Soundsmith Strain Gauge

Innovaties op audiogebied zijn de laatste jaren beperkt. Veelal wordt voortgeborduurd op oude principes en zijn de cosmetische aanpassingen groter dan de aanpassing in bijvoorbeeld een schakeling. Zo vergaat het ook de pick-up elementen. Je kunt een spoel laten bewegen in een magnetisch veld, of een magneet tussen de spoelen, veel verder komen zelfs de meest gerenommeerde fabrikanten niet.

Een enkeling werkt met een stukje ijzer of baseert zich op het Decca principe. Tot de komst van het Soundsmith Strain Gauge element, dat anders is dan elk bestaand pick-up element, hoewel ook dit element niet helemaal gespeend is van vindingen uit vervlogen tijden. De eer, het eerste exemplaar in Nederland in een SME arm te schroeven voor een recensie, is aan mij. Wijze raad: “Don’t try this at home”. Tenzij u een fors budget spontaan ter beschikking hebt.

Strain Gauge

Strain Gauge is te vertalen in spanningsmeter. Het principe is mij al langer bekend, al komt dat uit de hoek van het meten van de hardheid van de bodem bij bouwprojecten. Daar zag ik voor het eerst `rekstrookjes` die bij samendrukken of uitrekken veranderen van elektrische weerstandwaarde.

In het onderhanden element van Soundsmith werkt dat ongeveer net zo. Men neme twee strookjes silicium met de dikte van een haar, die hang je in een brugschakeling en door het bewegen van de naald vervormen de `haartjes` en veranderen die van weerstand. Dat geeft een spanningsverschil in de brug en die spanning kan worden versterkt tot een via luidsprekers hoorbaar signaal. Een simplistische voorstelling van een complex element, maar met de beschikbare documentatie kom ik niet veel verder. Zelfs door het element heel goed te bekijken en de naaldhouder te verwijderen kan ik de vinger niet achter de opbouw krijgen.

Stroom

Een paar dingen zijn belangrijk om te noemen. Zo is het noodzakelijk om het element te voorzien van stroom. Dit is de reden dat Soundsmith zijn eigen voorversterkers met phono-ingang bouwt. Mogelijk op verzoek van potentiële klanten, die niet zitten te wachten op een nieuwe voorversterker, heeft Soundsmith een SG-200 uitgebracht met alleen de basisfunctionaliteit om met dit type element te werken. Met een gewone phonovoorversterker werkt het element helemaal niet. Als het element spanning krijgt aangeboden, lichten op het element zelf twee blauwe LED’s op. De SG-200 unit schakelt de uitgang automatisch op `mute` en geeft pas signaal door wanneer de diamant in de groef staat en de muziek begint (die `mute` is uitschakelbaar; dit is nuttig, want af en toe schakelt hij op stille platen ook tussen de tracks op `mute`).

Ten tweede is het belangrijk om je te realiseren dat `gewone` elementen reageren op de snijsnelheid waarmee een plaat is gesneden. Hoe hoger de snijsnelheid, des te hoger is de afgegeven spanning. Een Strain Gauge element reageert niet op snijsnelheid, maar op diepte en breedte van de groef. Met andere woorden, op beweging. Nog een bijzonderheid: een Strain Gauge element zoals Soundsmith dat maakt, kent een natuurlijke afval in de hoge tonen van 6 dB/octaaf. Dat komt behoorlijk overeen met de RIAA curve, zoals die is vastgelegd door de platenindustrie.

Tussen de ideale RIAA curve en het frequentieverloop van de Strain Gauge zitten kleine verschillen, echter Soundsmith stelt zich op het standpunt dat de afwijkingen zo klein zijn en zoveel elektronica vragen om deze te corrigeren, dat ze liever de afwijking accepteren dan het element elektronisch om zeep helpen. Overigens met uitzondering van een kleine correctie in het belangrijke middengebied, anders zou daar een "dip" in de frequentiecurve ontstaan. Zo voorkomt Soundsmith fase fouten en behoud de accurate timing die zo belangrijk is voor de transparantie van het element.

Tenslotte, hebt u wel eens een high end element gezien, waarvan de naald eenvoudig te verwisselen is? Nee? Dan is de Strain Gauge alweer een openbaring. Voor prijzen die naar verwachting tussen 200 en 600 Euro liggen, koopt u een vervangende naald (cantilever en diamant). Zelfs voor 78 toeren platen is er één beschikbaar. Niet geheel onbelangrijk is de prijs van het geheel: voor het element en de SG-200 unit betaalt u 5500 Euro. Veel geld, maar zeker niet onrealistisch gezien de klasse waarin we nu spelen.

