JM Lab Cobalt 816 S

“La vérité toute nue”

Ik heb even getwijfeld of ik de uitspraak “de naakte waarheid” wel als ondertitel bij deze recensie moest vermelden. Tenslotte zijn er dan altijd wel enkele lezers die vervolgens eerst het hele artikel gaan scannen op die uitspraak zonder dat zij kennis hebben genomen van het tussenliggende verhaal dat stap voor stap opbouwt naar een conclusie. Dat ik die conclusie desalniettemin toch hierboven vermeld heb komt voort uit de overweging dat ik niet de illusie heb die ongeduldige geesten tegen te kunnen houden. Voor de resterende lezers, en naar ik hoop is dat de overgrote meerderheid, begin ik mijn verhaal gewoon daar waar het hoort; bij de aanzet.

Gedurende de Muzikaal Arsenaal show, welke op 5,6 en 7 april 2002 in Het Arsenaal te Schiedam gehouden werd, had ik ze al eens in het voorbijgaan gezien; luidsprekers uit de Cobalt lijn van JM Lab. Ze fungeerden daar als frontspeakers in een Home Cinema opstelling en, met het geluid van de mij wat beter bekende Electra 926 in het achterhoofd, maakten ze me nieuwsgierig naar hun prestaties binnen een stereo toepassing. Met medewerking van Leo Heijmans - die de levering in Pays Bas, ons lage landje aan de zee, voor zijn rekening neemt - werd mij enkele maanden later een set aangereikt en kon het steeds terugkerende ritueel van uitpakken, plaatsen, aansluiten, beluisteren, beschrijven, afkoppelen en inpakken weer een aanvang nemen. Hoewel ik meer een Italie liefhebber ben dan een francofiel heb ik deze keer, om in de stemming te komen en te blijven, afgezien van foccaccio, mozzarella, mascapone en chianti en in plaats daarvan het luisteren vergezeld doen gaan van bisquottes met o.a. St. Albray, Port Salut en Rocquefort, het geheel besproeid met een Haut Médoc; mis en bouteille au chateau. La vie en rose. Uiteraard pas nadat het kritisch luistergedeelte van iedere sessie achter de rug was. Ja, het leven is hard voor een recensent van hifi.nl.  

Focal-JM Lab; Le grand spectacle du son

Focal-JM Lab (Jacques Mahul Laboratories) is in 1980 opgericht door, goed geraden, Jacques Mahul in Saint Etienne, Frankrijk. Op dat moment bestond het bedrijf uit twee medewerkers waarvan hij er één was. In 2001 had het bedrijf 217 medewerkers en was het de belangrijkste Franse luidspreker en luidsprekerunits fabrikant. Van de totale productie gaat 53 % naar de exportmarkt. Focal maakt luidsprekerunits en car hifi terwijl JM Lab zich richt op de Hifi en Home cinema luidspreker markt. In tegenstelling tot de meeste luidspreker fabrikanten, die hun units van andere firma’s betrekken, ontwerpt en bouwt JM Lab zijn eigen units dus zelf. Op dat gebied heeft JM Lab meerdere noviteiten geïntroduceerd. Een aantal daarvan worden ook toegepast in de hier geteste Cobalt 816 Signature. De meest geavanceerde luidspreker van JM Lab is de in 1995 geïntroduceerde Grande Utopia met een gewicht van 186 kilo en een hoogte van 175 cm. Daarvan afgeleid is de Utopia serie waarvan het grootste model, de Utopia, in 1997 het licht zag en de kleinste luidspreker, de Micro Utopia, in het verleden door René van Es voor hifi.nl getest is. Een stapje lager dan de Utopia lijn bevinden zich de Electra weergevers, gevolgd door de Cobalt serie, de Chorus luidsprekers, de op Home Cinema afgestemde Sib speakers en Sub subwoofer en tot slot de voor inbouw bestemde Caché 400 series.

