New Audio Frontiers Reference Two

Als ik denk aan Italie dan komen mijmeringen naar boven. De wijn waarin de zon overmatig aanwezig is, waardoor Italiaanse wijn vrolijk maakt en nooit somber. Het heerlijke eten uit de Italiaanse keuken, van pasta tot ossobucco. Charmante vrouwen in luchtige Versace zomerjurkjes, winkelstraten onveilig makend op hun Prada high heels. Auto’s die behoren tot der meest begeerlijke middelen om je te verplaatsen.

Italie heeft charme, vrolijkheid, snelheid, lawaai en is bij vlagen heetgebakerd. Een smeltkroes waarin creativiteit uit het leven gegrepen is. Naast genoemde zaken is Italie beroemd vanwege de audio industrie. Namen noemen is nauwelijks nodig, al zal niet bij iedereen “New Audio Frontiers” als eerste op de lippen liggen. Dan kan anders worden als u net als ik uitbundig wilt genieten van muziek.

Eerst muziek

Wie en wat New Audio Frontiers is, of hoe zij hun luidsprekers technisch samenstellen, komt later aan bod. In eerste instantie gaan we het hebben over muziek. Daar is de Reference Two voor geschapen. Een zoektocht naar passende stands is overbodig, want die zijn meegeleverd. Na het aanprikken van luidspreker kabels en het opwarmen van een dozijn buizen komen de eerste tonen uit de NAF. Het kan geen kwaad dat ik mijn PrimaLuna PL8 cd-speler iets in karakter heb getemperd door de standaard buisjes te vervangen met Siemens NOS buizen, het temperament van de Reference Two is ongeremd en vrij van beperkingen. Die wilde trek haalt je direct in de muziek en bruist als de mooiste Prosecco.

Vooral als Stacey Kent inzet met Comes Love van haar cd Collection. Lekkere ritme sectie, snelle piano met daarbovenuit Stacey die met aanstekelijk enthousiasme gaat zingen. Stem fraai los van de band zonder het contact te verliezen. De volgende tracks gaat het er rustiger aan toe. Zeker niet minder mooi. Het unieke element in de stem staat goed overeind. Her en der een slisje, volkomen op zijn plaats, flink direct zonder opdringerig te zijn. De eerlijkheid gebiedt mij te vermelden dat een Dynaudio Sub 250 een stukje steunt in het diepste laag. Om de eenvoudige reden dat de Ayon 300B versterker de allerlaagste regionen slechts met moeite door de spreekspoel duwt. Een streepje extra kan geen kwaad. Als u zich maar realiseert dat de Ayon de boosdoener is. In een andere opstelling gaan we dat later proberen te veranderen te gunste van de Reference Two. Wat ik moet aangeven is het uitstekende stereobeeld dat de NAF tevoorschijn tovert. Goed los van de kasten en de units staat het zowel in de hoogte als de breedte afgetekend. Ook in de diepte valt er niets te klagen. Zonder dat ik mij in alle bochten moest wringen om de speakers op te stellen. Neerzetten, beetje indraaien, voor-achter schuiven tot het geheel als een puzzeltje past.

Ik heb een cd die precies laat horen hoe werkelijk het stereobeeld is. Jane Monheit met Come Dream With Me. Voilà, perfect. Jane staat op hoogte. Daaronder en vooral daarachter de piano. Slagwerk achter de piano. Dit is verbluffend goed. Waar zeker ook de PL8 cd speler hevig debet aan is. Stem blijft uitermate beheerst, verliest daarentegen geen seconde energie of echtheid. Een gestopte trompet blaast zuivere tonen als Jane er tijdelijk het zwijgen toe doet. Ik ga de Reference Two meer en meer waarderen. Dat zal er in geslopen zijn gedurende de afgelopen week, waarin ze dagelijks speelden en speelden.

Nog een echte test cd: Deborah Henson Conant’s Talking Hands. Een harpiste die een dolle nacht heeft gehad met een Frans sprekende heer. Wat ze uitspookte doet er niet toe, wel dat het nummer doorspekt is van snelle tonen, harp, percussie, gitaar en effecten. De NAF is een heel dynamische luidspreker met weinig remmingen. Dat komt nu heel goed van pas. De weergave hoort heel snel te zijn en uit de speakers te spetteren. Geluidjes moeten overal op duiken. Veel percussie, veel praten. Het staat vaker zo goed overeind als nu, maar bij lange na niet altijd en meestal alleen met luidsprekers uit een hoger prijssegment dan deze NAF Reference Two. De harp op volgende tracks is als een formule één race. Vol in de remmen en plankgas accelereren. Ik zou u haast de luisterruimte in willen trekken om het zelf te horen. Het mooie is dat de weergave niet neigt naar hifi detaillering, het blijft alsmaar muziek met een ziel en een zaligheid.

