Ayre KX-R

De menselijke geest blijft me intrigeren. Zo wordt de luisterherinnering aan een indrukwekkende set niet zelden steeds mooier naarmate de gebeurtenis langer geleden plaatsvond. Met als gevolg dat op het moment dat zich de gelegenheid voordoet om diezelfde set nogmaals onder gelijke omstandigheden te horen, dit soms uitloopt op een deceptie. Dat dit gelukkig niet altijd het geval is bleek toen ik voor de tweede maal binnen een jaar de absolute top van Ayre in mijn luisterruimte mocht verwelkomen. Een weerzien met de twee MX-R mono eindversterkers waarover ik eerder hier berichtte. Ditmaal echter niet vergezeld door de K-1Xe voorversterker maar door diens opvolger; de KX-R Reference Pre-Amp.   




All the way from K to KX

De K-1Xe voorversterker die in april de beide MX-R mono eindversterkers in mijn luisterruimte aan mocht sturen is een doorontwikkeling van de in 1996 door Ayre geïntroduceerde K-1. Destijds door velen beschouwd als zijnde één van de allerbeste voorversterkers die er te koop waren. In de loop der jaren is dat ontwerp een aantal malen aangepast waarbij deze aanpassingen ook beschikbaar werden gemaakt voor bezitters van oudere generaties. Met nog weer nieuwe inzichten en toepassingen zoals deze doorgevoerd werden in de MX-R kon de introductie van een geheel nieuwe referentie voorversterker uiteindelijk niet uitblijven. Niet alleen uiterlijk past de nieuwe KX-R uitstekend bij de verschijning van de MX-R. Ook intern vertoont de opbouw grote overeenkomst met de kenmerken van de MX-R. En op een enkel punt gaat hij zelfs nog een stukje verder.


KX-R, the reference pre-amp

De nieuwe voortrap arriveert in eenzelfde zwarte suède tas als ik al ken van de beide mono’s. Omdat de drie tassen uiterlijk hetzelfde zijn kan ik alleen door het optillen vaststellen waar de voorversterker in zit. De lichtste van de drie. Nu is licht een betrekkelijk begrip in dit geval want met zijn 19 kilo weegt de KX-R slechts vier kilo minder dan een MX-R. Logisch, want net als bij de beide andere Ayre’s het geval is, is ook deze behuizing van 44 bij 30 bij 9,5 cm gefreesd uit één blok aluminium. Eenmaal bevrijd van zijn jas spreidt de KX-R zijn adembenemende schoonheid ten toon. Een mat zilveren blok aluminium met zijkanten, voor- en achterkant die middels gebogen facetranden vloeiend overlopen in boven en onderkant. Geflankeerd door de beide monoblokken is het een drietal om te stelen (en te strelen) zo mooi.

Centraal in het front het display dat aangenaam rustig is. Een mooie blauwe tint geeft aan de rechterkant het volume in dB weer. In te stellen in zestig stapjes van 1 dB. Aan de linkerkant verschijnt de naam van de geselecteerde aangesloten bron. Deze naam is te programmeren door middel van één van de mooiste, meest robuuste en meest functionele handsets die ik ooit in handen mocht houden. Maar hoe mooi en goed die ook is, er gaat niets boven het handmatig bedienen van de vier knoppen die het front sieren. Het is een regelrecht tactiel genoegen om de geheel links gesitueerde Standby knop of de identieke, uiterst rechts geplaatste Mute knop – beiden van het type ‘piezoelectric  force sensor’ - aan te raken. Tot je besluit om je vingers in de uitsparingen van één van de twee – het aangezicht van het front bepalende – schitterend vormgegeven draaischakelaars te duwen en deze vervolgens te verdraaien. Met de rechter draaischijf verander je het volume en het solide schakelende geluid waarbij met iedere ‘kloenk’ een hoger of lager getal voorbij klapt is werkelijk een genot om te horen en te voelen. Op dezelfde wijze wordt met de linker draaischijf de bronkeuze bepaald.



