Sugden A21SE & CD21SE

Het Engelse merk Sugden bestaat sinds audiofiele heugenis en is onlosmakelijk verbonden met de betere hifi uit Engeland. Een klein bedrijf, waar met de hand en met veel liefde audio apparatuur wordt gebouwd. Op een heel erg traditionele manier, zonder enige haast, waarbij één enkele werknemer verantwoordelijk is voor een gereedgekomen apparaat.

Producten gaan lang mee van Sugden en zijn weinig aan verandering onderhevig. Was tot voor kort een versterker met afstandbediening “not done” bij Sugden, met enig oog voor realiteit is zelfs Sugden bezweken voor nieuwigheden. Met als gevolg een Special Edition met beperkte remote functie van de oer A21 versterker. Waar een fraaie CD21SE CD speler bij hoort als fish bij chips.

De A21SE is een toonbeeld van: “hoe bouw je een versterker”. Vier printplaten met slechts her en der een draadbrugje en geheel discreet opgezet. Print één bezit ingangen, relais geschakeld om signaalwegen kort te houden. De voorversterker print (2) heeft zijn eigen voeding aan boord. Daarop een ALPS Blue motorgestuurde volumeregelaar. De eindversterker printen (3 + 4) lopen langs de zijkant van de zware aluminium kast. Direct verbonden met (per kanaal) slechts twee eindtransistoren. De ruststroom is instelbaar met een kleine regelaar. Elke print wederom voorzien van een eigen voeding. Centraal komen de voedingslijnen samen bij de ruim bemeten, in metaal ingekapselde voedingtransformator. Achter op de kast vier zware WBT luidspreker klemmen en een euro connector voor de netspanning. Vijf lijn ingangen in totaal. Daarnaast een tape out en een pre out (hulde voor dat laatste, denk aan bi-amp of een subwoofer). De voorzijde is sober. Een aan/uit knop, de IR ontvanger, de volume regeling, een LED en een ingangkeuze schakelaar zonder opschrift. U zult dus moeten onthouden waar welk apparaat op zit aangesloten. Specificaties die Sugden opgeeft zijn onder meer een gevoeligheid aan de ingang van 110 mV, iets dat helaas veel en veel te hoog is, waardoor de volumeregelaar nauwelijks uit de hoek komt en de AB slecht bruikbaar is. Vermogen is 2 x 30 Watt aan 8 Ohm en 2 x 48 aan 4 Ohm. Het frequentie bereik is 12 Hz tot 140 kHz binnen +/- 3 dB met een bandbreedte van 6 Hz tot 280 kHz. Het totale gewicht is 14 kilo, de afmetingen zijn 115 x 430 x 360 mm. De uitvoering is titanium of grafiet zwart.

De versterker staat ingesteld in volledig klasse A. Dat is voor het geluid heel fraai, bovendien geheel in de traditie van Sugden. Een klasse A instelling heeft twee nadelen: het kost u stroom en de versterker wordt heet. De Sugden net niet te heet om beet te pakken, maar goede koeling is noodzaak en houdt hem uit de buurt van kleine kinderen. Plaats niets boven op het apparaat, en als u een “torentje” bouwt zet dan de versterker speler bovenaan. Houdt u zich hieraan, dan geniet u van de voordelen van echte klasse A waar eigenlijk nog steeds geen andere techniek tegen op kan.

De CD speler in zijn volledig aluminium behuizing heeft aansluitingen aan de achterzijde voor analoog en digitaal via cinch. Op de voorzijde zien we toetsen voor: stand-by, laden, volgende, vorige, stop en start. Jammer dat de kleur van het display totaal afwijkt van de kleur van de LED op de versterker. De speler is opgebouwd rond een Philips VAM1202 longloader loopwerk, dat alleen CD en CDR volgens de Red Book standaard accepteert. De conversie is voorzien van een Burr Brown d/a converter die 8 bit multi-bit werkt en 8 bit in bitstream modus.

