Mark Levinson No 326S en No 532H
Toen ik het begin jaren '90 tijd vond om mijn eenvoudige Sony receiver te verruilen voor een echte 'hifi' versterker ging ik me ook verdiepen in de diverse buitenlandse hifi-bladen. De lijstjes werden uitgeplozen waarna ik bedroefd moest constateren dat de versterkers die ik wél kon betalen zelfs niet in deze rangschikking voorkwamen.
Bovenaan de lijstjes prijkten trots de namen van Amerikaanse mastodonten als Krell, Audio Research en Mark Levinson. Namen die jarenlang mijn audiofiele natte droom vormden. Verder dan een bejaarde - en nog zeer goed klinkende - Audio Research voorversterker ben ik sindsdien nooit gekomen. Ik heb na de jaren '90 van de vorige eeuw trouwens ook geen onrustige dromen meer over Amerikaanse hifi-apparatuur gehad.
Nu, bijna 25 jaar later staat er dan toch eindelijk zo’n indrukwekkende Mark Levinson combi in mijn luisterruimte te pronken. Niet zomaar een combi, maar de Mark Levinson No 326S voorversterker en de No 532H dubbel-mono eindversterker. Om het geheel van passende randapparatuur te voorzien leverde importeur Audiac bovendien ook nog eens een paartje Wilson Audio Duette's, een kist met alle denkbare Transparent kabels, een Transparent stekkerblok en de spiksplinternieuwe Arcam D33 SuperDAC bij me af. Voorwaar een high-end set om van te watertanden!
Er is gekozen voor de Wilson Audio Duette's omdat deze zelfs onder lastige akoestische omstandigheden weten te presteren. Mijn kantoor is met zijn 20 vierkante meter redelijk groot te noemen, maar de indeling van de ruimte bepaalt dat de luidsprekers dicht tegen de achterwand moeten worden geplaatst. Grote vloerstaanders van het kaliber Wilson Audio zijn in deze ruimte daarom niet te gebruiken. Als Audiac de apparatuur en de luidsprekers komt installeren nemen ze ruimschoots de tijd om de optimale opstelling te vinden. Gelukkig kunnen de Wilson Audio Duette’s met behulp van verschillende weerstanden en kabels tussen het externe wisselfilter en de luidspreker aan nagenoeg iedere situatie aangepast worden. Zelfs de spikes tussen de luidspreker en de bijpassende voet kunnen in hoogte gevarieerd worden waardoor ook de afstraling aangepast kan worden aan de luisterpositie. Ook niet-audiorecensenten krijgen trouwens deze royal treatment als ze een Wilson Audio luidspreker kopen.
Alle verbindingen in de set zijn van Transparent: MusicWave Plus tussen de No 532H eindversterker en de Wilson Audio Duette's, gebalanceerde MusicLink Super kabels tussen de No 326S voorversterker en de eindversterker, MusicLink Plus XLR's tussen de Arcam D33 en de voorversterker en een Transparent Premium digitale coax of een Transparent Performance USB tussen de verschillende bronnen en de DAC. Stroomkabels zijn Transparent PowerLink Reference, PowerLink Super en een paar 'normale' PowerLink kabels, die hun stroom krijgen vanuit een PowerBank 6 stekkerblok. Als digitale bronnen dienen mijn MacBook Pro met Audirvana Plus software en een Squeezebox Duet met BOTWS voeding.
Mark Levinson No 326S
Daar staat hij dan, de uit 2007 stammende No 326S stereo-voorversterker van het merk waar ik jaren geleden onrustig van sliep. Het centraal op het front geplaatste rode dot-matrix display oogt stoer en tijdloos. De elegante welving in het dikke aluminium frontpaneel leidt alle aandacht naar het display, wat nog eens geaccentueerd wordt door de links en rechts ervan geplaatste en solide aanvoelende bedieningsknoppen. Intern is de No 326S, zoals je mag verwachten van een echt high end product, louter met kwaliteitsonderdelen opgebouwd.
De twee grote voedingstrafo's zouden niet misstaan in een flinke geïntegreerde versterker. Dat de kanalen binnen de 326S volledig gescheiden worden verwerkt is duidelijk te zien aan de achterzijde: de linkerzijde en de rechterzijde van de achterkant zijn haast elkaars spiegelbeeld. Alleen de aansluitingen van het communications Link2 systeem verstoren de perfectie symmetrie. De drie gebalanceerde ingangen en de gebalanceerde uitgang zijn ook in een niet-gebalanceerde RCA-versie aanwezig. Er is zelfs een extra RCA-ingang. Met de in totaal zeven beschikbare ingangen zit je in ieder geval niet snel om een aansluit-optie verlegen.
