Blacknote DSA150 versterker

Klasse D versterkers zijn absoluut niet nieuw. Binnen de serieuze audio had deze techniek echter lange tijd een slechte naam. Pas de laatste jaren verschijnen er ontwerpen die zich echt kunnen meten met de klassieke versterkertechnieken.

Klasse D versterkers worden in folders vaak aangeduid met de benaming ‘digitale versterker’. Deze terminologie suggereert een heleboel maar in negen van de tien gevallen is de betiteling eigenlijk onzin. Mensen die enige kennis hebben van elektronica, ergeren zich al jaren aan dit misverstand. Meestal is er niks digitaals aan deze versterkers en is er gewoon sprake van een zogenaamd klasse D ontwerp. De term ‘digitaal’ wordt vaak gebruikt als een teken van kwaliteit. Of iets digitaal is of niet, zegt op zich echter niets over de kwaliteit van een product.

Bij een klasse D versterker wordt het signaal middels een pulsbreedte modulator (PWM = Pulse Width Modulation) gemoduleerd. Waarschijnlijk is het schakelende karakter van deze modulator de oorzaak van het gebruik van de term ‘digitale versterker’. Als u precies wilt weten wat nou eigenlijk het verschil is tussen een ‘gewone’ lineaire versterker en een schakelende klasse D versterker, dan raad ik u aan het artikel op deze pagina eens te lezen. Daar worden de verschillende versterkerklassen (klasse A, B, D, G en H) uitgebreid beschreven en zult u definitief begrijpen waar het bij de verschillende versterkerklassen en dus ook bij klasse D nou precies om draait.

Digitaal of niet digitaal?

Is de term ‘digitale versterker’ dan volledig onzin? Nee, dat is die zeker niet. De beroemde Tact Millennium, het apparaat dat vanwege een ingewikkelde rechtenkwestie tegenwoordig in Europa door het leven gaat als de Lyngdorf Millennium, is bijvoorbeeld een echte digitale versterker. Dat apparaat kan alleen worden aangestuurd met een digitaal signaal. De opbouw bestaat niet uit D/A‑omzetter gevolgd door een analoge versterker maar is echt van begin tot eind helemaal digitaal. De Millennium gebruikt een techniek die vergelijkbaar is met de 1‑bit conversietechniek zoals die in veel CD-spelers wordt gebruikt. Het digitale signaal wordt in het digitale domein versterkt en pas op het laatste moment omgezet naar een analoog signaal. De Millennium is als het ware een hoog vermogen D/A‑converter. Je stuurt er een digitaal signaal in en er komt een versterkt analoog signaal uit.

Ook de nieuwe Blacknote DSA150 versterker wordt op de website van het merk omschreven als een digitale versterker. De DSA150 is echter geen digitale versterker zoals de Millennium. Ook de DSA150 is een klasse D ontwerp. Deze Blacknote versterker gebruikt echter geen standaard klasse D aanpak en dat maakt dit apparaat dus interessant.

Aanpak

De DSA150 is de eerste uit een nieuwe serie geïntegreerde Blacknote versterkers. Dit model gebruikt een vergelijkbare techniek als de eerder geïntroduceerde DSA100 stereo eindversterker van Blacknote. De techniek achter deze versterkerlijn is een eigen Blacknote ontwikkeling maar is gebaseerd op het inmiddels veel geprezen Self-oscillating klasse D principe dat is ontwikkeld en gepatenteerd door Philips. Dit principe wordt in de basis bijvoorbeeld ook gebruikt in de bekende UcD versterkermodules van het Groningse Hypex. De techniek in de DSA-versterkers is een eigen ontwerp met hier en daar een iets andere invulling.

Vanwege het hoge rendement ontwikkelen klasse D versterkers in de regel nauwelijks warmte. Blacknote laat de versterkers echter bewust een beetje opwarmen om een stabiele werkomgeving voor de elektronica te creëren. Dit opwarmen heeft overigens geen grootse invloed op de efficiency die nog steeds in de orde van 90% ligt. Zo’n hoog percentage is heel gangbaar voor een goed klasse D ontwerp en uiteraard beduidend hoger dan het rendement van een klasse A of klasse B versterker.

