Willem Jeths

Willem Jeths - Bella Figura

Als schrijver voor hifi.nl word ik soms geconfronteerd met namen waar ik tot op dat moment nog niet eerder tegenaan gelopen ben. Dat geldt zeer incidenteel voor namen van componenten maar vaker voor namen van musici en componisten. Ook op deze stereo hybride SACD prijkt weer zo’n naam.

Willem Jeths is een in 1959 in Amersfoort geboren en tegenwoordig in Amsterdam woonachtige hedendaagse Nederlandse componist. Als kind krijgt hij piano en muziek theorie lessen en van 1980 tot 1982 studeert hij muzikale educatie aan het Sweelinck Conservatorium in Amsterdam. Aansluitend maakt hij compositie tot zijn primaire studierichting, aanvankelijk onder Hans Kox, daarna onder diens opvolger als professor aan het Utrechts Conservatorium; Trista Keuris. Tussen 1983 en 1991 studeert hij musicologie aan de Universiteit van Amsterdam. In de loop der jaren krijgt hij erkenning voor meerdere van zijn composities.

Sommige componisten benaderen een compositie vanuit een vooropgesteld systeem. Zo niet Willem Jeths; hij is een echte ‘noten’ componist, benadert een compositie intuïtief en laat grote vormen op organische wijze ontstaan uit spaarzaam gekozen materiaal. Zelf zegt hij daarover; “Muziek gaat over zichzelf, over klanken en de logica waarmee die geordend zijn. Bij het componeren streef ik ernaar om het skelet, de essentie van muziek aan te geven. Ik tracht dit te verwezenlijken in een onopgesmukte stijl waarin een kernachtige muzikale gedachte gepaard gaat met een bijzondere aandacht voor de pure klank en een felle ritmiek. Tijdens de zoektocht naar de uiterste grenzen van muzikale entiteiten hoop ik uiteindelijk op het scherp van de snede uit te komen, want daar ligt volgens mij de essentie der dingen besloten.”

Op de SACD staan vier, fraai uitgevoerde en geregistreerde, stukken die in totaal goed zijn voor ruim een uur muziek die grote uitersten kent in muzikale expressie. Binnen het door Jeths geconstrueerde intellectuele raamwerk krijgt stilte een plek naast jagende ritmes, wordt spannend dynamisch afgewisseld met intellectuele beheersing en staat een rauwe klank tegenover ijle boventonen. Het eerste werk ‘Onde’(1998) wordt uitgevoerd door het Euterpe Wind Quintet. Het kent een langzame opbouw, een ritmischer middendeel en een trager uitgevoerd eind. Voor mijn gevoel valt het in het niet bij de magistrale cello die in het tweede werk ‘Bella Figura’ (2000) tot klinken gebracht wordt. Ik neem aan dat met Bella Figura het voluptueuze klanklichaam van de cello bedoeld wordt en niet de naakte mannenfiguur die op de achterzijde van het SACD doosje prijkt. De opening is op een goede installatie overweldigend; een fundamentele C in octaven die het startpunt is van een rauwe, complexe en volledige serie boventonen van waaruit het stuk op boeiende wijze opgebouwd wordt, daarbij de grenzen van het instrument verkennend. De cellist is John Addison, o.a. lid van het Zephyr kwartet en het Telesto Trio. In ‘Tim/BA’ (1999/2000), wat overigens een afkorting is van Timur Barat oftewel oost west, zet Jeths de vijf tonen schaal van de gamelan tegenover de chromatiek van het westers instrumentarium. Opnieuw de reflecties van extremen; meditatieve stiltes verbroken door ritmische pulsaties, geclusterde massa’s geluid afgewisseld door enkele tonen. Met deze twee werken is het meest spannende deel van de SACD achter de rug, ook al heeft het door het Osiris Trio uitgevoerde pianotrio ‘Chiasmos’ (2000) ontegenzeggelijk zijn eigen fraaie - om niet te zeggen betoverende - momenten.

Met deze SACD heeft NorthWest Classics zeker niet hun meest toegankelijke schijf op de markt gebracht. Hij is dan ook in eerste instantie bedoeld voor een selecte, in de zin van kleine, doelgroep; de liefhebbers van hedendaagse composities. Het zou echter zonde zijn wanneer niet tot deze groep behorende muziekliefhebbers deze schijf om die reden aan zich voorbij zouden laten gaan.