JM Lab Cobalt 816 S

JM Lab Cobalt 816 Signature

De Cobalt lijn bestaat uit een 3 weg bas reflex vloerstaander, de 826, de hier geteste 2 ½ weg bas reflex 816 vloerstaander, de 2 weg boekenplank speaker 806, de SW 800 subwoofer, de als achterkanaal speaker bedoelde 2 weg SR 800 en de 2 weg center speaker CC 800. Standaard zijn alle typen leverbaar in Classic, Style, en Technic uitvoering. De prijs van de
816 in één van deze drie uitvoeringen is € 625,- Daarnaast zijn alle typen tegen meerprijs leverbaar in een Signature uitvoering zoals de hier geteste 816. Technisch is er het verschil dat de Signature uitvoering dezelfde tweeter gebruikt die in de Electra lijn standaard is. Verder wijkt deze lijn af qua uiterlijk en prijs. De persoonlijke mening van deze liefhebber van design? Het is de meerprijs zonder meer waard. De 816 Signature gaat voor € 750.- per stuk over de toonbank.

Hoewel, over de toonbank? Dat zou U nog wel eens tegen kunnen vallen. Met zijn gewicht van 19,5 kg is het veel eenvoudiger, en raadzamer, om even om die toonbank heen te lopen. Maar waar praat ik eigenlijk over. Ze worden, in geval van een aankoop, waarschijnlijk toch
thuis bezorgd en voor U geïnstalleerd door een gespecialiseerde dealer. Die vakman, maar ook de gemiddelde consument, zal met het aansluiten geen moeite hebben. Elke luidspreker staat op vier rubberen pootjes en in de verpakking zijn als alternatief per speaker vier spikes bijgevoegd; aan U de keus. De mate waarin de luidsprekers naar de luisterplek toe gedraaid dienen te worden zal variëren per luisterruimte. In mijn situatie was een lichte indraai al voldoende. Op de achterkant van deze 980 mm hoge, 220 mm brede en 308 mm diepe luidspreker zit aan de onderkant een dubbele luidsprekeraansluiting. Hierdoor kunt U de speaker in bi-wire of bi-amp configuratie aansturen. Door de lage plaatsing van de aansluitingen kijkt U dus niet tegen hangende luidsprekerkabels aan. Jammer vind ik wel dat de stevige, vergulde aansluitpunten schuin omhoog wijzen zodat de kabels, wanneer er (zoals in mijn geval) gebruik gemaakt wordt van banaanstekers, altijd het eerste stuk vanaf de speaker in een boog omhoog staan alvorens zij naar beneden af kunnen buigen. We blijven nog even aan die achterkant waar eveneens, een stuk hoger, een ruitje zit waardoor het OPC crossover (Optimum Phase Crossover) te zien is. Volgens collega René van Es, die afgelopen jaar in Saint Etienne aanwezig was bij een presentatie voor de pers, meldde Jacques Mahul bij die gelegenheid dat JM Lab op deze wijze de leek duidelijk wil maken dat een luidspreker meer is dan alleen maar een kastje. Onder het motto; kijk er zit bij ons meer in voor Uw Euro’s. In ieder geval ziet het met propyleen condensatoren uitgeruste filter er netjes verzorgd uit en kleurt het koper fraai bij het kersen fineer van de zijkanten.

En daarmee ben ik aangeland bij het uiterlijk van deze luidspreker. Bij het open maken van de dozen wist ik niet goed wat voor effect dit op mij zou hebben. In het Arsenaal was de kennismaking te vluchtig geweest waardoor het uiterlijk niet echt was blijven hangen. Toen ik hoorde dat in de Signature uitvoering een aluminium front gecombineerd wordt met zijkanten waarop een kersen fineer laag aangebracht is vreesde ik het ergste. Een combinatie die ik zelf nooit verzonnen zou hebben en er verscheen een beeld à la, excusez moi, Rotel Michi versterkers voor mijn geestesoog. Ik had natuurlijk beter moeten weten. We praten hier over een luidspreker die ontworpen en gebouwd is in Frankrijk; het land waar het begrip elegantie vandaan komt. En elegant is exact het woord dat ik op deze verschijning wil plakken. Aluminium en kersen fineer blijken wonderwel met elkaar te kunnen harmoniëren en misstaan zelfs in mijn strakke interieur niet. Ze worden geleverd met een afneembaar, akoestisch transparant, in grijs gespoten “grille métallique” dat, zoals U verderop zult lezen, perfect is om kindervingertjes bij de kostbare units vandaan te houden. Ook met deze aankleding is de speaker een echte “beauté”.  Maar haal hem er wel af tijdens het beluisteren van muziek want mijn ervaring is dat het verschil duidelijk hoorbaar is.

