Sota Satellite & Helius Aurora

De eerste Sota platenspeler (de merknaam staat overigens voor State Of The Art) zag in 1981 het daglicht. David Fletcher was de hoofdontwerper van Sota en al zijn ontwerpen worden gekenmerkt door speciale polymeer plateaumaterialen, door middel van loodkorrels uitgebalanceerde subchassis en anti-resonante constructies. In 1997 werd het Sota Sales And Service Center opgericht door de nieuwe eigenaren Kirk en Donna Bodinet. Sindsdien zijn er maar liefst tien modellen leverbaar (plus vier oude typen in herbouwde vorm) en twee versies van hun -in Amerika zeer geliefde- LP Cleaning Machine. David Fletcher speelt nog altijd een belangrijke rol in het ontwerp-proces van nieuwe Sota`s.

De Satellite is zijdelings gebaseerd op de Comet maar heeft behalve een hardhouten console en een uitwisselbare armboard ook een subchassis wat aan speciale kunstsof isolatoren is opgehangen. De oerdegelijke en grote console is opgebouwd uit een raamwerk van massief hardhout. De gefineerde topplaat en de supports van de motor, de armboard en het lager bestaan uit (soms meerdere lagen) MDF. Bij het recensie exemplaar was de flank van het draaiplateau minder egaal afgewerkt als de andere externe onderdelen. Zo was de armboard (die uit verschillende materialen bestaat) perfect afgewerkt in een zwarte hoogglanslak en de grote, gepolijste Acryl motor-afdekplaat oogde al even chique.

Het binnenplateau van de Satellite is net als de motorpolie uit een witte kunststof vervaardigd. Het lagerhuis bestaat uit een mantel van dezelfde grijze polymeer als de isolatoren met daarin een cillinder van Turcite; een Teflon verrijkte kunststof wat in principe zelfsmerend is. De lagerpen staat op een stalen kogel en is daarom van extra smering voorzien. Het draaiplateau is opgebouwd uit twee plexiglas platen met daartussen een niet gespecificeerd energie-absorberend materiaal. De bovenzjde van het plateau is voorzien van een vaste `interface mat` wat ook weer uit een niet nader verklaard materiaal bestaat. Het is begrijpelijk dat de fabrikant zijn vindingen wil beschermen maar de uitleg van Sota is wel tamelijk vaag.

Het draaiplateau wordt via een vlakke rubberen snaar aangedreven door een wisselstroom (synchroon) motor met een tweetraps polie. Voor het veranderen van het toerental zal het draaiplateau moeten worden verwijderd. Dat klinkt eenvoudig maar het ultra-lichtgewicht subplateau heeft de neiging om mee omhoog te komen bij het optillen van het plateau. Een Heed Orbit 2 voeding (met filtering en electronische toerentalregeling) bracht uitkomst en werd voor een groot gedeelte van de luistersessies ingezet. Het uit notenhout vervaardigde frame van het recensie exemplaar was keurig afgewerkt waarbij de afgeronde hoeken en randen bijdroegen aan een hoge aaibaarheidsfactor.

De royale afmetingen van de Satellite verraden zijn Amerikaanse afkomst (hij is vooral tamelijk diep). Dat is meer iets om rekening mee te houden dan een probleem want menig hedendaags audiomeubel is van een ruim bemeten topplank voorzien. De Satellite weegt 13 kilo, schoon aan de haak. De satellite is standaard leverbaar in de volgende afwerkingen: Satijn Zwart, Amerikaans kersen, noten, `naturel` noten, donker eiken en zwart eiken. Tegen meerprijs is hij leverbaar in Afrikaans- en santos (zuid-Amerikaans) rozehout, Macassar ebbehout, bridseye-maple, bloodwood, cocobola, epi, leopard, mahonie, purplehear, `tulip`- en zebrawood. Het moet gezegd, er zijn weinig (of geen) andere platenspelerfabrikanten die zoveel keus in exotische houtafwerkingen bieden.