Mark Levinson No 532H
De 532H is van recenter datum (2011) en is visueel veel minder uitgesproken dan de 326S voorversterker. De enorme kast (45.1 x 19.4 x 50.4 cm. en 33,6 kilo zwaar) is, vergeleken bij de duurdere ML versterkers, erg basic te noemen. Een welving aan de linker- en een welving aan de rechterzijde flankeren een vlak paneel met daarin een standby-lampje, de merknaam en het typenummer en een standy-toets. Het paneel is wel gemaakt van een dikke kwaliteit geborsteld aluminium. Aan de achterzijde van de 300 watt per kanaal leverende eindversterker vinden we een gebalanceerde en een niet-gebalanceerde ingang, een schakelaartje om daar tussen te kiezen, vier forse luidsprekerklemmen, een aan/uit-knop en een - zie ik dat goed? - ethernet-aansluiting.
Een duik in de handleiding leert dat je de No 532H automatisch in kunt laten schakelen bij het aanzetten van de voorversterker, en geeft het de mogelijkheid om de status van de eindversterker te monitoren. Bovendien, en dat zal de verstokte ML liefhebber zeker aanspreken, synchroniseert de ethernet-aansluiting blijkbaar het bekende knipperen van de stand-by LED's op de eindversterkers. Jammer genoeg had ik voor deze test maar een eindversterker ter beschikking. De klemmen voor de luidsprekerkabels accepteren overigens uitsluitend spades, maar die kunnen door het S-vormige ontwerp van de knoppen wel ongelooflijk strak aangedraaid worden.
Wilson Audio Duette
De Wilson Audio Duette’s worden in een echte nearfield opstelling gezet. De afstand tussen de twee luidsprekers is slechts 1,5 meter. De ruimte tussen de luidsprekers wordt benut om plaats te bieden aan de Mark Levinson voor- en eindcombinatie en de Arcam D33 DAC. De luisterpositie is op een kleine 2 meter van de set, waardoor de Wilson Audio Duette’s aardig ingedraaid moeten worden.
De Wilson Duette is een kleine reus. Je zou kunnen denken dat het een mini-monitor systeem is, maar het enorme kastvolume en de gebruikte 8" woofer logenstraffen deze gedachte. Doordat het filter niet in de kast is verwerkt win je namelijk kostbare liters kastinhoud en houd je bovendien het filter gevrijwaard van ongewenste trillingen.. Wat verder opvalt aan de Duette is de makkelijke belasting die hij voor een versterker vormt. Een rendement van 90dB gekoppeld aan een impedantie van 4 ohm, wat meteen ook ongeveer de minimale impedantie van de Duette is, zorgt ervoor dat je de Wilsons zelfs met een 20 watt versterkertje aan zou moeten kunnen sturen. De 300 watt die ik nu ter beschikking heb lijkt dus overkill. Een ander bewijs voor het feit dat de Duette toch echt een grote luidspreker is wordt geleverd door het frequentiebereik in het laag. Dat loopt in een gemiddelde luisterruimte namelijk door tot 30Hz bij -3dB.
Music Maestro!
De elektronische Ambient Techno van Jon Hopkins tovert meteen een enorme grijns op mijn gezicht. Vessel van het album Insides knalt - sorry, er is echt geen ander woord voor - uit de luidsprekers. Geluiden komen schijnbaar uit het niets tevoorschijn. Echo's en andere details die altijd verdwenen onder een haast onmerkbaar laagje komen ineens boven drijven. Alsof je voor het eerst in je leven een bril met de juiste sterkte opzet.
Als ik naar The Wilhelm Scream van James Blake luister klinken de elektronische beats gortdroog en worden ze zonder enige kastkleuring door de Duette's weergegeven. De mix is, euhh...vreemd. Blake's stem wordt met meerdere samples over de volle breedte uitgesmeerd, waarbij in het centrum van het geluidsbeeld de galm op de korte, droge tikken van de (elektronische) percussie goed hoorbaar is. Het geluidsbeeld wordt steeds voller als keyboards de spanning in het nummer langzaam naar een climax brengen. Er ontstaat een druk op de oren die komt en gaat, daarmee een vervreemdend effect creërend. In de - desondanks zeer overzichtelijk weergegeven - drukte van het geluidsbeeld blijven subtiele effecten en geluidjes hoorbaar die me eerlijk gezegd niet eerder zijn opgevallen.