JM Lab Cobalt 816 S

Wanneer dat scherm er dan af is springen er drie units en een, vrij grote, baspoort in het oog. De bovenste is de beroemde geinverteerde titanium dome tweeter met toxide coating die ook in de duurdere Utopia en Electra series gebruikt wordt. Daaronder een woofer met een diameter van 165 mm en een spreekspoel van 25 mm. De derde unit, eveneens een woofer met een doorsnede van 165 mm en een spreekspoel van 25 mm, is verantwoordelijk voor het weergeven van de laagste regionen, valt langzaam af en kan dus geen middentonen produceren. In het frequentiespectrum staan ze dus parallel, vandaar de term 2,5 weg. Naar beneden worden beide woofers niet gefilterd. De ene woofer wordt met 6 dB gefilterd vanaf 400 Hz en de tweede met 18 dB steil gefilterd vanaf 2,2 kHz. Beide conussen zijn van het JM Lab gepatenteerde W-type. De W staat voor een dubbele V. Dit is de beginletter van het Franse woord voor glas: Verre. Of het ten grondslag ligt aan de naamgeving van deze speaker weet ik niet maar vanuit de gedachte dat vroeger glas gekleurd werd met behulp van kobalt, of op z’n Frans cobalt, vind ik het in dit geval een toepasselijke naam. Voor de fabricage van de conus worden twee lagen glasvezel, die lichter en dunner zijn dan het door veel fabrikanten gebruikte Kevlar, versmolten met een daartussen liggende schuimstof die afkomstig is uit de vliegtuigindustrie. Het resultaat; stijf en licht. Volgens opgaaf van de fabrikant is de nominale impedantie 8 Ohm en de minimale impedantie 3,3 Ohm. Wisselfrequenties liggen bij 400 Hz en 2200 Hz. Het maximaal vermogen is 125 Watt en de speakers hebben een bereik van 43 Hz tot 22kHz binnen +/- 3dB. Het –6 dB punt wordt bereikt bij 32 Hz.

Chambreren

De beide Françaises nemen tijdelijk de plek in van mijn Italiaanse prima donna’s. Met de rubberen pootjes op de granieten platen staand – de bijgeleverde spikes hebben de doos niet verlaten - flankeren ze mijn USM Haller kast met daarin het CEC cd transport, de NorthStar DAC en upsampler,  de Densen Beat B100 en B300 versterker combinatie, de Clearaudio Basic phonotrap. In het midden achter deze kast bevindt zich op de muurbeugel mijn Clearaudio Champion Limited Edition draaitafel. Het digitale frontend is onderling gebalanceerd verbonden door Gotham. Alle andere interlinks, met uitzondering van de Clearaudio Sixstream die de draaitafel met de phono voortrap verbindt, zijn afkomstig uit Elst en helblauw van kleur terwijl de Franse weergevers in biamp configuratie aangestuurd worden door StraightWire Encore luidsprekerkabels. De huiskamer blijft, ondanks het feit dat hij tijdens het luisteren naar muziek in psychoakoestische zin regelmatig groter lijkt, het formaat behouden van vijf bij vijf meter en de inrichting is nog steeds te karakteriseren als “hard”.

De Franse dames zijn afkomstig van een dealer die ze als demo modellen in gebruik heeft dus ze behoeven niet echt ingespeeld te worden. De installatie staat altijd dag en nacht aan en gedurende de eerste week hoor ik tijdens de avonduren in het voorbijgaan muziek zonder dat ik echt luister. Wat me dan al wel opvalt is de helderheid van het geluid die wat groter is dan die van de Sonus Faber Concerto’s in combinatie met dit systeem. Verder hoeft de volumeknop van de B100 minder ver opengedraaid te worden om hetzelfde geluidsniveau te bereiken. De Cobalt’s hebben een unit meer, en zijn met hun 91.5 dB ook een stuk gevoeliger, dan mijn eigen Concerto’s met hun 86 dB.

