt waarmee niet alleen opgeslagen muziekbestanden maar eventueel ook digitale radio kunnen worden weergegeven. Daarnaast, wellicht zelfs in een andere ruimte, zou men een `klassiek` analoog systeem met een platenspeler en een uitgebreide vinylcollectie als bron kunnen hebben. Dat doet denken aan de situatie die reeds bij veel autoliefhebbers bestaat: een klassieke (sport-) auto voor ouderwets rijplezier en een van alle gemakken voorziene MPV voor multifunctioneel transport.



Linn geeft aan dat ze hun DS spelers qua weergavekwaliteit heel hoog inschalen; te vergelijken met of zelfs beter dan een zeer goede platenspeler. Men kan debateren over de al dan niet absolute foutloosheid van rippen maar -met de juiste ripsoftware- sluipen er beduidend minder fouten in dan bij de `real-time` uitlezing van een (SA-) cd-speler. De software die men gebruikt om cd`s te rippen kan de data zo vaak controleren als nodig is en zorgt ervoor dat de sporen meerdere keren worden uitgelezen. De beste ripsoftware heeft daarom meer tijd nodig maar zorgt uiteindelijk voor betere resultaten.


Ergonomie

Het DS systeem heeft twee ergonomische voordelen waar iPod gebruikers reeds mee bekend zijn: de afwezigheid van afzonderlijke geluidsdragers en een directe toegang tot elke gewenste track in de opgeslagen muziekbestanden. Tegen het fysieke van bijvoorbeeld lp`s of cd`s heb ik persoonlijk geen bezwaar maar vrijwel iedere platenverzamelaar loopt af en toe tegen het tweede punt op; overzichtelijkheid. Tenzij men de hele collectie in één wandkast weet te stouwen en op zowel muziekstroming als alfabetische volgorde rangschikt, zal men niet zelden -mopperend en met het hoofd in een zijwaardse 90 graden knik- naar een bepaalde schijf moeten zoeken. Op zich is ook dat niet het einde van de wereld maar wanneer men in een muziek-snack bui is (waarbij er snel door de collectie zal worden gebladerd om van elk album één fijne track te beluisteren) kan een digitaal opslagmedium bijzonder handig zijn.



Platenverzamelaars zullen zich wellicht minder voelen aangetrokken tot streaming dan tot cd`s of SACD`s, althans in gebruikstermen. De fysieke geluidsdrager blijft voor velen een intrinsiek onderdeel van de luisterervaring; je zou kunnen zeggen dat de lp-hoezen en cd-boekjes in feite het `beeld bij het geluid` vormen. Op het moment zijn er nog te weinig hoge resolutie downloads verkrijgbaar om definitief te stoppen met het aanschaffen van (SA-) cd`s en dus zullen DS eigenaren zich voornamelijk gaan richten op het `rippen` van hun schijfcollectie. De geripte bestanden zorgen uiteindelijk voor ergonomische voordelen maar het overzetten van grote collecties zal in eerste instantie tijdrovend zijn -of in het geval van een ripping-service; logistieke uitdagingen met zich meebrengen.

DS systeemketen

In tegenstelling tot een cd-speler hebben we bij de DS niet met een apparaat maar met een systeem te maken (cd-spelers zijn in principe `plug & play`). Het correct opbouwen en demonstreren van een DS keten vereist de nodige expertise en ervaring. Het is daarom zeker aan te bevelen om een dergelijk systeem te laten installeren door een ervaren Linn dealer. De DS systeemketen bestaat uit de volgende apparatuur: een PC/Laptop/Mac met daarop Linn`s GUI (Graphic User Interface) software geïnstalleerd en een NAS (Network Attached Storage) die beiden via een Ethernet Switchbox zijn verbonden met de RJ 45 ingang van de DS. De commando`s van de draadloze bediening komen behalve via de Linn GUI remote ook door de Ethernet Switchbox via een Wireless Access Point (WAP) wat het signaal van een UpNp Wireless Control Point krijgt, zoals een PDA (Personal Digital Assistant). Het is mogelijk om de datastroom via een WiFi (draadloos) netwerk te sturen maar Linn adviseert om de PC-NAS-Switchbox-DS keten voor optimale prestaties via netwerkkabels te verbinden.



De DS wordt geleverd met een standaard remote maar een programmeerbare PDA met een goed beeldscherm is wel zo prettig wanneer men door de muziekbibliotheek wil browsen. In de DS bevinden zich geen bewegende onderdelen maar de harddrive in de NAS heeft dat wel. De problematische gevolgen van een eventuele `crash` kan men ondervangen door een NAS met meerdere harddrives (bijvoorbeeld 2 of 4) te nemen; dan kan men de `geripte` data tegelijkertijd naar twee harde schijven wegschrijven. Het blijft verstandig om de fysieke muziekcollectie na het rippen te bewaren, al was het maar omdat een NAS geen boekjes opslaat.

