NAIM NDS - Hoogstwaardige Streaming Audio

Toen ik van Importeur Latham Audio de uitnodiging kreeg voor een persintroductie van Naim in Salisbury hoefde ik niet lang na te denken, ook al konden ze me op dat moment nog niet zeggen wát er geïntroduceerd zou gaan worden.

Enig speculatief denkwerk leverde mij als mogelijke kandidaten ofwel een nieuwe (grotere of kleinere) luidspreker in de Ovator-reeks op, óf een nieuw netwerk-audio product. Het was me eigenlijk om het even, maar toen ik hoorde dat het om de nieuwe top-of-the-range NDS netwerkspeler zou gaan maakte mijn hart toch een sprongetje. Brittanniëwaarts!

Wanneer ik na een korte taxirit van Southampton Airport naar Salisbury bij Naim arriveer, is de ontvangst allerhartelijkst. Voor aanvang van de presentatie krijg ik een volledige rondleiding door het bedrijf. Mijn begeleider, Naim-veteraan Mark Raggett, vertelt honderduit en geen enkele deur blijft gesloten. Wel wordt hier en daar even subtiel opgemerkt dat ‘hier nog even niets’ over mag worden gepubliceerd, maar voor de rest is het vooral een zeer informatieve en openhartige aangelegenheid.

Wat me op alle afdelingen opvalt is de enorme aandacht en liefde waarmee dingen worden gedaan. Geen enkel detail is onbelangrijk; van de op waarde en klank geselecteerde en gematchte componenten die in elk Naim apparaat worden gebruikt tot de plaats waar de tie-wraps om de kabelboompjes in de apparatuur moeten worden gepositioneerd. Ieder detail op zich maakt volgens Mark misschien maar een tiende procent verschil in de uiteindelijke geluidskwaliteit, maar door dit niveau van nauwkeurigheid consequent door te voeren maakt het op een voltooid apparaat misschien wel vijf tot tien procent verschil…

De technische presentatie
Na een late lunch (met overigens wel een beetje teleurstellende koffie, maar ja, het is een land van theedrinkers natuurlijk…) schuif ik aan in een tot presentatieruimte omgedoopt vergaderzaaltje waar collega’s van de Britse, Duitse en Italiaanse hifi-pers langzaam binnendruppelen. Voor we beginnen gaat er een beterschapskaart rond voor een Engelse journalist die wegens ziekte niet aanwezig kan zijn. Het lijkt een triviale gebeurtenis die het vermelden nauwelijks waard is, maar wat mij betreft is het wéér een voorbeeld van de aandacht die Naim overal aan schenkt. Als je ooit op welke manier dan ook met Naim te maken hebt gehad, hoor je bij de familie, zullen we maar zeggen.

Het spits wordt afgebeten door Naim-directeur Paul Stephenson. In zijn korte introductie vertelt hij over de digitale ontwikkelingen die Naim sinds de invoering van de cd-speler heeft doorgemaakt en die uiteindelijk tot het succes van de streaming audio producten hebben geleid. Hoewel veel van de kennis die is opgedaan met het bouwen van cd-spelers ook voor de steamers en hard-disk spelers kan worden gebruikt zijn er volgens hem ook een aantal unieke problemen die computer audio met zich meebrengt. Voor nadere uitleg over hoe ze die problemen hebben aangepakt geeft Paul het woord aan de eerste van maar liefst zeven collega’s die allemaal een stukje van de ontwikkeling van de nieuwe NDS streamer hebben begeleid of uitgevoerd.

Op dit punt aangekomen gebiedt de eerlijkheid me te zeggen dat ik niet zo’n hooggeleerde techneut ben. Ik weet hoe dingen werken, maar zodra het over de fijnere nuances van bepaalde types digitale filters gaat schiet ik altijd vrij snel in de dat moet de fabrikant maar regelen-modus. Maar daar ben ik nu dus op bezoek, dus er is geen ontkomen aan. De hoeveelheid technische, elektrische en mechanische (r)evoluties is zo groot dat een apart en uitgebreid artikel nodig zou zijn om ze allemaal te beschrijven. Voor wie echt het naadje van de kous wil weten komt rond de introductie van de Naim NDS (verwacht in juni) een uitgebreid White Paper beschikbaar, dat dan ook hier te vinden zal zijn. Tot die tijd hebben we alvast onderstaande brochure geplaatst.