JM Lab Cobalt 816 S

Ecouter

De eerste dag van hun verblijf in mijn woning haal ik de fronten van de luidsprekers voordat ik de eerste cd opzet. Niet dat het echt iets uitmaakt want ik luister toch nog niet kritisch. Het is meer de macht der gewoonte. Ik heb normaliter weliswaar een 17 maanden oude dochter Isabeau rondlopen maar die heeft vanaf haar geboorte te horen gekregen dat ze niet bij de audio installatie in de buurt mag komen en zij houdt zich daar prima aan. Ditmaal is dat echter anders want op het moment dat ze de kamer inkomt kijkt ze naar de grote boven haar uit torenende luidsprekers waarna ze haar mond opendoet en onder het uitroepen van “die, die!”met uitgestoken wijsvingertje op de grote zwarte faseplug afstapt. Mijn hart staat stil en ik geef een grote brul waardoor ze van schrik haar hand terugtrekt. Vervolgens weet ik niet hoe snel ik de fronten moet plaatsen. In de dagen daarna taalt ze er niet meer naar. Klaarblijkelijk was ook zij aangenaam getroffen door het uiterlijk. Of zouden de ontwerpers van JM Lab de magneten van de units soms over gedimensioneerd hebben waardoor de aantrekkingskracht te groot werd. Je ne sais pas.

Zoals gezegd hoor ik de installatie gedurende de eerste week slechts in het voorbijgaan en het eerste wat opvalt is de hoge mate van helderheid. Ook lijkt de muziek aan de luidsprekers te plakken. Door de sterk ingedraaide speakers steeds iets te verschuiven bereik ik uiteindelijk de optimale hoek waarbij de luidsprekers slechts minimaal ingedraaid zijn. Het geluid komt nu losser van de speakers en ook de breedte van het beeld neemt toe. De diepte van het beeld valt zelfs bij deze manier van (niet) luisteren al in positieve zin op. Op een avond heeft mijn vrouw, als achtergrondmuziek bij het lezen, Vaya con Dios opgezet. De zangeres van deze Belgische groep staat duidelijk voor de rest van de band in het midden van het beeld.

Wanneer ik wil beginnen aan de eerste luistersessie staat er een, opnieuw door mijn vrouw opgezette, cd van Emma Shaplin op. Als ik de kamer binnenkom begint net het zesde nummer getiteld “Celtica”. Bij het horen van de kinderstemmen die dit nummer openen kijkt Isabeau naar de luidspreker die het dichtst bij haar staat en doet ze een stapje opzij om een blik achter die speaker te kunnen werpen. Zo natuurgetrouw klinkt het. Hoewel ik deze cd zelf niet snel zal gebruiken om een onderdeel van de installatie te beoordelen laat ik hem nu, ook nadat mijn beide dames de kamer verlaten hebben, nog even aan staan. Het hoog in de stem van deze zangeres gaat mij over het algemeen vrij snel vervelen en wanneer er iets in de installatie niet klopt vind ik haar stem zelfs niet om aan te horen. De weergave via de 816 signature bewijst echter dat de tweeter van hoge kwaliteit is. Zeker nadat de grijze fronten van de luidsprekers afgenomen zijn lijkt het of de speakers vrijer gaan ademen. Als door een loep wordt het digitaal aangeboden signaal blootgelegd.

Idolaat als ik ben van vrouwenstemmen wil ik ze, nu ze kunnen ademen, als eerste horen met mijn favoriete dame met stem en piano van dit moment. Sorry Diana Krall, neem me niet kwalijk Patricia Barber, ik blijf telken male van jullie spel en stem genieten, maar ik doel in dit geval op Norah Jones. Met nummers die een mixture van jazz, blues, soul en country invloeden bevatten weet deze jongedame een gevoel en diepgang in haar stem te leggen die haar kalenderleeftijd loochenen. Het slagwerk van Dan Rieser in het eerste nummer “Don’t know why” klinkt prachtig in het hoog. Ook al is de JM Lab tweeter naar mijn smaak wat te opdringerig. In het door Norah zelf geschreven titelnummer wordt de “schmelz” in haar stem, in aanzet helder en geleidelijk uitlopend in een hese sensuele naklank, feilloos weergegeven. Opnieuw valt de helderheid op. In vergelijking met mijn Concerto’s ervaar ik daardoor de 816’s, vooral bij de weergave van de stem als van de piano, als wat analytischer terwijl ik de Concerto’s als wat natuurlijker en milder gewaar word.