Tijd voor een ander genre. Ik heb nog een Italiaan in huis, een Vyger platenspeler die tot nu toe doelloos zijn olie in het lager heeft staan warmen. De naald zakt in de groef waar een pianoconcert van Chopin slingerend ligt opgeslagen. Ik moet in aanmerking nemen dat de cd-speler in deze opstelling heer en meester is, want het pickup element vormt een beperkende factor in de kleine luisterruimte. Het kost me enige tijd om de oren te wennen aan de totaal andere weergave en andere muziek. Het orkest valt vanaf de eerste noot met enig geweld in, tot eindelijk de piano aan de beurt is. Dat orkest wil ik nog een keer horen, later op een set Manley’s die tot veel meer geweld in staat zijn dan een 300B-XLS. Na een complete plaatkant ben ik nog steeds niet heel erg gelukkig geworden. Piano is een beetje kaal. Laat zich weinig uitsterven, is erg kortaf. De vleugel hoor je wel in het instrument, echter niet met volle overtuiging. We hebben het in deze Claudio Arrau uitvoering van Chopin niet kunnen brengen tot een relatie waar iedereen een happy end verwacht.

Eerst muziek

De Brandenburgse Concerten vormen een nieuwe uitdaging. Opnieuw een weergave die goed te noemen is en menigeen zal overtuigen, maar mij nog steeds niet. Voldoende detail, geen uitschieters door valse resonanties. Open, breed en met diepte. Maar echt mooi? Als ik eerlijk ben zou ik opnieuw niet gaan voor deze combinatie als ik meer klassiek zou draaien dan pop en jazz. Had ik eerder een ziel in de muziek, met klassiek is het juist zonder ziel. Leg ik een cd in de speler met hetzelfde concert dan verandert er niet zo heel veel. Ietsje rijker van klank, violen niet veel beter, blazers tot in detail beschikbaar maar geen eenheid. Voorlopig heb ik de liefhebber van klassieke muziek weinig te bieden. Ter controle een (pop) lp kant met Shelby Lynne, die inderdaad wel spettert en bevredigt. Op naar klassiek in de herkansing in de grote luisterruimte.

Een Transrotor vormt de analoge bron, een Lua de digitale tegenhanger. Het signaal is versterkt door een combinatie van Het Audio Team (phono- en lijnversterker) met Manley eindversterkers. Veel krachtiger in UL met 4x EL34 per kant dan SE 300B-XLS. Een laag ondersteunende subwoofer heb je met deze monoblokken niet nodig (voor het weergeven van de laagste octaven blijft een sub welkom, zeker bij monitors die door hun fysieke afmetingen beperkt zijn). Vivaldi schuift onder een Phase Tech element. De indruk is totaal anders. Is de 300B helder in het hoog en licht in de bas, de Manley’s zijn eerder terughoudend in het hoog en hebben veel kracht in het laag. Het resultaat op de NAF is een veel evenwichtiger geheel dat aangenamer klinkt en bovendien een homogeen geheel vormt. Een viool is geen scherp ding meer, hij heeft meer klankkast gekregen. De cello doet mee, de blazerssectie vindt een plaats. Het stereobeeld is levendig. Naar alle kanten uitdijend, dat zorgt voor een speelse weergave waarin van alles gebeurt.