Eerste indrukken

Het doel was van het begin af aan om een netwerkspeler te maken die superieur zou zijn aan de NDX, die lange tijd het absolute topmodel was. Een van de manieren om dat te bereiken is het weglaten van een interne voeding. De NDS werkt alleen in combinatie met een losse Naim voeding. Prettig is dan weer wel dat Naim ook voor de NDS haar gebruikelijke upgrade-pad biedt. Je kunt dus beginnen met de goedkopere XP5-XS voeding, om later door te groeien naar de XPS-2. En wie echt geen compromissen wil sluiten kan de digitale en analoge circuits in de NDS ook nog eens apart voeden door gebruik te maken van de 555PS.

Iedere sectie van de schakeling is in tenminste twee stappen gereguleerd om de ruisvloer zo laag mogelijk te houden. De digitale print bevat zelfs 4 regulatoren. Maar niet alleen de voeding is opnieuw bedacht, ook de digitale ingangen zitten op een volledig nieuw ontworpen audioboard dat in zijn eigen aluminium afscherming binnen de behuizing van de NDS zit. De grootste revolutie is misschien wel dat Naim geen losse D/A converterchip en aparte filtering meer gebruikt maar een 40-bits SHARC DSP chip waarop zowel D/A conversie als de-jittering als digitale filtering zijn verenigd. Bij de NDX bevindt de RAM-buffer voor de de-jittering zich nog buiten de DSP, bij de NDS is deze buffer geïntegreerd. Hierdoor kon een grotere snelheid en nauwkeurigheid worden bereikt dan ooit tevoren.

Een paar woorden over de mechanische eigenschappen van de NDS tot slot. Naim staat er om bekend dat ze de printen in sommige apparaten nog wel eens verend willen ophangen om ze mechanisch te ontkoppelen. In de NDS is dat niet anders. De analoge en digitale print worden gemonteerd op een messing gewicht van ongeveer 4 kilo. Door een zorgvuldige afstemming van de vering heeft het geheel een resonantiefrequentie van minder dan 4 Hertz. Dat is ver beneden de hoorbare grens, waardoor de invloed van microfonie op de microdetaillering verwaarloosbaar is. 

Hoe klinkt dat dan?
Na een korte pauze begeven we ons naar de luisterruimte van Naim waar een groot actief systeem staat opgesteld. Een set Ovator S600 wordt aangestuurd door maar liefst 3 NAP 500 eindversterkers, die ieder precies het juiste deel van het signaal krijgen aangeboden vanuit de externe Naim Snaxo crossover die speciaal voor de S600 is ontwikkeld. Als voorversterker dient natuurlijk de NAC 552, die uiteraard is voorzien van de dedicated 552PS voeding.

Om te laten horen welke verbeteringen er zijn behaald in de ontwikkeling van de netwerkspelers van Naim staan alle drie de huidige modellen (inclusief de nieuwe NDS, waarvan het digitale en analoge deel apart worden gevoed door een 555PS) speelklaar opgesteld. Door steeds uitsluitend de HiLine interlink in een andere netwerkspeler te steken en verder niets aan de instellingen te veranderen is een eerlijk vergelijk gegarandeerd.

De demonstratie wordt verzorgd door Doug Graham en om ons aan de luisterruimte en de opgestelde set te laten wennen draait hij eerst een 24/192 geremasterde track van het album Meet Me In London van meestergitarist Antonio Forzione en Sabina Sciubba. Het geluid is zoals we gewend zijn van Naim. Er is zeer veel energie en ritmische samenhang, een open en pakkend middengebied, zeer diep en gecontroleerd laag en een formidabele hoeveelheid ruimtelijke informatie.