Uiteraard draai ik ook van de andere twee genoemde dames een aantal nummers. Wat ik hier benoem is het derde nummer van de cd “Modern Cool” waarbij me tijdens dit “You & The Night & The Music” de dynamiek en de rijke bas opvalt. Hoewel ze qua specificaties ongeveer even ver door zouden moeten lopen in het laag lijken de Cobalt’s verder te gaan, meer tekening te vertonen en ook meer kracht te bieden dan de Concerto’s. Ik vergelijk dan wel een 2 ½ weg systeem met een 2 weg systeem. De piano klinkt wat helderder en lijkt daardoor wat “ieler” dan via mijn eigen speakers. In het vierde, instrumentale, nummer “Constantinople” klinkt de gestreken bas werkelijk magistraal. Alle details veroorzaakt door vingers, snaren en kast worden wederom als door een vergrootglas weergegeven. Aan het eind van het nummer wordt het wat veel van het goede. Hoewel ik in mijn ruimte slechts zelden problemen heb met het laag en de achterkanten van de luidsprekers zich 85 centimeter van de muur bevinden moet ik het volume terugdraaien. Nog even probeer ik de bijgeleverde pluggen voor de baspoorten maar die verwijder ik alweer snel; er gaat teveel fraais verloren en tenslotte is het teveel aan bas in dit geval zeker niet te wijten aan de weergevers maar aan het teveel aan laag op deze specifieke cd. Het heldere karakter van het middengebied komt nadrukkelijker terug in de door JVC uitgebrachte xrcd verdoeking van “Bags Groove” omdat een heldere definitie nu juist kenmerkend is voor het eindresultaat van het xrcd proces. De vibrafoon van Milt Jackson wordt in het titelnummer  minutieus gedetailleerd weergegeven. De JM Lab’s maken dat ik me in de controlekamer achter de schuifpanelen waan.

JM Lab Cobalt 816 S

Na meerdere cd’s gedraaid en kritisch beluisterd te hebben blijft de indruk van grote helderheid en een opdringerig hoog onverminderd overeind. Ik ken de gebruikte tweeter inmiddels vrij goed uit andere situaties en weet dat het probleem daar in ieder geval niet ligt. Tegelijkertijd weet ik ook waar het probleem wel ligt. Ervaring leert namelijk dat de kans op een (te) opdringerig hoog in hoge mate aanwezig is wanneer mijn Densen versterkers gekoppeld worden aan een luidspreker met een bepaalde klanksignatuur. Het doet me het ergste vrezen voor de komende confrontatie met mijn phono voorversterker; de Clearaudio Basic met kenmerken als analytisch, gedetailleerd en helder klinkend. Helaas wordt mijn vrees bewaarheid; een verdubbeling van helderheid, gedetailleerdheid en analytisch vermogen verwordt tot een klankbeeld dat bij veel lp’s al snel ervaren wordt als opdringerig en bij een enkele lp zelfs kan leiden tot weerzin. 

Er blijft evenwel genoeg te genieten over. De gedurende het nummer oplopende intensiteit waarmee John Haley Sims, beter bekend als Zoot Sims, zijn tenorsax laat klinken in “Embraceable You” wordt in al zijn nuances fraai, krachtig en dynamisch weergegeven via deze luidsprekers. Over kracht gesproken; er gaat volgens mij in dat opzicht niets boven een big band in full swing. En niets ten nadele van hedendaagse vertolkers als Robbie Williams, maar wanneer ik een zanger begeleid door een bigband wil horen dan ligt mijn keus eerder bij de onvolprezen “ol’ blue eyes” met een orkest onder leiding van Nelson Riddle. Op de gekozen plaat is mijn persoonlijke favoriet het nummer “All or nothing at all” maar ook nummers als “Summer Wind” en het grijs gedraaide “Strangers in the Night” laten horen waartoe “crooner” Frank Sinatra anno 1973 in staat is. Het koper in “Summer Wind” is werkelijk prachtig. De verschillende instrumenten zijn qua klankkleur onderling goed uit elkaar te houden en de kracht en dynamiek zijn meeslepend. De timing van Frank is perfect en mijn voet gaat als vanzelf mee op het swingende geheel. Ik word in de muziek getrokken en draai dan ook de gehele lp kant.