Om de sample frequentie weg te halen is geen serie filter maar een GIC parallel filter ingezet. Met als gevolg dat het tere audiosignaal niet door filters naar de klasse A analoge versterker in de speler wordt gevoerd maar rechtstreeks. Voor de voeding staat een behoorlijke ringkern in de kast en zijn de nodige lokale spanningstabilisators op de printen te vinden.
Het uitgangssignaal is 1,55 volt. Het frequentiebereik is binnen +/- 0,25 dB recht tussen 20 Hz en 20 kHz. De speler weegt 8,5 kilo en meet 115 x 430 x 315 mm. Net als de versterker leverbaar in titanium en grafiet zwart.


Tot een set

Een versterker en een CD-speler maken samen geen audioketen. Daar heb je nog wat kabels voor nodig, stroomvoorziening en luidsprekers. Kabels gebruik ik van Crystal Cable, de Connect Reference en van Inakustik een heel goedkope tegenhanger onder de naam Black & White NF-102. Luidspreker kabels zijn Crystal Cable Speak Reference. Netsnoeren of Crystal Cable of Läpp Ohlflex. Om rommel uit het lichtnet te verwijderen gebruik ik een Kemp Elektroniks Balanced Isolator Source scheidingstrafo met daarachter een Powersource netfilter. Het elektrische signaal omzetten naar bewegende lucht doet een set Focal-JMlab Electra 927 Be luidsprekers. Ter vergelijk en om combinaties te vormen speel ik verder met een Ayon Audio 300B geïntegreerde buizenversterker en een Lua Cantilena SEL CD-speler. Andere bronnen vormen een Magnum-Dynalab MD-90 tuner en een platenspeler. De laatste met Garrard 301 loopwerk, Pro-ject 9C arm, Benz-Micro Glider L2 element, Transrotor puck en Funk Firm Achromat mat. Waar een Van Medevoort PHM3 phono versterker bij hoort en twee sets Crystal Cable Piccolo interconnects.


Vast en los

De Sugden A21SE en CD21SE vormen visueel en op het gehoor een mooie combinatie. Maar er zitten meer aansluitingen op en dus kan ik diverse randapparaten aansluiten. Dan krijg ik een indruk wat de versterker op zichzelf in mijn set presteert. Eerst komen LP’s aan de beurt. Getz & Gilberto zorgen voor een imposant stukje vakwerk dat met veel overtuiging tot leven komt. Zowel stemmen als bas en percussie hebben een duidelijke plaats in het geheel, dat op brede wijze de huiskamer vult. Zeer compleet, een lichte overdrijving in de basweergave met als gevolg extra warmte. Het karakter van zovele klasse A versterkers. De sax van Getz zit vol vuur, met regelmaat ook vol met spuug dat je hoort bubbelen. Het is een heerlijk nostalgisch album met een modern hoog oplossend vermogen. Pure muziek, waar de Sugden graag zijn steentje aan bij draagt.

Van jazz naar klassiek. Op het Tacet label verscheen een Schubert strijkkwartet. Ook dat is een heel fraaie opname die in deze opstelling puurheid en zuiverheid aaneensmeedt. Het is een natuurlijke presentatie van de muziek, overtuigend en detailrijk, speels en schoon. Dat er kracht en overtuiging uit de versterker spreekt wil niet zeggen dat de muziek niet lichtvoetig kan zijn. Integendeel, de A21SE past zich aan als een kameleon. Hij wekt de indruk veel groter te zijn dan de bescheiden 2 x 30 Watt die hij kan leveren. Met de verfijning die kleinere versterkers juist kenmerkt. Het brede frequentie spectrum dat de Sugden naar de lage tonen kant heeft en de gloedvolle bas leidt er helaas tot dat rumble van de plaat en de speler naar de voorgrond treedt. Ach, daar is mijn Garrard en de opname debet aan, niet de A21SE. Aansluitend speel ik de “Psalms of David”, Engels koorwerk waar het bedrijf Sugden zich vast in kan vinden. Het kerkorgel dat het koor begeleidt laat een zwaar stempel achter in het geheel. Het koor vormt verder een mooie eenheid, die zich niet verliest in eentonigheid of een brei aan stemmen. Al zweven de stemmen losjes door de kerk akoestiek, de wat donkere indruk laat niet onverlet dat de klank balans typisch Engels en een tikje ouderwets aandoet. Sugden volgt niet de huidige tendens naar ultra open hoog.