De karaktereigenschappen van de Mark Levinson / Wilson Audio Duette-combi worden verdubbeld als ik Babylon Sisters in 24-bit/48kHz van het Steely Dan album Gaucho draai. Steely Dan klinkt precies zoals ik deze set zou willen omschrijven: perfect uitgevoerd met nergens ruimte voor improvisatie of valse emotie. Iedere toon start en stopt met een obsessieve drang naar perfectie. Ieder geluidje staat perfect afgetekend in de ruimte, alsof er man met een duimstok naast heeft gestaan om de optimale positie te bepalen. Opwindend is het wel. Ook hier zijn de aanslagen op het keyboard percussief en strak afgebakend, is het laag uitstekend onder controle en klinkt de stem van Donald Fagen precies in het midden terwijl de achtergrondzangeressen de volle breedte van het podium innemen.
Om te kijken of de Mark Levinson's ook in staat zijn het traanvocht in mijn ogen in beweging te brengen draai ik Take You Away van het prachtige Angus & Julia Stone album Memories Of An Old Friend. Broer en zus Stone maken folk-muziek van het mooiste soort. Julia's ijle, meisjesachtige stemgeluid staat op slechts een meter afstand van me te zingen. Vol gevoel brengt ze haar melancholische teksten ten gehore, de begeleiding op gitaar wordt verzorgd door haar broer. Op 1 minuut en 43 seconden in het nummer hoor je hem zachtjes, maar deze keer overduidelijk, diep ademhalen. Ook is goed te horen dat de techneut van dienst na een minuutje aan de knoppen draait om de stem van Julia wat te temperen. Toch leiden deze details niet af, integendeel, ze onderstrepen het breekbare, pure karakter van de opname. De ogen blijven trouwens wel droog, net zoals de weergave. De emotie die de muzikanten in de opname leggen is weliswaar duidelijk hoorbaar, door de ongekleurde weergave is hij wel wat minder tastbaar.
Als ik vervolgens, met de volumeknop op standje popconcert, de ruim elf minuten durende live-opname van Le Temps Passe van het Michel Jonasz album La Fabuleuse Histoire de Mr. Swing draai en de ogen sluit, ben ik binnen een minuut alle voeling met de realiteit kwijt. Voor mijn geestesoog verschijnt de enorme zaal, waarvan ik voor het eerst, haast tastbaar, de akoestiek ervaar. De aanslagen op de elektronische piano weerklinken met een enorme kracht en felheid, de percussie tientallen meters verwijderd aan de linkerzijde van het enorme podium. Het is een indrukwekkende en haast levensechte ervaring. Zijn (jeugd)dromen dan geen bedrog? Is dit dan echt de ultieme hifi-installatie?
The Grin and the Fly
Zoals altijd krijg je echter niets voor niks. De Mark Levinson's spelen in combinatie met de Wilson Audio Duette's zoals je rijdt op een Buell (de helaas niet meer bestaande sportuitvoering van een Harley Davidson). De enorme power en snelheid, gecombineerd met het strakke bochtenwerk van de Buell, toveren steevast een grijns op je gezicht die er de eerste paar dagen niet meer vanaf te krijgen is. Maar net zoals het rijden op een Buell wel eens vermoeiend kan zijn, zo geldt dat ook voor de volstrekt ongekleurde en directe weergave van deze combinatie.
Het is daarom zaak deze set te combineren met wat warmer en muzikaler afgestemde bronnen. De voor deze recensie gebruikte Arcam D33 DAC is zo'n uiterst muzikale bron en weet de Amerikaanse combinatie uitstekend in toom te houden. De D33 SuperDAC maakte dat ik steeds met een enorme grijns op mijn gezicht naar de Mark Levinson's en de Duette's heb zitten luisteren. En die enorme grijns verdwijnt voorlopig niet van mijn gezicht...in ieder geval niet totdat importeur Audiac de set weer op komt halen. Tot die tijd zal ik nog zo veel mogelijk opwindende ritjes door het audiolandschap maken. Ik veeg de vliegen later wel weer van mijn gezicht.