Moment van de waarheid

Ik ben gewend veel naar vinyl te luisteren via een Transrotor/SME/Transfiguration op een HAT phono versterker en via een Vyger/SME/Phase Tech met een Xindak phonotrap. Met uitzondering van de Transrotor met SME arm gaat alles terzijde. De Soundsmith unit sluit ik aan op een HAT lijnversterker en een set PrimaLuna DiaLogue Six eindversterkers. Luidsprekers zijn een paar Focal Diablo Utopia III, gesteund door een Velodyne subwoofer. Alle bekabeling is van Crystal Cable, netfilters van Kemp Elektroniks. Voor de liefhebber staat een complete lijst met lekkernijen onderaan de recensie.

Het moment van de waarheid. De set is opgestookt, het element ingebouwd en zoals het behoort afgeregeld. De eerste lp ligt op de Transrotor en de diamant van de Strain Gauge zakt in de groef van een lp van Juliette Gréco. Ik beluister de eerste track en dan vraagt mijn vrouw: "En?" Ik kan alleen het woord "mooi" stamelen, terwijl mijn ogen vol tranen schieten. "Anders, anders dan anders". Inmiddels is het dagen later en ben ik terug op aarde na heel, heel veel vinyl en een enkele cd ter vergelijking. Vergelijking? Het is haast niet te vergelijken. Ik weet dat u verwacht dat ik iets zinnigs ga schrijven over het element. Tegelijk komt een zin in gedachten van een muziekliefhebber die ik mag citeren. "Trying to select the important parameters of audio systems is like trying to select the most important words in the works of some writer or poet you enjoy. It is simply a fool`s errand. It may be fun, and does pass the time, but, it is just another solitaire game." Mooi gezegd, hè? Niettemin ga ik van start.

Time Out

Time Out met Take Five van het Dave Brubeck Quartet staat klaar. Die draaide ik voor het eerst toen ik 14 jaar oud was. Maar niet zo zuiver en helder als nu. Zo pakkend en tijdloos. In technische zin is het meest opvallende van de Soundsmith dat er geen, of haast geen, plaatruis is. Daardoor is de achtergrond zó akelig stil, dat elk detail ten volle tot zijn recht komt. Slagwerk is daarmee indrukwekkend met schitterende bekkens, laag is schoon, piano heeft een eigen plaats. De sax van Paul Desmond lijkt aanraakbaar in de kamer te staan. Met zo`n gemak, dat je jezelf afvraagt wat er nog te wensen overblijft.

Eva Cassidy met Autumn Leaves heeft een onaardse schoonheid. De dame met de stem van een engel beroert ieders hart. Het blijft vinyl en een lichte beschadiging van de plaat zet je terug op aarde. Maar die stem, allemachtig wat een weergave haal je met dit element. Ik ben bijna terug op de eerste middag met Gréco. Geen enkel onderdeel van een stereo-installatie is geheel kleurloos, maar dit element doet je beseffen hoe een MC of een MM normaliter het geluid kleurt. De Soundsmith is vrijwel ongekleurd en dat is even wennen. Want je mist iets wat je liever nooit gehoord zou hebben. Omdat MM of MC het geheugen heeft geïnfiltreerd en als een zwerm piranha`s rond blijft spoken. Alles staat ook als een huis. De stem mooi vastgenageld. Instrumenten vrij daar omheen. Van hoog tot laag in balans. Niet altijd even mooi, want waar de plaat steken laat vallen, keldert het element mee. Eerlijkheid staat voorop. Zuiver en zonder kleuring.