Hierna begint de echte demonstratie en is het als eerste de beurt aan de ND5-XS netwerkspeler met de bijbehorende XP5-XS voeding. We luisteren naar een track van Chris Jones (Road Houses & Automobiles, van het gelijknamige album op het Stockfisch label) waarin alle hiervoor beschreven klankmatige kenmerken in ruime mate vertegenwoordigd zijn. Omdat het een ander stuk muziek betreft kunnen we niet meteen vaststellen in welke mate die kenmerken achterblijven bij de geluidskwaliteit van de NDS. Het is hoe dan ook niet vast te stellen dat we ‘slechts’ naar het instapmodel uit de serie luisteren. De stem van Jones staat warm en tastbaar in de ruimte, de begeleiding is kernachtig, dynamisch, ruimtelijk en betrokken.

Groter, opener, dynamischer

Als we overschakelen naar de NDX (met de bijpassende XPS-2 voeding) is weer die grote sprong voorwaarts in geluidskwaliteit te horen die ik al vele malen eerder heb meegemaakt bij demonstraties van Naim. Het is niet zozeer dat er iets aan de tonaliteit verandert, maar het complete plaatje wordt groter, opener, dynamischer en vooral geloofwaardiger. Er is meer rust in de weergave en de hoeveelheid ruimte tussen de onderdelen van het geluidsbeeld is toegenomen.

Daarna draait Doug een nummer van Richard Thompson, I Misunderstood van het interessante maar helaas nogal onbekende album Action Packed. Het is een `gewone` opname, weliswaar van uitstekende kwaliteit, maar er is geen extra moeite gedaan om de muziek zo mooi mogelijk te registreren. Altijd prettig om te merken dat een fabrikant zich niet laat verleiden tot het draaien van uitsluitend als `audiofiel` bekend staande muziek. Dat geeft vertrouwen dat de apparatuur is ontwikkeld met muziekliefhebbers als doelgroep.

Ook hier laten de sterke punten van de NDX/XPS-2 combinatie zich horen. Er is druk in de weergave, kracht en snelheid, de synthesizers dwarrelen luchtig en ruimtelijk door het geluidsbeeld en de sfeer van de jaren 80 druipt werkelijk uit de luidsprekers. Hier wordt op hoog niveau geluid voortgebracht, ik zou tot het eind mijner dagen volmaakt gelukkig kunnen zijn met de set die nu staat te spelen.

De overtreffende trap
Dan wordt de HiLine interconnect in de NDS gestoken, waarvan zowel het digitale als het analoge deel gevoed wordt door een eigen 555PS voeding. Uiteraard luisteren we opnieuw naar Richard Thompson, alle andere instellingen zijn hetzelfde gebleven. Nu zal duidelijk worden of alle digitale, analoge en mechanische innovaties hun vruchten afwerpen. Journalistiek gezien is wat ik nu ga beweren niet erg handig, want het stapelen van superlatieven leidt bijzonder snel tot een afnemende geloofwaardigheid, maar de verbetering die de NDS ten opzichte van de NDX laat horen is schokkend. Ik zie diverse collega`s hoofdschuddend aantekeningen maken, zelf laat ik de iPad met de cover dichtgeklapt op schoot liggen om in verbazing te luisteren. Ik ben eigenlijk een beetje `lost for words` en ik besluit een dappere maar volledig arbitraire poging te wagen om wat ik hoor in procenten uit te drukken.

Waar de stap van de ND5-XS naar de NDX een verbetering van een al zeer substantiële tien tot vijftien procent veroorzaakte (duidelijk hoorbaar en op een verantwoorde wijze in lijn met de stijging van de verkoopprijs) scoort de NDS wat mij betreft met gemak nog eens 25 procent hoger dan de NDX. Nu beginnen dingen wel heel mooi op hun plaats te vallen. De losse onderdelen van het geluidsbeeld hebben nu een complete samenhang, het kost geen enkele moeite om ze als muzikaal en vooral ritmisch geheel waar te nemen. De stem van Thompson krijgt een bepaalde `body` en zeggenschap die de urgentie van zijn tekst versterkt.