Naturellement draai ik op een Franse speaker ook het nodige Franse werk. Alsof dat enig verschil zou maken. Grote vertolkers van het Franse chanson als Edith Piaf, Charles Aznavour en Gilbert Bécaud laten hun stembanden resoneren via de Cobalt 816’s en het is via deze analytische weergevers of ik hen in de keel kijk. Omdat iedere luistersessie steeds opnieuw wordt gestart met afgedekte units wordt keer op keer duidelijk hoe belangrijk het is om deze belemmering weg te nemen alvorens met serieus genieten te beginnen.Zo klinkt “Nathalie” van Gilbert Bécaud in eerste instantie onrustig en is het hoog echt te scherp. De rust keert echter weer en het hoog wordt aangenamer wanneer de luidsprekers even later onbedekt hetzelfde nummer nogmaals weergeven. In “Dimanche à Orly”klinkt op een gegeven moment de stem van de omroepster van deze Franse luchthaven en ik waan me in de vertrekhal. Genadeloos legt de speaker bloot dat in “Plein soleil”het geluid van de branding, dat via andere weergevers nog wel eens geloofwaardig over kan komen, in feite een elektronische oorsprong heeft. 

Nu hoor ik een jongere vragen; “Leuk hoor Jan, maar “grooven” deze speakers ook?” Daar kan ik op antwoorden met een duidelijk en éénduidig “Ja”. Neem alleen al de cd “Tourist” en speel daarvan de eerste track af. De stem van Marlena Shaw staat in al zijn genuanceerdheid centraal en de “feel” van haar performance komt goed over. De ondersteuning van ritme sectie, de baslijn; alles draagt gezamenlijk en tegelijkertijd los van elkaar bij tot een homogeen klinkend, swingend, pulserend geheel waarbij ik niet stil op mijn stoel kan blijven zitten en ik dans dan ook de kamer door. Halverwege het nummer komt mijn vrouw de kamer binnen, aangetrokken door het hoge volume van het geluid. De rest van het nummer dans ik met de meegekomen Isabeau op mijn arm. 

JM Lab Cobalt 816 S

Alors

Met de Cobalt 816 zet JM Lab een sterke speler op de hifi markt in de prijsklasse rond € 1500,- Niet alleen voor tweekanaal geïnteresseerden maar - met de andere, onderling op elkaar afgestemde, modellen uit deze Cobalt serie in het achterhoofd - ook voor diegenen die op zoek zijn naar weergevers die nu, of in een later stadium, moeten dienen als frontspeakers in een home cinema toepassing. Met een prachtige bouwkwaliteit en high tech units die ik eerder in duurdere luidspreker ontwerpen zou verwachten presenteren ze met name in de diepte een enorm fraai gelaagd beeld. Als onderdeel van mijn installatie en in mijn specifieke woonkamer zijn plaatsing en spreiding conform de verwachtingen voor een vloerstaander in deze prijsklasse. Een luidspreker die daarbij, zeker in de hier geteste signature uitvoering, ook nog eens fraai oogt en een sieraad is in elk interieur. Het zal de lezer, die de moeite genomen heeft om de volledige recensie te lezen, inmiddels duidelijk zijn dat het matchen met overige onderdelen van de installatie met aandacht dient te geschieden. Wanneer dat gebeurt zal de in potentie aanwezige kwaliteit van het hoog volledig tot zijn recht komen. Het middengebied is te karakteriseren als helder, analytisch en gedetailleerd. Het laag is zowel krachtig als goed gedefinieerd en door de aanwezigheid van een afsluitbare baspoort in te stellen op individuele smaak en huiskamer situatie. Voor liefhebbers van deze klanksignatuur een speaker die het beluisteren meer dan waard is.

Distributeur voor Nederland:
HSV, Heijmans Sound & Vision
Tel.  0299-642749 of 06-53676522
E-mail: leohsv@hotmail.com

Importeur voor de Benelux:
PV-Trade
Fax. 0032-477366696
E-mail: pv.trade@win.be