Heel vaak verwarren wij hard met vervorming. Het kleine radiotoestel op het strand met zijn 0,5 Watt staat niet hard, het staat ongekend te vervormen. Daar moet ik aan denken, wanneer ik vind dat Dire Straits een tikkie dynamischer mag. Het gaat hier om een element dat zo weinig vervormt, dat `hard` een ander begrip is. Bovendien zijn mijn huidige eindversterkers net zo schoon en dat maakt, dat `hard` alleen hard is als de beuk erin gaat. Bovendien is het aan alle kanten dynamisch, het blijft zuiver en daardoor valt het mij niet echt op, dat het volume hoog staat; mijn huisgenoten, die iets anders aan het doen zijn, merken het des te meer. Ik heb mijn muziek 100% in de oren. Wat ik voorgeschoteld krijg, is een brok muziek waarvan ik nauwelijks weet hoe ik het moet beschrijven. Natuurlijkheid is een heel belangrijk aspect van deze weergave. Snelheid is volop aanwezig. Compleetheid is er ontegenzeggelijk. Wensen? Geen idee, ik kan ze niet verzinnen. Toch knaagt er iets. De weergave doet niet denken aan analoog. Eerder aan het afdraaien van een cd op een topklasse cd-speler. Vanwege de stilte op de achtergrond. Vanwege de rust in het beeld. Tegelijk staat het een eind van de cd af, omdat we nog steeds analoog afspelen.

Iemand heeft over dit element gezegd: "Als een cd vanaf het begin zó had geklonken, dan was niemand ooit met vinyl doorgegaan". In die woorden schuilt meer dan een kern van waarheid. Het is de Soundsmith Strain Gauge die pijnlijk duidelijk maakt op welke manier vinyl en cd falen. Zelfs als ik in gedachten een mooie Koetsu neem van ruim 4 mille, of mijn eigen elementen, of een Manley Steelhead phonotrap of de fraaiste cd-spelers die mijn audiorack hebben gesierd. Menigmaal ontbrak er `iets`; dat `iets` is hier aanwezig in de vorm van pure muziek. De maker van de Strain Gauge weet kennelijk de vinger precies op de juiste plek te leggen. Dit blokje tekst sluit ik graag af met Dave Grusin omdat ik daarop zo goed het stereobeeld en de mate van detaillering in de uithoeken kan bepalen. Gecombineerd met een krachtig en droog laag waar basdrumklappen in opvallen. Het is droog, het is zuiver, het stereobeeld zo breed als met de beste componenten, microdetails liggen voor het oprapen. Tegelijk is het zo angstwekkend realistisch dat mij de kriebels over de rug lopen. Is dit het einde van MM en MC? Geen idee of het ieders meug is, maar mij bevalt het prima.

Nog meer luistergenot

The Psalms Of David is een koorwerk uit vervlogen tijden, toen vinyl naast de cassetteband het enige medium was waarop muziek werd uitgegeven. De plaat koester ik al jaren vanwege de stemmen en het orgel. Hoe vaak ben ik niet aan het ontdekken geweest hoeveel stemmen er in het koor zitten. Mijn telling kwam vaak een heel eind, maar met dit element hoor ik er nog een paar meer. Omgeven door zoveel gemak en gebrek aan stress. Zo zuiver en zeldzaam correct. De kerk kan ik onmogelijk in huis halen, maar in gedachten zit ik wel in de kerk, wat een groot compliment is aan de weergaveketen. Voor het eerst zijn trouwens de keiharde S-klanken minder opvallend dan normaal. Zonder afbreuk te doen aan duidelijkheid van de zang, sterker nog, zelden heb ik de teksten beter kunnen verstaan. Geachte orgelliefhebber, de Strain Gauge gaat erg diep en brengt een orgel tot leven. Ik zou er niet over durven klagen in deze opzet. Dan Vivaldi met een werk voor cello’s. ik overdrijf niet als ik u vertel dat ze tot leven komen.

Dit heeft niets te maken met ingeblikte muziek, maar alles met echtheid, natuurlijkheid en zuiverheid. Precies datgene, dat het onderscheid maakt tussen muziekweergave en live-muziek weet de Strain Gauge uit de groef te trekken, waarmee de term werkelijkheidsweergave een nieuwe dimensie krijgt. Is mijn lofzang te groot? Wie het element ooit zal horen, mag het beoordelen en mij desnoods veroordelen. Op deze aardbol is een aantal apparaten verkrijgbaar, waarmee het weergeven van muziek of stem een groot feest is. Voor mij behoort dit element tot die kleine, zeldzame groep die eenzaam aan de top staat. Hoe ver kun je nog gaan? Wat kan een betere platenspeler of arm, zoals een Montegiro Legno met DaVinci arm nog verbeteren? Dat kan ik niet voorspellen en ik geloof dat ik het niet eens wil weten. Ik wil nog rustig kunnen slapen. Voor ik begin met een herhaling van Gréco eerst een stuk Bach, de Goldberg Variaties op een hele oude opname. Klavecimbel heeft precies die hardheid van de metalen delen, tegelijk een zachtheid die het instrument voor mij zo mooi maakt. Het heldere getinkel is letterlijk muziek in de oren. Het zou onzin zijn om te stellen dat ik nooit eerder plezier heb beleefd aan platen draaien, grote onzin, aan de andere kant vraag ik mij af waarom het zolang heeft moeten duren tot eindelijk eens iemand het lef had buiten de gangbare paden te gaan lopen en innovatief te denken.

