JBL LS40 Luidsprekers

Het eerste dat opviel aan de JBL LS40 monitors, toen ik ze zag op de IFA van 2007, was de in een ongelofelijk fraai afwerkte kast gevatte hoorn voor de weergave van de middentonen. Vooral omdat ik nog onder de indruk was van JBL’s prestige project met de naam Everest. Zou dit een verkleinde uitgave kunnen zijn van de Everest?

Een set recensie exemplaren werd ter plekke aangevraagd, het heeft daarna nog een tijd geduurd voor de luidsprekers daadwerkelijk in aantallen verkrijgbaar waren. Toen het zover was kwam het verlossende woord van Harman Consumer Nederland: “Zeg maar welke je wilt, de LS40 monitor, de LS60 kleine of de grote LS80 vloerstaander?” Het zijn de monitors geworden.

JBL LS40 ten voeten uit

JBL gekoppeld

Soms heeft een systeem het geluk dat er nogal wat apparatuur in huis is om te koppelen. Dit keer was JBL de gelukkige. Zo kon ik beschikken over meerdere versterkers. In een kleine ruimte over een PrimaLuna PL2 buizen en een Primare DVDI 10 combinatie. In een grote ruimte over een HAT lijnversterker die ik kon koppelen aan een Ayon 300B buizenversterker of een Pass Labs XA30.5 single ended transistor exemplaar.

Bronnen vormden mijn Lua cd speler, afgewisseld met de Primare en een PrimaLuna PL8 speler. Of een Vyger draaitafel, die ik kon wisselen voor een Transrotor. Kabels waren of van Crystal Cable of van Chord Company. Alternatieve interlinks in de kleine ruimte Siltech New York. Om de speakers te plaatsen kwamen Target stands om de hoek kijken. Eigenlijk met hun 60 cm iets te hoog. 50 cm is ideaal voor de LS40. Ik moest behoorlijk rechtop blijven zitten. Een complete lijst met ingrediënten vindt u als gewoonlijk onderaan de recensie.

De keuze van de versterker voor het schrijven van dit verhaal is uitgekomen op twee types. De Primare DVDI10 vond ik te vlak en te weinig sprankelend voor de JBL. De Pass Labs maakte de luidsprekers te donker voor een mooi resultaat. Daarmee resteren de HAT/Ayon en de PrimaLuna. In het licht van de prijsklasse van de JBL LS40 is de PL2 de meest voor de hand liggende keuze. Die kan ik van harte aanbevelen als u levendigheid wenst, een correcte weergave en veel luisterplezier. Om het maximale uit de LS40 te halen bleven die na een uiterst prettige periode aan de PL2 uiteindelijk in de huiskamer staan.

Voorzien van 2 x 20 Watt uit 300B-S buizen. Lastig was de JBL niet aan te sturen. Toch is een opmerking op zijn plaats. De LS40 vraagt om controle in de lage tonen. Dat maakt een versterker met een hogere dempingfactor haast een must. Zeker als het volume toeneemt. Tweede punt is dat de LS40 niet behoort tot de meest heldere luidspreker. Een te donker klinkende bron maakt hem te somber. Tenslotte, natuurlijk is het mogelijk als de controle ontbreekt de reflexpoorten af te sluiten. Dat geeft wat meer extensie in de lage regionen, maakt de bas al snel strakker, daarentegen verandert het geluid in sommige ruimtes te veel en ga je de hoorn waarnemen als beperking. Proberen en zoeken naar een juiste plaatsing kost wat moeite. Moeite die beloond wordt.

Spelen

In de tijd dat ik bovenstaande tekst aan het tikken was, speelde Katie Melua’s Pictures in de Lua. Eigenlijk jammer want ik heb ook de lp in huis. Wat ik merk is dat mijn stemming langzaam verandert. In positieve zin. Ik raak steeds blijer naarmate de cd verder speelt. Ik zit zelfs hardop mee te zingen. Wat mag omdat er niemand thuis is behalve ik. Dat beschouw ik als een compliment aan de LS40. Wat kun je meer vragen dan je gelukkig te voelen onder invloed van spelende muziek? Ben ik heel nuchter en stap ik terug naar mijn taak als recensent, dan zal ik u de plussen en minnen gaan beschrijven van het systeem, ophouden met meezingen om het beeld niet te verstoren.

Goed, de weergave heeft een breed stereobeeld aan de HAT/Ayon. Los en gemakkelijk. Los van de luidsprekers zelf, wat met elke versterker eigenlijk wel het geval was. Het stereobeeld heeft een beperkte diepte en kent nauwelijks beeld naar boven of beneden. Het geluid bevindt zich in een rechte lijn tot buiten de luidsprekers zelf. De weergave van hoge tonen is heerlijk relaxed. Met detail op een zachte manier weergegeven. Als een zachte wijn op een zomeravond. Het middengebied blijft enige last ondervinden van de hoorn. Het “cupped hand’s” effect raak ik slechts af en toe helemaal kwijt. Dankzij die hoorn heb ik erg weinig last van de eerste reflectie van de zijwanden. Zodat het geluid deels direct op mij afkomt. Dat kan de oorzaak zijn van mijn opmerking. Ik ben benieuwd hoe een LS60 of 80 qua kast en woofer oppervlak daar mee om gaat. Het maakt de weergave niet vervelend, het valt me wel op.