Wel jammer dat Sota geen brochure of webpagina heeft waarop men alle houtsoorten kan bekijken want niet iedereen weet immers wat epi of purplehear hout is. Sonority Audio heeft daarom een sample-kit met alle houtsoorten samengesteld. Keurig. Standaard is de Satellite stofkaploos maar Sota kan dat op bestelling leveren. De Engelstalige handleiding is eenvoudig maar duidelijk en met behulp van de meegeleverde imbussleutels en waterpas hadden we de Satellite in een mum van tijd opgebouwd. De verpakking is goed; een zeer solide doos en een royale hoeveelheid noppenplastic beschermen de Satellite tegen transportavonturen.
            

Helius Designs                

Het Engelse Helius Designs werd in 1982 opgericht door Geoffrey Owen. Dit bedrijf heeft zich altijd puur gericht op het ontwikkelen van hoogwaardige toonarmen en gedurende de jaren `80 werden verschillende modellen gelanceerd, waarvan de Cyalene de meest roemruchte werd. Toen begin jaren `90 de Compact Disc zelfs in het analoog-georienteerde Verenigd Koninkrijk de norm leek te worden werd bij Helius aanvankelijk het productpakket verkleind. Uiteindelijk werd de audio-tak van het bedrijf een service station voor bestaande Helius armen terwijl Owens zich hoofdzakelijk bezighield met het ontwikken van onderdelen voor laser-optica. Het analoge bloed kruipt echter waar het niet kan gaan en enkele jaren geleden begon hij te werken aan de Omega toonarm die kan worden gezien als een doorontwikkelde Cyalene. Sinds kort heeft de Omega een klein zusje, de Aurora, die vrij recent is gelanceerd. Geoffrey Owen zit blijkbaar niet stil want hij is momenteel bezig met het ontwikkelen van een loopwerk.

Helius Designs

De Aurora vervangt in feite de Aureus en heeft een lagerhuis wat vrijwel identiek is aan dat van de oude Orion. Hij is dynamsch gebalanceerd, heeft een effectieve massa die in het lagere-middelgewicht bereik ligt en accepteert elementen met een massa van 7 tot 15 gram (er zijn sub-contragewichten leverbaar waarmee de Helius armen met zowel lichtere als zwaardere elementen kunnen werken). Het doel van Helius Designs: "a tone(less)arm". Dat bereiken ze door een zo stijf en homogeen mogelijke armkop/buis/lagerbehuizing te maken die resonanties zeer snel kan afvoeren naar de armboard. De Helius armen hebben differentiële eigen-resonanties voor het vertikale en het horizontale vlak. Daardoor `ziet` het element een mechanische belasting die hij niet gemakkelijk in sympatische resonantie kan brengen. Het resultaat: een arm die zich als een meer rigide platform gedraagt en voor minder vervorming in het amplitudebereik van de aftaster zorgt, aldus de fabrikant.

Dit jaar zijn er drie extra `custom`-opties aan het Helius pakket toegevoegd: een VTA-inregelsysteem wat tijdens het afspelen van een LP kan worden ingesteld, losneembare armkoppen (in verschillende gewichten) en een 12 Inch uitvoering van de Omega. De Helius armen hebben een standaard effectieve lengte van 10 Inch (het recensie exemplaar was dan ook een 10 Inch versie) maar voor platenspelers met weinig ruimte kan men ook een 9 Inch uitvoering bestellen. De Helius armen hebben geen 5-pin Din uitgang of een vaste toonarmkabel maar een 20 centimeter lange `flying lead` kabel die is voorzien van een klein kunststof kastje met twee Cinchbussen (zie foto).