Pure weelde. En dat geldt eveneens voor de achterzijde van deze voortrap die zoals alle Ayre apparaten volledig gebalanceerd opgebouwd is. Wat te denken van acht ingangen; vier gebalanceerd en vier single ended. En van de twee paar gebalanceerde uitgangen waarmee bijvoorbeeld vier MX-R’s aangestuurd kunnen worden. Of de twee paar gebalanceerde tape outputs waarmee niet alleen een opnameapparaat maar ook een hoofdtelefoonversterker of een tweede geluidssysteem aangestuurd kan worden.

A crowded dedicated listeningroom

U begrijpt het inmiddels; ik kan nauwelijks met mijn vingers van dit apparaat afblijven. En alleen al om die reden ben ik geneigd om met gebruikmaking van de vier knoppen op het front door de ‘setup mode’ procedure te gaan en namen toe te kennen aan ingangen, geluidssterkte van de verschillende bronnen gelijk te trekken etc. Toch is het aanbevelenswaardig om de afstandsbediening onder handbereik te houden. Zeker wanneer u in een donkere ruimte luistert is de met een backlight functie uitgeruste remote - waarmee naast de KX-R ook iedere Ayre disc player bediend kan worden -  erg handig. Alle basisfuncties die rechtstreeks op het front van de KX-R bediend kunnen worden, kunnen ook via de afstandsbediening bereikt worden. Daarnaast zijn er nog wat instellingen waarvoor u beslist de handset nodig heeft. Zoals de drie brightness levels van het display en de ‘display off’ setting. Of het activeren van de tape outputs.



Ik heb het nog niet gehad over het inwendige van de KX-R terwijl dat toch zeker de moeite waard is. Zoals gezegd is de voortrap volledig gebalanceerd opgebouwd. Dit geeft een betere onderdrukking van ruis en andere vervuiling hetgeen met name in een voorversterker – waar we praten over lage signaalniveaus – van groot belang is. In dit geval is niet alleen de signaalverwerking symmetyrisch, maar is ook de fysieke opbouw geheel gespiegeld. Elk segment heeft zijn eigen compartiment dat qua grootte exact afgemeten is op de daarin ondergebrachte schakeling. De kleine ruimtes maken dat de body van de KX-R zijn stijfheid behoudt en dat mechanische trillingen geminimaliseerd worden. Een bijkomend voordeel van de opbouw is dat externe elektromagnetische velden geblokkeerd worden. Doordat de vervuiling het signaal niet bereikt neemt de signaal-ruisafstand toe. De scheiding van compartimenten vermindert ook de invloed die transformator, display en IC’s van de besturingslogica op de elektronica uit kunnen oefenen.

foto: Marc Brekelmans

Ondergebracht op drie separate printen bevinden zich respectievelijk de inputselectie, de variabele gain stage en de volumeregelaar. Voor de inputselectie wordt gebruik gemaakt van een schakelfunctie die alleen de gekozen bron met de voorversterker verbindt. Van alle niet-geselecteerde bronnen worden zowel de signaal- als de massaverbinding losgekoppeld waardoor vervuiling afkomstig van niet-geselecteerde bronnen uitgesloten is. De variabele gain stage is een in de KX-R nieuw geïntroduceerde benadering op de volumeregeling. In plaats van de verzwakking van het bronsignaal te laten volgen door een vaste versterkingsfactor maakt de KX-R gebruik van een variabele versterkingsfactor. Hierdoor kan o.a. de ingangs-impedantie van de KX-R zeer hoog gekozen worden zonder dat dit nadelige effecten oplevert. Gekoppeld aan een minimale ruisvloer garandeert dit een maximale resolutie. De volumeregelaar van de KX-R bestaat uit een indrukwekkende mechanische besturingsmotor met de precisie van een Zwitsers uurwerk. Deze is gekoppeld aan een tandsnaar die de pully’s van de - in dit gebalanceerde ontwerp noodzakelijke – vier Shallco schakelaars exact gelijk bestuurt.  Deze Shallco schakelaars zijn op hun beurt uitgerust met zelfreinigende zilver-naar-zilver contacten.