De lage tonen lopen opvallend diep door voor een monitor. Het is ook en flinke kast waar de LS40 uit kan putten. Het is geen bescheiden boekenplank geval. Zoals eerder gesteld is het zaak het laag strak onder controle te houden. Zeker bij cd’s als deze Melua. Die zwemt zelf al alle kanten op met een rommelige bas. Altijd bereid een systeem nog verder te treiteren op zijn zwakke punt schuif ik Solveig Slettahjell in de speler. Haar album Silver bevat meer bas, diepere bas, dan menige luidspreker prettig vindt. De LS40 heeft daar toch maar weinig moeite mee. De poort is duidelijk zo afgestemd dat hij de woofer steunt. Het laag wordt niet onnodig “opgefleurd” met een dikke aanzet waar je op den duur doodmoe van kunt worden. De stem van Solveig staat als een huis. Het stereobeeld is strak en zwalkt niet door de ruimte.

Aangenaam luisteren met de juiste sfeer, opgeroepen door de LS40. Aan de slome en romantische kant. Precies zoals de dame het volgens mij bedoelde. Bijna tijd voor een piano. Nog even een compliment voor én de LS40 én de trompettist Sjur Miljeteig, die samen een heftig sexy geluid tevoorschijn toveren in Second Time Around. Op naar Krall, in dit geval met A Case Of You van haar live cd, die is opgenomen in Parijs. Mooi als afsluiting van het “dames uurtje”. Zo daar staat een vleugel in de ruimte. Zowel Krall als de JBL LS40 raken de juiste toets. Heel fraai en stevig neergezet. Subtiel, veel informatie, mooie klankkleur, warmte en gevoel. De dame in kwestie die zingt en het instrument bespeelt mag daar rustig mee doorgaan. Intiem en toch hoor je terug in de opname dat het beslist geen kleine zaal was. Opgenomen live in het Olympia in Parijs. Om heel eerlijk te zijn, deze vertolking gaat beter op de JBL LS40 dan op mijn grote Focal systemen die vier maal meer hebben gekost. Gelukkig maar dat ik meer draai dan alleen Krall. Ik vermoed dat de LS40 in combinatie met de eveneens beschikbare LS120P subwoofer dit verpletterend kan neerzetten. Had ik de LS120P toch ook moeten vragen? Er blijft altijd iets te wensen.

Over op vinyl

Weg met dat nieuwerwetse cd gedoe. Het zwarte goud (van oud) lonkt met Dire Straits` Your Latest Trick. De opname is vreemd gemixt, wat de LS40 goed laat horen. De extreme zijkanten van de mix hebben meer kracht dan het midden (center). Waardoor de stem naar achteren staat. Fraai is de snelheid waarmee de LS40 de percussie volgt. De beperking van de snelheid is terug te leiden naar de 300B buis, niet naar het systeem. Laag is aan de donkere kant en blijft onrustig. De poorten vullen is geen optie. Een strakkere versterker wel. Zodra je boven het onderste bereik van de basgitaar uitkomt is er echter zoveel te genieten dat ik op deze manier doordraai. Zoals Dire Straits zingt: Why Worry. Ik geniet van details, tingeltjes, tikjes en diverse andere fijne details die de muziek levendig houden. Dat Knopfler eigenlijk helemaal niet kan zingen neem ik voor lief.

Ik vis een ander snoepje uit de kast. Emmylou Harris zingt van Pieces In The Sky onder meer Bottle Let Me Down. Zo moeten haar concerten ongeveer hebben geklonken gespeeld over JBL Public Address systemen. Net als bij Melua heeft de weergave invloed op mijn humeur. Het maakt vrolijk, omdat Emmylou een poging doet naast je te gaan staan. Het gebruik van veel akoestische instrumenten bij dit soort muziek kan de LS40 prima aan. Misschien niet altijd helemaal naar waarheid, het systeem is zeker niet zonder kleuring, wel op een echte JBL manier. Waarbij ik in gedachten neem de K2 serie en de Project Everest. De top van de lijnen. De “voicing” van JBL heeft nog steeds de wortels in de tijd van “Voice of the theater”. Daar moet je van houden. Het brengt juist een stukje live performance naar de oppervlakte. Ten koste van precisie en kleurloosheid? Ik vind dat prima. Muziek is emotie en geen forensisch laboratorium. Niks CSI te vinden aan de Harris uitvoering van Coat Of Many Colors van Dolly Parton. Onder de diamant schuift een oude bekende. Englishman In New York van Sting. Sinds 1987 niet aan kracht ingeboet. Levendig weergegeven. Je kunt je er haast bij voorstellen dat je door New York loopt en verwondert rondkijkt. Dat mijn lp een enorme hobbel heeft mee gekregen van de vorige eigenaar maakt de Transrotor geen bal uit. Jammer dat het nummer maar zo kort is. Het is vrolijk, speels en ongedwongen. Waar de LS40 graag mee helpt om dat zo te houden.