De DSA150 is een geïntegreerde versterker is dus voorzien van een uitgebreide ingangsselectie en voorversterker. De voorversterker accepteert alleen lijnsignalen en is volgens Blacknote helemaal in klasse A opgebouwd. Één van de meest kritische onderdelen van een klasse D versterker is het reconstructiefilter aan de uitgang van de schakeling. Hier wordt het gemoduleerde signaal weer omgezet naar een gewoon analoog signaal. De DSA-lijn gebruikt een techniek die Blacknote Flat Load Independent Frequency Response (FLI-FR) noemt. Hiermee moet gewaarborgd worden dat de versterker een constante frequentierespons heeft ongeacht de belasting. De speciale uitgangsschakeling is niet alleen gunstig voor de frequentierespons maar ook voor de dempingsfactor en de vervorming. De DSA150 moet in staat zijn een stabiel uitgangsvermogen van 150W per kanaal te leveren ongeacht de luidsprekerimpedantie. Volgens Blacknote mag de impedantie zelfs 1 Ohm worden.

Opbouw

De DSA150 heeft indrukwekkende vormen en een dito gewicht. De versterker weegt 25 kilo en dat gewicht wordt voor een belangrijk deel veroorzaakt door twee dikke bloktransformatoren in het midden van de kast. Iedere transformator voedt één helft van de versterker waarmee een dual-mono opzet wordt gecreëerd. De kanaalscheiding moet hierdoor optimaal worden. Ondanks het schakelende karakter van de versterker wordt DSA150 dus gewoon gevoed vanuit een lineaire voeding. In de basis is een lineaire voeding heel snel en is er altijd genoeg vermogensreserve om snel op dynamische veranderingen te kunnen reageren. Iedere transformator heeft een gespecificeerd vermogen van 283VA waarmee de overcapaciteit ten opzichte van het uitgangsvermogen van 150W duidelijk is. Iedere transformator wordt gevolgd door een sectie met vier bufferelco’s van ieder 4700uF. Naast deze stabilisatiesectie voor de eindtrap zijn er nog eens twee aparte voedingsprinten voor de ingangstrappen en de besturingselektronica en het display.

De ingangsselectie met relais bevindt zich net achter de ingangen. Net als bij veel andere apparaten van Blacknote is ook deze DSA150 voorzien van zowel symmetrische (drie) als asymmetrische ingangen (eveneens drie). Als je net achter de ingangen kijkt, krijg ik echter de indruk dat de signaalbehandeling intern direct na de XLR aansluitingen asymmetrisch is en dat is wel jammer. Het signaal gaat vanaf de selectieprint direct naar de motorgestuurde potmeter voor in de kast. De voor- en eindversterker van de DSA150 hebben eigen in- en uitgangen zodat er met de DSA150 ook uitbreidingmogelijkheden zijn.

De gehele opbouw is stevig en solide alhoewel ik de afwerking aan de binnenzijde hier en daar wat slordig vindt. Vooral de montage van de display achter het front is matig want die staat helemaal bol en dat hoort gewoon niet.

Versterker en uitgangsfilter

Een groot voordeel van klasse D versterker is het potentiële hoge rendement. Een hoog rendement betekent dat er maar een klein deel van het opgenomen vermogen in warmte wordt omgezet. De rest wordt echt als muziekvermogen naar buiten gestuurd. Ondanks het hoge rendement van de DSA150 zijn de koelblokken nog heel flink. Blacknote kiest er, zoals gezegd, bewust voor om de versterker een beetje op te warmen. Dat is ook te voelen alhoewel de versterker absoluut niet heet wordt. De printen voor de eindtrappen en de uitgangsfilters zijn direct tegen de koelplaten geschroefd zodat een solide geheel is ontstaan.

De uitgangsfilters vormen een belangrijk onderdeel van een klasse D versterker. De uitgangsfilters in een klasse D versterker bestaan uit een combinatie van spoelen en condensatoren. Het uitgangsfilter gaat samen met de eindtrap schuil onder een afschermende metalen kap. De enige zichtbare filtercomponenten zijn een paar dikke gele filmcondensatoren die in het terugkoppelcircuit zijn opgenomen voor de FLI-FR schakeling.