foto: Marc Brekelmans

Uiteraard is ook de voedingssituatie in verregaande mate geoptimaliseerd. Was de voeding bij de K-1Xe nog ondergebracht in een separate behuizing, hier is er voor gekozen om de voeding in de voorversterker zelf te integreren, mede doordat de opbouw in gescheiden aluminium compartimenten onderlinge beïnvloeding door strooivelden verregaand elimineert. Bij binnenkomst in de KX-R ontmoet de voedingsspanning eerst de gepatenteerde Ayre Conditioner die ervoor zorg draagt dat eventuele ongewenste netvervuiling eruit gefilterd wordt. De gebruikte transformator is een E-I kern transformator die gekenmerkt wordt door geringe mechanische trillingen en een beperkte bandbreedte. Eventuele resterende mechanische trillingen worden verder geminimaliseerd door het als een deken om de transformator gevormde dempingmateriaal waarmee de exact op maat uitgefreesde transformatorruimte gevuld is. Gelijkrichting van de voeding vindt plaats - opnieuw in een speciaal geïsoleerde ruimte – door ultrasnelle Shottky diodes in combinatie met meerdere parallel geschakelde buffercondensatoren. Vervolgens wordt de voeding via twee regulatiecircuits volledig gestabiliseerd.


A crowded dedicated listeningroom

De KX-R heeft net als de beide MX-R’s alles in huis om een argeloze toeschouwer te imponeren. De gemiddelde bezoeker – waarvan er plotseling opvallend veel blijken te zijn - die mijn luisterruimte aandoet in de periode dat ze opgesteld staan roemt het opvallende design, de schitterende bouwkwaliteit en het hoge afwerkingniveau.  De enkeling die wat meer ingevoerd is in het high end wereldje voegt daar nog de grenzenverleggende innovatieve techniek aan toe. Allemaal meer dan terecht maar de hamvraag blijft natuurlijk; hoe klinkt dat nu? Ik heb al wel een vermoeden maar om daar achter te komen wordt op en rond de gemodificeerde Creaktiv racks wederom een complete luisterset opgebouwd.

Ayre adviseert gebalanceerde verbindingen voor hun producten en net als bij hun eerste bezoek worden de Ayre’s ook nu dus weer vergezeld door gebalanceerde Transparent Reference interlinks om hen onderling te verbinden. Ook zijn er weer de Transparent Reference Powerlinks om hen van stroom te voorzien. Als digitale bron wordt middels een gebalanceerde zilver/goud interlink van John van Gent de Esoteric SA-10 SACD speler aangesloten terwijl als analoge bron de Clearaudio Champion Limited Edition met VPI JMW9 arm met het Clearaudio Discovery MC element dienst doet. Synergistic Research Looking Glass verbindt de draaitafel met de Bluenote Phono One mk III en deze zelfde kabel (maar nu in actieve vorm) verbindt de phono met de KX-R. Transparent Reference luidsprekerkabels leggen de verbinding tussen de MX-R eindversterkers en de Master Contemporary C  luidsprekers die voornamelijk als weergevers gebruikt zijn.  De apparatuur krijgt zijn stroom van drie op een separate aardepen aangesloten audiogroepen. De Bluenote phono en de KX-R op audiogroep 1, de Esoteric op groep 2 en de beide MX-R’s op groep 3.

All systems go…..

Met gemengde gevoelens begin ik aan de eerste luistersessie. Zou ik ditmaal opnieuw de ‘Ayre Shuffle’ kriebels krijgen? Door ervaring wijs geworden staan zowel de voorversterker als de mono eindversterkers op dat moment dan al meer dan vierentwintig uur aan. Daar zal het dus niet aan liggen. De luisterruimte is door en door opgewarmd, versterkers en draaitafel zijn op temperatuur, LP’s en (SA)CD’s staan op volgorde.  OK. Let’s do it!