Wat dit eens te meer bewijst? Koop pas na een component te hebben geprobeerd in uw set. Zou u de Reference Two hebben gekocht via internet om aan een Ayon 300B koppelen en vooral klassiek te spelen, dan gaan ze misschien wel de 2e hands rubriek in. Toevallig een jazz freak? Wie weet scoorde u op dit moment een koopje. Maar durft u het risico aan voor zoveel geld? Ik niet, dat wilde ik even kwijt onder de aangename tonen van Vivaldi’s L’Estro Armonico. Ga gewoon naar een dealer en luister. Het zegt overigens niets over de kwaliteit van de Ayon t.o.v. Manley, wel alles over de match tussen speaker en versterker. Terug naar de muziek waar een orgel bij is gekomen en een fagot. Het orgel draagt op fraaie wijze de eerste viool, terwijl de fagot lustig en diep blaast. Het is muziek geworden om zelf op mee te dirigeren. Jaap van Zweden speelde ik daarnet nog op de valreep, voordat ik de speakers achter mij aan sleepte. Stelde zijn uitvoering van Locatelli daarnet nog teleur, ook dat gaat stukken beter in mijn Lua. De muziek wint aan expressie, aan kracht, inhoud en ziel. De lichte twijfel of dit een luidspreker is voor klassiek, zelfs in deze opzet, blijft knagen. Maar als u alleen zo af en toe naar klassiek grijpt zie ik het bezwaar niet. Levendigheid is troef, een heel spannend stereobeeld en dynamiek, dat kan niet elk ander merk bieden. Voorkeur gaat een rol spelen.

Gegeven de kracht, snelheid en dynamiek die de Manley’s hebben, gecombineerd met de dynamiek en levendigheid van de New Audio Frontiers, moet pop en jazz geweldig gaan klinken. Dave Grusin op lp met Keep Your Eye On The Sparrow. Na de speakers wat dichter naar de muur te hebben geschoven voor wat extra body, zijn klappen op de basdrum goed weer te geven. Het hoog is heerlijk schoon en heeft een enorme doortekening. De Seas tweeter is een juweeltje in deze kast. Er gebeuren een heleboel dingen tegelijk in de hoge tonen, naar links en rechts tot ver buiten de kasten. Dat ik een sprankel in het hoog inlever ten opzichte van de Ayon is jammer, maar niet onoverkomelijk.

Opgemerkt moet worden dat de NAF in staat blijkt de verschillen in de achterliggende bronnen en ketens heel duidelijk naar voren te brengen. Het tunen van de set is een heilig moeten als u het maximale uit de Reference Two wilt halen. De beloning is absoluut terug te vertalen in langdurig muziekplezier. Het lijkt me een goed idee om af te sluiten met Holly Cole. Een mengsel van pop, jazz, stem en instrumenten. Zowel piano als de stem van Holly overtuigd in het te korte, wonderschone Be Carefull It’s My Heart. Heel breekbaar, ingetogen, stem naar voren, piano naar achteren. Een rustig intro vormt de overgang naar een druk stuk in It’s Alright With Me. Bekkens hangen in de lucht. Nimmer loopt het drukke pandemonium van instrumenten ergens dicht. Cole heeft continue het heft in handen terwijl de band forse druk uitoefent. De track kan op een minder systeem ontzettend irritant worden, met de NAF is het flitsend, spannend, zelfs intrigerend. Life Is Just A Bowl Of Cherries, slaat de spijker op zijn kop met de Reference Two. Geniet van het leven, geniet van muziek, maak je niet te druk en laat de boeren maar dorsen.

Om te komen tot het slot

U heeft vast al begrepen dat NAF en puur Italiaanse onderneming is. Opgericht in 1980 in Viadana (in Noord Italië, niet zo heel ver van Parma en Modena verwijderd). New Audio Frontiers is waarschijnlijk het meest bekend om zijn buizenversterkers. Mooie ontwerpen die met erg veel aandacht zijn gebouwd. Naast de versterkers maakt NAF luidsprekers. Een kleine lijn waarin (als ik op de website kijk) consequent een zelfde soort units is toegepast in een steeds grotere behuizing. De Reference Two is de kleinste luidspreker die NAF vervaardigd. Klein is een relatief begrip, want met afmetingen van 25 x 45 x 35 cm en een eigen gewicht van 18 kilo is het een forse jongen. De zware, meegeleverde stand zet de luidspreker stabiel op de juiste hoogte. New Audio Frontiers claimt voor de Reference Two een nominale impedantie van 8 Ohm, een rendement van 92 dB en een belastbaarheid van 150 Watt. Het frequentiebereik zou lopen van 40 Hz tot 20 kHz. Omdat NAF niet opgeeft binnen welke grenzen is die info nutteloos.