Opnieuw moeten de verbeteringen niet zozeer in de klank gezocht worden, hoewel ik een meer dan subtiele toename van de laagweergave en de detaillering hoor. Het gaat vooral over meer ongrijpbare zaken als muzikaliteit en geloofwaardigheid. Het idee dat de zanger zich rechtstreeks tot mij richt, het gevoel dat ik de vingers van de toetsenist over het klavier van zijn instrument zie bewegen, de onderrugmassage van de kickdrum, het geeft een niveau van realisme dat muziek luisteren tot zo`n bijzondere bezigheid kan maken.

Conclusie

Eerder op de dag sprak ik tijdens de rondleiding door de fabriek met mijn begeleider Mark Raggett over de `bedoeling` die Naim aan hun sound wil meegeven. In hun visie bevindt de luisteraar zich ergens op de eerste tien rijen van de concertzaal en midden voor het podium, niet achteraan in de hoek. Volgens Naim moet je de performance kunnen `zien` en van dichtbij meemaken. Alleen op die manier deel je de opwinding van een live-performance en kan de muziek je meenemen. Of zoals ze het zelf zo prachtig uitdrukken: `it`s not a pipe and slippers way of doing things`. Op zich een duidelijk verhaal, maar het wint enorm aan kracht als je het zelf meemaakt zoals hier in de luisterruimte in Salisbury.

Aan het eind van de sessie luisteren we eerst naar naar een zeer sfeervolle live-opname van Jeff Beck. Op het album Who Else? staat het nummer Brush With The Blues. Beck pakt hierin op zijn typische wijze verrukkelijk uit met virtuoos gitaarspel dat in een oogwenk kan omslaan van ingetogen en subtiel naar `raggen met de knop op 11`. De NDS rafelt het geluidsbeeld prachtig uiteen. Opeens merk ik dat ik me een beetje stoor aan het geroezemoes van een aantal bezoekers die hun mond niet dicht kunnen houden tijdens de performance. Net op tijd realiseer ik me dat het weinig zinvol is om ze een giftige blik toe te werpen, het zit in de opname! De detaillering en het realisme zijn dus zó groot. Hierna draait Doug nog het Poco Adagio uit de 3e symfonie van Saint-Saëns, waarin de putdiepe tonen van het orgel op soevereine wijze de ruimte vullen en het orkest kamerbreed en strak musicerend voor ons zit. Een bijzonder indrukwekkend slot van de dag met een spontaan applaus van de aanwezigen als kers op de slagroom.

Conclusie
Naim is zelf de eerste om toe te geven dat ze in het verleden wel eens wat te lang gewacht hebben met nieuwe verschijnselen in de hifi. Want hoewel hun cd-spelers tot de meest muzikale op de markt behoren hadden ze er achteraf gezien best aan paar jaar eerder mee kunnen beginnen, waardoor hun niveau van digitale muziekweergave nu nog hoger zou zijn geweest. Wat streaming audio betreft behoort Naim misschien niet tot de aller-allereerste `early adopters`, maar ze waren wel een van de eersten die streaming audio op een compromisloze high-end manier benaderden.

En in de vijf jaar dat ze daarmee bezig zijn hebben ze zich op dat vlak sterk ontwikkeld. Audiofielen die hun neus ophalen voor streaming omdat ze hechten aan de cd als fysieke geluidsdrager hebben daarin op zich hun goed recht, maar ze maken een denkfout als ze zeggen dat `muziek met de computer` niet goed kan klinken of dat het `een hoop gedoe` is. Naim geeft voor beide bezwaren overtuigend bewijs van het tegendeel en de NDS is weer een nieuw, grensverleggend hoogtepunt in hun nimmer aflatende promotie van netwerkspelers als hoogwaardige audiobron.