Of het een voorgevoel is weet ik niet maar ik start met een LP. Een hele mooie LP, qua opname één van de mooiste uit mijn collectie. Janis Ian’s Breaking Silence op 180 gram vinyl, uitgebracht door het kwaliteitslabel Analogue Productions. Tattoo klinkt door de ruimte en zelden, nee nooit, raakte de triestheid van dit nummer en de erachter liggende ellende van zinloos geweld en rassenwaan me dieper;‘Her new name was tatooed to her wrist, it was longer than the old one’ bezorgt me rillingen van afgrijzen die ik niet eerder zo sterk voelde. De stem klinkt zo schoon, zo puur, zo echt, zo breekbaar en vooral ook zo fragiel en gekwetst. Natuurlijk, ook toen ik in april dit nummer via de K-1Xe beluisterde werd ik geraakt maar nu is de emotie sterker. Het is nu werkelijk alsof ik Janis als een bang vogeltje ineengedoken voor me zie en haar aanwezigheid voel. Griezelig indringend en het maakt dat ik me wel even bedenk voordat ik een andere LP opzet. Deze time out biedt me de gelegenheid om even afstand te nemen voordat ik verder ga, ditmaal met CD. Ter vergelijking draai ik nogmaals Janis Ian’s Tattoo, ditmaal echter niet vanaf de LP maar vanaf de gold CD van, eveneens, Analogue Productions. Opnieuw die schitterende opname en ook nu word ik geraakt tot in het diepst van mijn wezen. En toch is het minder intens. Ragfijne nuanceverschillen die de KX-R feilloos oppikt uit de groeven terwijl diezelfde details enigszins versluierd blijven bij het beluisteren van de CD. Vervolgens opnieuw vinyl. Het is nu eenmaal sterker dan ik zelf ben. Enerzijds wil ik niet geraakt worden, anderzijds verlang ik er naar. Het eerste grote kwintet van Miles Davis lijkt een perfecte keus. Miles Davis’ Round About Midnight in de versie van de 180 gram re-issue van Speakers Corner Records vindt zijn weg naar het draaiplateau. Ademloos beluister ik kant A; Thelonius Monk’s Round Midnight gevolgd door Charlie Parker’s Ah-Leu-Cha en tot slot Miles’ niet te verbeteren interpretatie van Cole Porter’s All Of You. In het begin overheerst het ‘Ayre Shuffle’ gevoel zoals ik me dat herinner van de luistersessies in april terwijl aan het eind slechts bewegingloos en ademloos luisteren overblijft. Het is duidelijk; wat deze voortrap meer doet dan zijn voorganger is de betrokkenheid bij de muziek – die bij de K1-Xe al op een ongekend hoog niveau lag – nog weer een streepje verder brengen. Ter bevestiging draai ik Patricia Barber’s The Beat Goes On van het live album Companion in de door Mobile Fidelity Sound Lab subliem op half speed geremasterde, op gelimiteerd 180 gram vinyl uitgebrachte versie.  Als de KX-R niet zo superstil was dan zou je hem nu horen spinnen van genot. Dit is zijn muziek; analoog van hoog niveau gekenmerkt door een hoge resolutie. God, wat klinkt dit heerlijk. Die ambiance, dat publiek, die stem, die perfecte timing... Ik geloof niet dat ik ooit eerder zo genoten heb van in mijn luisterruimte gedraaide muziek. Dat hier maar nooit een einde aan mag komen.


An Ayre Shufflin’ Experience that will linger forever and ever...

Ik mag dan stilletjes hopen dat hier geen eind aan komt maar dat doet het natuurlijk wel. Ook al zijn er dan nog vele luistersessies op de hierboven in wat meer detail beschreven eerste luisterronde gevolgd, inmiddels zijn de Ayre’s en de Transparent cables weer terug naar importeur Audiac. Wat beklijft is een herinnering aan een topsysteem met een extreem hoog realiteitsgehalte. Het hoog oplossende vermogen, de prachtige tonale balans, de realistische dynamiek, de uitzonderlijke losheid en transparantie maar vooral het muzikale vermogen om me steeds opnieuw tot aan mijn kruin in de muziek te trekken en me met volle teugen te laten genieten. Ik weet dat de importeur in de komende tijd deze set op meerdere shows  zal demonstreren. Wanneer u een onvergetelijke ervaring zoekt raad ik u aan om ervoor te zorgen dat u bij één van die demo’s een plekje bemachtigt. For an Ayre Shufflin’ experience that will linger forever and ever...