Terug naar het allereerste begin van mijn samenzijn met de Soundsmith, Juliette siert opnieuw het plateau van de platenspeler. Wat ik daags eerder beluisterde komt in volle glorie terug. Net zo hevig pakt het me opnieuw. De zuiverheid, de stem, de overvloed aan detail, de weergave van de sfeer van Parijs, de instrumenten die het geheel tot leven wekken. De tranen komen terug in de ogen en ik besluit dat ik net zo lang ga sparen tot ik zelf eigenaar ben van dit element. Het zal wel even duren en met pijn in het hart zal ik afscheid moeten nemen van mijn huidige phonotrap en element. Ik weet echter dat ik luister naar een unieke manier van lp`s weergeven, die ik niet eerder heb ontdekt. Don’t try this at home! De weg terug is zwaar, lang en eenzaam.

Samenvattend

Als het ding speelt, zakt je mond open. Plaatruis? Vervorming? Elektrische ruis? Brom? Het is er niet of nauwelijks. Er is wel een natuurlijkheid die ongekend is. Een totaal gebrek aan kleuring, een achtergrond die zo stil is, dat elk minidetail te horen valt. Ineens gaan sommige nummers in elkaar over omdat de laatste toon blijkt uit te sterven tot de eerste van de volgende track begint (altijd gedacht dat daar ruimte tussen zat). Klinkt het element technisch? Nee, verre van dat. Analoog? Ook niet echt. Digitaal? Nee, hoogstens zou je willen dat digitaal ooit zo gaat klinken. Het klinkt met een natuurlijkheid die niet te vergelijken is met `normale` elementen. Daarbij zo soepel en vloeiend dat uren luisteren alleen genoegen schept. Het is ook niet overweldigend, niet opvallend, niet super dynamisch, niet "vul maar in". Het is realiteit die aanwezig is in het element.

Het is mij bekend dat ik de laatste tijd erg lovend ben over apparatuur die mijn huis tijdelijk bewoont. Dat heeft voornamelijk te maken gehad met zaken rondom vinyl. Die eerder weergegeven meningen staan voor mij nog steeds als een rots in de branding, er zaten zaken tussen die òf heel goed presteren voor het geld òf `gewoon` de grenzen weten te raken van wat mogelijk is op gebied van muziekweergave. Weer ben ik zo lovend bezig. Maar wat moet ik anders, wanneer ik iets vind in het grote aanbod van apparatuur, dat zo intens de kern van muziekweergave weet te raken? Zo diep dat ik zeker weet dat het menigeen zelfs zal afschrikken. Want wie net als ik is opgegroeid met de klank van MM of MC in de oren zal afstand moeten nemen van een aantal grondbeginselen en dogma’s. Wie dat aandurft en zich stort in een nieuwe hybride weergavevorm, die ergens tussen cd en lp hangt, zal zich kunnen koesteren in een weergave die beide media tot nu toe hebben moeten missen. Soundsmith Strain Gauge elementen zijn voorlopig uniek qua prestatie en qua presentatie. Ze kunnen alles wat andere elementen ook kunnen: zuiver afspelen, in de groef blijven, muziek maken, het hart beroeren. Maar dan beter, intenser en vloeiender. Niet wetend wat me nog te wachten staat, durf ik het element niet te bestempelen als mijn product van het jaar 2010 (het is pas januari), maar ik zou het in mijn hart graag doen.

Prijzen:

SG-200 SG element, 200 amp 1 input 5.500 euro
Het element heeft standaard een Nude Contact Line geslepen diamant op een robijn cantilever.
Diverse naaldvormen zijn los leverbaar, waarvan de verwachte prijzen variëren tussen 200 en 600 euro.

Importeur:

Music2
Web: www.music2.nl