Bij het kiezen van een NAS voor de DS zijn een goede software en compatibiliteit belangrijk. Audio Excellence adviseert Qnap servers (zoals de TS-209) die reeds de benodigde Twonky Media software bevatten (Twonky Media werkt met het UpNp AV 1.0 protocol wat voor de inter-component communicatie van de DS-keten zorgt). Linn`s Bill Livingston vertelde mij dat Linn er over heeft gedacht om een speciale Linn Credit Card te introduceren voor de betaling van downloads. Gezien de meeste mensen al een Card hebben werd dat project afgeblazen. Toch jammer; een gemiste kans voor Ivor Tiefenbrun om het de Linn `Kredit Kard` te noemen.



PC gebruikers kunnen cd`s, SACD`s en dvd`s op verliesloze wijze kopiëren met behulp van EAC (Exact Audio Copy) en voor Mac gebruikers is er MAX. Rippen kan in WAV, FLAC of MP3. De audio sample rates zijn: 44,1, 48, 88,2, 96, 176,4 en 192 kHz bij een woorddiepte van 16 tot 24 bit. De Akurate DS heeft een RJ45 Ethernet ingang, vier RS 232 control-bussen en zowel een gebalanceerde als een ongebalanceerde analoge uitgang. De DS wordt gevoed uit Linn`s eigen SMPS (Switch Mode Power Supply) circuit. De behuizing meet 8 bij 38,1 bij 36 centimeter (HXBXD) en hij legt een gewicht van 4,2 kilo in de schaal. De Akurate DS is leverbaar in zwart of zilver en de standaard garantieperiode van 2 jaar kan worden verlengd tot maar liefst 5 jaar door online registratie bij Linn (www.linn.co.uk).


Luisterimpressie

Het ontbreekt ondergetekende (een verstokt vinylofiel) nog aan de nodige ervaring voor het optimaal installeren van een digitaal netwerk-systeem. Bij Audio Excellence stond een reeds opgebouwd Linn DS systeem en daarom werd de Akurate DS daar beluisterd, naast Linn`s Akurate cd-speler. De Akurate CD is in feite een Unidisc 1.1, bevrijd van zijn Video-taken (hij speelt behalve CD ook SACD en DVD-A af en heeft daarom naast Stereo uitgangen ook multi-kanaals analoge uitgangen). De Akurate CD en DS werden met dezelfde interconnects en lichtnetkabels aangesloten en een Audio Research LS 17 plus VS 55 zorgden voor de versterking. De Harbeth Compact 7ES3 weergevers namen de akoestische vertolking voor hun rekening en met het oor op een zo goed mogelijke systeem-synergie had Audio Excellence alle componten met Avid kabels verbonden. Er is een klein verschil in signaalniveau tussen de Akurate DS en CD en daar werd natuurlijk bij elke omschakeling rekening mee gehouden.

De cd Fight For Your Mind van Ben Harper werd (in Flac) geripped zodat de track Excuse Me Mister zowel via CD-uitlezing als streaming kon worden beluisterd. Om een goed referentiekader te hebben werd er eerst naar de Akurate CD speler geluisterd. Bij Ben Harper`s zang (door een antieke microfoon) kwam de hese, ademende zangstijl uitstekend uit de verf. De kickdrum kwam energiek en flink solide over terwijl de bas aan de warme kant was, in het hoge laag zelfs wat aangezet. Er was zeker geen tekort aan `bloom`, wat mede te danken was aan de ARC/Harbeth combo. Met name percussieve klanken werden door de Akurate CD op zeer levendige en directe wijze weergegeven terwijl de algehele presentatie vooral zelfverzekerd en ruimtelijk was. Via de Nokia N800 werd dezelfde track uit de playlist gekozen, wat vervolgens door de DS werd afgespeeld.

Luisteren naar de Akurate DS

Wat meteen opviel was dat de weergave minder opvallend, oftewel minder in het oor springend was en dat is vaak een goed teken. De akoestische gitaar werd vrijer van de weergevers afgebeeld terwijl de rim-shots duidelijk strakker en iets impulsiever naar voren kwamen. Ben Harper`s zang werd op meer gearticuleerde wijze weergegeven en kwam beter los van de rechter weergever. De melodielijn van de bassist was met groter gemak te volgen. Alhoewel de kortstondig hoorbare koebel via de DS `schoner` klonk, kwam het minder plastisch over. Nadat deze track nogmaals - maar nu in WAV- was gekopieerd klonk niet alleen dat ene instrument maar ook de rest van de band natuurlijker.



In WAV-resolutie wist de DS de Akurate CD op de meeste punten te overtroeven (de cd kwam op percussie steeds wat expressiever maar ook meer `forward` over). De ruimtelijke clou`s werden door de DS op zeer overzichtelijke wijze gecommuniceerd (zoals de gitaar-slide die van rechts naar links door het stereobeeld schuift). De twee kanalen leken meer effectief samen te smelten tot één stereobeeld.