De voorkant van de 25 mm dikke MDF kast is ter hoogte van de tweeter schuin opgebouwd, dat geeft de kast een mooie vorm en het komt het afstraalgedrag waarschijnlijk ten goede. Met dempingmateriaal is NAF zuinig omgesprongen. Alleen de wanden zijn bedekt met een laag BAF. Een goed teken, omdat (te veel) dempingmateriaal het “leven” uit een speaker haalt. In de kast staat een zware brace die hem nog steviger maakt. Een zwart, afneembaar doekje aan de voorkant beschermt de drivers tegen kindervingertjes. Achter het doek treffen we een ATD woofer van effectief 18 cm. ATD is een eveneens Italiaanse fabrikant, waar overigens nauwelijks iets over te weten te komen is.

De woofer heeft een kunststof conus met een flinke stofkap en een rubber surround. De magneet is niet overdreven zwaar. Om de basweergave te steunen heeft de Reference Two een forse reflexpoort aan de achterzijde van de kast. Voor de hoge tonen gebruikt NAF een 27 mm coated Sonotex dome tweeter van Seas uit de Prestige serie. Gezien de specificaties van de tweeter, een gevoeligheid van 90 dB, kan het systeem nooit een gevoeligheid hebben van 92 dB zoals NAF claimt. Iets dat overeen komt met mijn ervaring. Waar de overgang tussen tweeter en woofer zit is mij niet bekend. Het scheidingsfilter bestaat voor de lage tonen uit een enkele forse luchtspoel (6 dB/octaaf). Voor de hoge tonen is het een 18 dB/octaaf filter. De filters zijn opgebouwd zonder print. Alle aansluitingen, aan de speakers en aan de bi-wire entrees, zijn gesoldeerd. Gelukkig een keer geen verfoeilijke stekkertjes. Het bevreemdt mij dat kroonstenen zijn gebruikt om de overige verbindingen te maken. Zoiets verwacht ik niet in deze prijsklasse. Hard-wired kan best een beetje fraaier. Persoonlijk zou ik de fabrikant hierop aanspreken als ik de importeur was. Tot slot, voor het aansluiten van de woofer is een stevige koperkabel gebruikt, de tweeter heeft zelfs zilverkabel.

Om te komen tot het slot

De New Audio Frontiers Reference Two in de huidige vorm heeft de nukken en grillen van een high end product. Sluit hem aan op de juiste set en je kunt regelrecht genieten. Pak de verkeerde versterker en je eindigt met een slechte verbintenis. De Reference Two brengt leven en dynamiek. Kan briljant een stereobeeld neerzetten. Vanaf vinyl en vanaf cd. Dat maakt hem niets uit. De speaker heeft opvallende kwaliteiten in de hoge tonen weergave. De speaker heeft zijn nukken, die hem mijns inziens minder geschikt maken voor het weergeven van klassieke muziek (noem mij een Italiaan zonder nukken?). Er tegenover staan grillen (ach ja, Italië), die pop en jazz neerzetten zoals de muzikant het bedoeld moet hebben. Een unieke mix van leven, uitbundigheid en speels genoegen (inderdaad, puur Italiaans). Het binnenwerk van de Reference Two doet me fronsen. Enerzijds een heel stijve kast van dik MDF, goede maar zeker geen bijzondere units, fraai filter, soldeerverbindingen, zilver kabel aan de tweeter en hoe zonde: kroonsteentjes.

Alle gegevens samen maken het moeilijk een echte conclusie neer te pennen. Zou ik de Reference Two zelf kopen met zijn prijs van 2900 euro per paar inclusief stands? Dat zou afhangen van de rest van de set, mijn muzikale gedrag, luisterruimte en budget. Past de set, draai ik merendeels pop en jazz, past de speaker in de akoestiek en heb ik het geld. 4x “ja”? Daarmee is het een kandidaat op de shortlist. Met als extra voordeel dat de New Audio Frontiers zich kan bewijzen in een grote luisterruimte, maar net zo goed in een achterkamer. De afstemming van de grote poort steunt de woofer, brengt hem niet in de problemen zoals in vele reflexsystemen wel het geval is. Het plompe uiterlijk en de zware stand vormen de Reference Two tot een stoer bezit. De afgeschuinde hoeken maken hem interieur vriendelijk. Zelf kan ik de vorm erg waarderen. De afwerking is voorbeeldig. Tel dat alles op, stop het in een rugzak en maak eens afspraak met uw dealer.

Prijs:
Reference Two inclusief stands:  2900 euro
Uitgevoerd in kersen, walnoot of mahonie fineer
Stands mat zwart

Importeur:
HiHat Audio
Oterleek
Web www.hihataudio.nl