De vormgeving van de Aurora springt meteen in het audiofiele oog en deze toonarm voelt bijzonder monolitisch aan. Het lagerhuis is een waar kunstwerkje en heeft behalve een symmetrisch vertikaal lager ook een gespiegeld uitgevoerd horizontaal lager. Een ander opmerkelijk ontwerpdetail is het feit dat de arm niet tussen de vertikale lagers ligt. Het grote, organisch vormgegebven lagerblok omsluit de lagers waardoor de lagerpunten verder uit elkaar komen te liggen en een hogere stabiliteit wordt verkregen. Hier is echt over nagedacht. De dwarskrachtcompensatie is uitgevoerd als een soepel gelagerd kantelgewicht (wat met behulp van een imbussleutel kan worden ingesteld). Dat zien we niet vaak, wat vreemd is want een kantelgewicht is minder reactief ten opzichte van dynamische wow dan het welbekende gewichtje aan een draad principe. Ook het contragewicht is anders dan anders en omvat het lagerhuis zodat de massa-overgang minder abrupt verloopt. De via smering gedempte stelknop van het contragewicht werkt prettig. De Aurora wordt geleverd in een opvallend grote doos waarin de arm door middel van twee schuimrubber blokken (met nette uitsparingen) wordt beschermd. Het survival-pakket bestaat uit montagemateriaal, gereedschap, zowel een fouthoek- als een montage-sjabloon en een beknopt Nederlandstalig instructievel.

Luisteren

De optimaal opgestelde en afgeregelde Satellite en Aurora (voorzien van een Ortofon MC 15 Super II) werden eerst ingespeeld. Het inspelen op zich verliep zonder problemen, op één punt na: de arm had bij het omhoog nemen van de lift de neiging om te gaan `schaatsen`. De oorzaak bleek te liggen bij het ontbreken van frictie-tape die zich aan de binnenzijde van het vertikale lagerhuis zou moeten bevinden. Geoffrey Owen bevestigde dit en nam de volledige verantwoordelijkheid op zich. Gezien de ernst en eerlijkheid waarmee de fabrikant reageerde mag men gerust aannemen dat dit niet vaker zal voorvallen. De Aurora werd gedurende de recensieperiode met de hand opgezet, iets wat prima ging want de aan de armkop bevestigde vingerlift zorgde voor een goede grip en controle.

De 180 grams DCC heruitgave van Paul Simon`s debuut album werd op het Sota plateau gelegd en uitvoerig beluisterd. Bij de track Me And Julio... werden de twee gitaren ritmisch meeslepend weergegeven en kwam de stem van Paul Simon met veel presence naar voren. Het fluiten werd met een opmerkelijk zuivere en rijke tonaliteit gepresenteerd en de bas kreeg een goede elasticiteit mee. Het meest opvallende aan de weergave van de track Peace Like A River was de tonale uitgewogenheid en de vrijheid van sibillance-uitschieters (wat bij deze track vrij gemakkelijk kan ontstaan). De sfeer van dit bijzondere album werd goed vertolkt door de Sota/Helius combo. De residentiële Linn Sondek platenspeler (waarvoor men overigens dieper in de buidel moet tasten) zorgde bij Me And Julio... voor een sterkere ritmische drive en meer swing maar de vloeiendheid van de Sota/Helius platenspeler was buitengewoon goed en deed zelfs denken aan dat van de Pink Triangle/S.M.E. combo die hier vroeger werd gebruikt.

Luisteren

De zelfverzekerde weergave van deze Amerikaans-Engelse platenspeler was boeiend om naar te luisteren. Er werd besloten om de Sota/Helius combo nog een drive-uitdaging te geven, in de vorm van de track I Don`t Want To Know van de Fleetwood Mac LP Rumours (Original Master persing). Tijdens de intro kwamen de gitaar en bas met een rijke tonaliteit naar voren waarbij de bas expressief brommend en goed gearticuleerd klonk. De harde drumklap van Mick Fleetwood kwam als een stevige stomp over, gevolgd door een flinke luchtstoot. De samenzang kwam goed gedifferentieerd over waardoor Christine McVie duidelijk te onderscheiden was en geheel vrij werd afgebeeld van Stevie Nicks. De handklappen werden met overtuigende, organisch klinkende smakken gepresenteerd (geen verwaaide kletsen dus).