Ode aan Mozart

Berdien Stenberg en Jaap van Zweden brachten ooit een ode aan Mozart onder de naam Ode Aan Amadeus op het Philips platenlabel. Jaap van Zweden als concertmeester van het Concertgebouw Orkest en op viool. Stenberg uiteraard op fluit en Louis van Dijk speelt piano en klavecimbel. Dat klinkt helemaal niet verkeerd. De fluit lekker breed, zoals die kan klinken. Viool in omvang bescheidener en de piano van Van Dijk rechts. Het orkest mooi in de breedte neergezet. Klavecimbel goed hoorbaar op de plaatsen waar Louis van stoel heeft gewisseld. Fijn om naar te luisteren. Om iets meer to the point te zijn met klassiek schuif ik voor de 1000ste maal Janine Jansen in de speler. De Zomer uit de Vier Jaargetijden. Daarmee laat de LS40 toch een steekje vallen. Het spel is levendig, alles is aanwezig, detail is goed, laag zoeft, viool is niet onnodig scherp. Wat me minder bevalt is de kleuring aan de viool gegeven door de LS40. Ik mis de diepe fijnheid en de intense klank van de viool van Janine. Komt het “hoorntje” weer om de hoek. Eigenlijk als enige minpunt aan te merken. Het orgel is bijvoorbeeld iets waar menige luidspreker zich aan mag spiegelen. Als het orkest invalt hoort niemand mij praten over compressie of dynamiek omvang. Kortom, kunt u leven met de geringe kleuring, loop dan JBL niet voorbij.

In alle eerlijkheid, we hebben het hier over een systeem dat 1500 euro per paar kost. In een kast die 3000 euro het paar oogt. Mag het voor die prijs niet helemaal volmaakt zijn geachte lezers? De Zomer is allang voorbij als ik de cd uit de lade schuif en vervang door Maria Cecilia Bartoli. Ik moet gewoon nog even haar stem horen voordat ik de LS40 uit elkaar ga trekken om de binnenkant te zien. Haar schitterende vertolking van de liederen van Maria Malibran komt volledig uit de verf. Het stukje kleuring waar de viool wel last van had valt me nu niet op. De stem is heel goed getroffen. Heel evenwichtig, zonder ook maar een spoor van een nare resonantie. Dat het orkest fraai in de breedte staat weet u al van de andere klassieke stukken. Dat maakt het verhaal niet gemakkelijker. Houdt u erg van viool, dan is de LS40 misschien niet de juiste keuze. Houdt u van stemmen als die van Bartoli, in dat geval maakt de LS40 u gelukkig. Is piano of groot orkestwerk uw pepmiddel, hoogste tijd om een woordje te wisselen met de JBL dealer in de buurt.

De som der delen

Het geven van een conclusie is wellicht het meest lastige deel van het schrijven van een recensie. Veel lezers slaan een compleet verhaal over en springen ineens naar het einde. Daar verwachten zij een samenvatting van uren en uren luisteren, neergezet is een paar simpele bewoordingen. Eigenlijk heb ik daar een hekel aan, maar goed, omwille van de snelle lezer probeer ik het. De JLBL LS40 is geen alledaagse luidspreker. Al niet vanaf het moment dat het schitterend afwerkte product uit de doos komt. Hij oogt haast te goed voor zijn prijs. Eenmaal aangesloten blijkt het geen allemansvriend.

Wie weinig eisen stelt aan de weergave zal al snel blij zijn met de LS40. Wie meer verwacht zal zich meer inspanning moeten getroosten, de pot met goud wacht aan het eind van de rit. Goed neergezet, aangestuurd met een versterker die zich schikt naar de nukken van de LS40, krijgt u een geluid dat past bij het uiterlijk. De som der delen is meer dan wat u normaliter voor 749 euro per stuk mag verwachten. De hoge tonen zijn zijdezacht. Het middengebied is zeer gedetailleerd, kan op sommige momenten wat neuzig zijn. Het laag gaat diep, zeker voor een monitor, maar moet wel in de hand gehouden worden. Voldoet u aan die voorwaarden en pakt u een (buizen)versterker met pit en power, dan wacht u heel veel muziekplezier. Uw humeur klaart keer op keer op als u naar de LS40 luistert. Hij is compleet, spannend, fijnzinnig en op momenten eigengereid. Zelfs als er dertien of meer van deze luidsprekers (in gelijke prijsklasse) in een dozijn zouden gaan, staan de JBL’s nog op een afstandje te kijken. Beschouw dat zeker als een compliment.


Prijs:
JBL LS40 749 euro per stuk


Distributeur:
Harman Consumer Nederland
Groot Ammers
Tel. 0184 60 80 60
www.jbl.com