Tussen de door mijzelf meegebrachte cd`s zat een Linn schijf omdat ik benieuwd was hoe de HDCD gecodeerde CD William Jackson And MacKenzie - Notes From A Hebridean Island zou klinken met de twee Linn spelers. Op dit album zijn Keltische liederen te horen (vrouwelijke zang) met akoestische instrumentale begeleiding. Via de Akurate CD kwam het Bodhran-spel met plastische stompen en veel luchtverplaatsing naar voren terwijl via de DS de percussie lichtvoetiger klonk en meer elasticiteit meekreeg. De cd-speler gaf de samenzang een goede presence mee en plaatste de stemmen in een opmerkelijk groot, open stereobeeld. Door de DS werd de zang met een betere dieptestaffeling afgebeeld en op meer ontspannen wijze weergegeven.

Bij beide spelers kwam de muziek met een aanstekelijke timing naar voren maar een harmonium, wat door de cd-speler vrij onopvallend werd gepresenteerd kon via de DS met meer gemak worden gevolgd. Terwijl bij de Akurate CD de nadruk vooral op percussieve geluiden lag, leek de DS meer waarde te hechten aan vloeiendheid. De enthousiaste presentatie van de Akurate CD maakt hem met name een goede kandidaat voor Rock-liefhebbers. In beide gevallen bleek dat Linn naast hoogwaardige spelers ook uitstekende opnames kan maken.



Een Harmonia Mundi CD met het Paas-Oratorium van Bach (met Barbara Schlick -sopraan) werd via beide digitale spelers beluisterd. De aanblaasgeluiden van de fluitist kwamen met de DS als bron duidelijker naar voren terwijl de stem van madame Schlick vrijer werd afgebeeld. De DS liet meer lucht rond de instrumenten horen en presenteerde de muziek met een beter gedefinieerde dynamische expressie. Zang werd via de DS wat minder ingekaderd weergegeven, iets wat stemmenliefhebbers zeker zullen waarderen.

Gezien de Akurate CD en DS geen geheel identieke elektronica hebben, zullen de waargenomen verschillen in weergavekwaliteit en karakter gedeeltelijk voortkomen uit de twee circuit-topologiën. De Akurate DS kost echter minder dan de Akurate CD en toch liet de Streamer de muziek grotendeels met een meer vloeiende en gedetailleerde weergave naar voren komen. De verschillen waren af en toe subtiel (bij hifi draait alles om nuances) en het moet gezegd dat beide spelers op een zeer hoog niveau presteren.
Ter afsluiting werd er naar een Linn DS-demo geluisterd met muziek van Ian Shaw (zang, piano & bas) wat in drie resolutieniveaus werd afgespeeld, te weten: 320 kbps MP3, CD-Redbook WAV en `Studio-Master`. In MP3 had de zang een wat papieren en nasaal karakter terwijl de piano met puntige uitschieters en een hol klinkend middenbereik naar voren kwam. De bas klonk in MP3 wat opgeblazen en kreeg een matige start & stop weergave mee. In cd-kwaliteit WAV klonk de piano duidelijk uitgewogener en sprankelender terwijl de zang een meer open en natuurlijk klinkende presentatie meekreeg. De bas was tonaal een stuk beter en kwam meer gearticuleerd over. In Studio-Master kwaliteit kwam het pianospel met een langer hoorbare uitsterving en een meer organische klank naar voren terwijl de zang tonaal uitgewogener en meer fysiek aanwezig was. Het basspel kreeg meer souplesse, bloom en elasticitiet mee. In Studio-Master klonk alles minder mechanisch en verschoof de focus van de weergave naar de muziek.

Conclusie

Het was al met al een boeiende eerste kennismaking met een Streamer-systeem en met de Akurate DS in het bijzonder. Alhoewel deze schrijver zijn bedenkingen had bij het concept "PC-bron" bleef de weergavekwaliteit van de cd`s na het rippen niet alleen overeind ten opzichte van Linn`s Akurate cd-speler, de DS wist de weergave van zijn loopwerk-gebaseerde familielid op een aantal belangrijke punten zelfs te overtreffen. De Akurate CD presteert echter op hoog niveau en vormt daarnaast een goed traditioneel alternatief voor wie geen computer-bron wil. De Akurate DS is een geijkt apparaat voor mensen die reeds zijn gewend aan het downloaden van muziek en het gebruiken van een Musicserver, PC of iPod als muziekbron. Het is veelbelovende technologie wat de serieuze aandacht van audiofielen verdient. Voor geïnteresseerde audiofielen met een kleiner budget begint het wachten op een meer betaalbare DS.




Linn Products: http://www.linn.co.uk

Verkoopprijs Linn Akurate DS: 5117 euro.
Verkoopprijs Linn Akurate CD: 6248 euro.