Gebruiksgemak

De DSA150 heeft een aparte vormgeving met een dikke dubbellaagse frontplaat van zwart en blank aluminium. Centraal op het front is een groot display geplaatst waarop de gekozen ingang met overdreven grote letters wordt aangegeven. Voor mij had dat allemaal wat minder gekund. Het display is wel uit te schakelen maar dan zie je weer helemaal niet wat er gebeurd. Het display licht dan namelijk niet even kort op bij het wijzigen van een ingang of het volume. Blacknote zou hier wat mij betreft nog wel iets aan mogen doen in een update. Ook de afstandsbediening krijgt geen schoonheidsprijs. Het apparaatje is heel compact en dun maar daardoor qua ergonomie een onding. Ook daarvan zeg ik, dat kan beter. Het apparaat zelf zit degelijk en solide in elkaar en heeft een logische bediening. De ruime afstand tussen de in- en uitgangen is prima. Het gebruik van dikke en stugge aansluitkabels is daardoor bij de DSA150 geen enkel probleem.

Luisterervaringen

Veel klasse D versterkers die ik tot nu toe ben tegengekomen zijn minder gevoelig voor een korte inspeelperiode in vergelijking tot gewone lineaire versterkers. Ook bij de Blacknote is dat het geval want hij laat al heel snel een compleet overzicht van zijn mogelijkheden horen. Naarmate de tijd vordert verandert het gedrag nauwelijks en vertoont hij een vergelijkbaar constant gedrag. De DSA150 is een snelle, analytische versterker met een stabiele controle over het gehele frequentiegebied. De klankbalans van de DSA150 legt zijn accenten vooral in het midden en hoge tonen gebied. Het laag is aanwezig en gecontroleerd maar lijkt wat teruggehouden. In verhouding tot het midden en hoog is het laag wat dun en timide. De controle is echter helemaal in orde en dat is aantrekkelijk. In combinatie met de Adam Compact, die soms wat zwaar is in het laag, werkt dit gedrag bijvoorbeeld heel goed. Samen met de PMC TB1S, die een hele evenwichtige klankbalans heeft maar ook een stuk kritischer is met klanknuances, is dit gedrag een stuk minder aangenaam. Het is dus belangrijk om goed te proberen of de DSA150 een mooi evenwichtige huwelijk met uw luidspreker kan smeden.

De ruimtelijke plaatsing en soepelheid in de weergave is goed. De dynamische mogelijkheden zijn echter de grootste kwaliteit van dit apparaat. Hij volgt alle wisselingen namelijk heel soepel en geeft geen krimp. Ook met moeilijkere luidsprekers kan hij goed overweg en gedraagt hij zich netjes.

Conclusie

Klasse D versterkers van zo’n 20 jaar geleden kon je vaak betrappen op een hard geluid en waren niet altijd even stabiel. Dat soort problemen zijn tegenwoordig vrij schaars en ook de Blacknote DSA150 heeft een stabiel weergavegedrag. De DSA150 geeft een goede weergave maar is enigszins kritisch wat betreft de luidsprekerkeuze. U moet de DSA150 echt eerst goed testen met uw eigen luidsprekers om er zeker van te zijn of de samenwerking lekker klinkt.

Prijstechnisch heeft de DSA150 het denk ik niet makkelijk. Vierduizend euro is een boel geld en voor dat geld is er behoorlijk wat fraais te koop. Ik ken genoeg producten die net even iets netter in elkaar steken en minder luidsprekerkritisch zijn en dat maakt het niet makkelijk voor de DSA150. Dat neemt echter niet weg dat Blacknote een moedig product op de markt heeft gebracht met potentie en dat verdient een compliment.

Aanvullende informatie:

Prijs: € 3995,-

Importeur: SNEEK Hi-Fi bv
Sneek
Tel. 051-5421875
Websites : www.sneekhifi.nl
www.blacknote.eu