Er was totaal geen sprake van hardheid of dichtloop en alweer werden we door de tonale natuurlijkheid en de vanzelfsprekende flow van de weergave herinnerd aan de oude Pink Triangle. In feite is dat meteen een compliment aan de Aurora want deze weergave kwam mede dankzij de Helius toonarm tot stand. Electronische motoraansturingen kunnen de prestaties van platenspelerloopwerken beduidend verhogen dus werd de Heed Orbit 2 platenspelervoeding aangesloten, waarna deze track nogmaals werd beluisterd. De harde drumklap kwam impulsiever en feller over (het deed ondergetekende zelfs even opschrikken). De kickdrum won aan soliditeit en het geheel werd met een ruimer stereobeeld gepresenteerd. Van groter belang was het feit dat de muziek nog spannender werd om naar te luisteren. Gezien de Orbit een goede partner bleek te zijn voor de Satellite bleef hij voor de rest van de recensieperiode aangesloten.



Van de Kristin Hersch LP Hips And Makers (4AD) werd de mooie track Your Ghost afgetast. De nagalm achter haar stem (en de gitaar) kwam zeer goed uit de verf, met veel lucht en een lang hoorbare uitsterving. Het dromerige cello-spel kwam op bescheiden wijze naar voren, met een goede uitlichting van de strijkbewegingen. De grote trom op de achtergrond werd ook daadwerkelijk ver naar achteren afgebeeld en kwam met een zachte maar dusdanig diepe dreun naar voren dat er een brede grijns op het gezicht van schrijver dezes ontstond. Ook de harmoniëring van de samenzang van Miss Hersch en Michael Stipe kwam erg goed tot uiting. Er was sprake van een sterke muzikale communicatie waardoor er gedeeltelijk met ingehouden adem werd geluisterd. Er welde zelfs even een koude rilling op, wat met het oor op de spookachtige sfeer van dit lied wel zo toepasselijk was.

Gezien de Sota/Helius combo al verschillende malen had laten weten dat het voor een diepgravend fundament kon zorgen, werd de track Digging In The Dirt van Peter Gabriel`s LP US beluisterd. Deze muziek bevat intertonale maataccenten die niet bij alle platenspelers goed uit de verf komen maar door de Sota/Heed/Helius/Ortofon platenspeler moeiteloos werden uitgelicht. De weergave van de diepe basstoten was zowel tonaal als wat betreft grip van hoog niveau. Er was geen spoortje stress te horen in de mengelmoes van percussieve geluiden, Peter Gabriel`s zeer expressieve zang en de donderende baspartijen. Dit kan zowel voor aftasters als toonarmen een ware `torture-track` zijn maar de Aurora gaf (samen met de MC 15 Super II) geen krimp; er werd gespoord als een trein en ge-traced als een bloedhond. Bij veel vinylschijven die tijdens deze recensie de revue passeerden viel het op dat plaatruis en zelfs kleine tikjes minder in het oor sprongen dan verwacht. Dat is altijd een goed teken en het onderstreept de doordachte constructie van zowel de Satellite als de Aurora.

Conclusie

Er komt heel wat kijken bij het ontwerpen van hoogwaardige platenspelers. De meeste analoge legendes zijn al enkele decennia in productie maar worden nog altijd doorontwikkeld. Sota en Helius behoren tot de minder bekende maar geliefde en vrij oude fabrikanten. Hun lange bestaan en trouwe schare gebruikers komen niet alleen voort uit de muzikaliteit en betrouwbaarheid van hun producten maar ook uit het feit dat ze zelfs voor oude modellen nog service en opwaarderingen bieden. Aan zowel de Satellite als de Aurora is niet te merken dat ze tot de junioren van hun respectieve productlijnen behoren. Dat is behalve de bijzondere klankmatige prestaties te danken aan de luxueuze uitstraling en het materiaalgebruik. De tonale uitgewogenheid gekoppeld aan een hoge mate van controle en dynamische expressie maken de hier besproken platenspeler tot een analoog juweel. 
                                                                                       
Importeur Sota: Sonority Audio; www.sonority-audio.nl
Sota Satellite in één van de zes standaard afwerkingen: 1375 euro
Importeur Helius Designs: Holland Link; www.hollandlink.nl/hifi 
Helius Aurora, 10 Inch uitvoering met vaste armkop: 1210 euro (1330 met losneembare armkop).