De conservatieve opstelling van de A21SE zal zeker een wat oudere luisteraar en muziekliefhebber aanspreken. Lichtvoetiger werk met twee van mijn favorieten. Gréco en daarna Dire Straits. Met Gréco komen dit keer de instrumenten meer in the picture dan Juliette zelf. Ze lijkt een beetje op een automatische piloot te zingen. Dat is politiek correct, echter ik wil kippenvel voelen. Nee, deze dame in combinatie met deze versterker raakt mij niet in de ziel, klassiek werk doet het aanmerkelijk beter. En pop dan? Met het debuut album van Dire Straits bereik ik een zeer hechte en complete weergave. De band zet stevige rock neer. Leunend op akoestische en elektrische gitaar heeft de Sugden ogenschijnlijk een makkie. Niet flitsend snel. De versterker legt vooral de nadruk op een hechte eenheid en controle over de luidspreker. Met een paar heldere speakers, zoals mijn Focals zijn, komt het zeker tot swingen

Conclusie

Dat de CD21SE CD speler de versterker tot een meer helder geheel transformeert dan met vinyl ligt mede aan de gebruikte Inakustik interconnect. Later zal ik ontdekken dat die tussen de CD21SE en mijn Ayon 300B veel te veel de nadruk legt op midden en hoge tonen weergave. Een Crystal Cable is een stuk neutraler op elk gebied, kost helaas wel een vette veelvoud. Een duurdere Inakustik kabel uit de Black & White serie was voor deze test nog niet beschikbaar.

Terzake, Mich en Scène is een droom op de beide Sugden’s. Wat gaat dat mooi, vol overtuiging en met een geweldige detaillering. De samenwerking tussen CD en versterker tilt de versterker naar een aanzienlijk hoger niveau. Eigenlijk is alles over de hele linie goed, om accenten te leggen: de stem van Van Houtem is fabuleus. Staat als een rots in de branding en heeft alle aandacht die ze verdient. Normaal draai ik stukjes uit de CD, dit keer de gehele CD, de volgende dag weer en daarbij nog een paar encore’s. Heerlijk om zo te genieten. De A21SE maakt onder Hugh Masekela het gebruik van een subwoofer overbodig door het nog altijd aanwezige karakter van de versterker en de kracht in de lage regionen. De A21SE bewijst de Focal Electra uitermate goed te kunnen aansturen, iets dat in het verleden eerder het geval was met Sugden apparatuur. Indrukwekkend is om te horen hoe sterk de akoestiek van de zaal van invloed is op de weergave van stemmen en instrumenten. Iets waar de Sugden zich heer en meester mee voelt. Vooral drums profiteren van de kracht en de controle. Masekela en Mariza, huppen van continent naar continent. De deels live opgenomen dubbel CD “Fado em mim” laat net als bij vinyl zien dat controle bij Sugden een grotere rol speelt dan spontaniteit. Zelfs het applaudisseren is gematigder dan ik anders waarneem.

Blijvend is het luisterplezier, de compleetheid, eenheid en de rijkdom aan detail. Het muziekhart is blij, nu nog de vonk om het vuurwerk in mij te ontsteken. Kan Janine Jansen dat? Jawel, want ook dat merkte ik eerder op, Sugden is een meester op klassiek werk. Net als bij Schubert op vinyl is Vivaldi onder aanvoering van Jansen levendig, schoon en zuiver. Volkomen zonder stress, puur in eenvoud, geen opsmuk, geen accenten die verkeerd liggen, het is de drijfveer tot een ouderwets plezierig muziekgevoel. De CD laag van deze SACD viel mij altijd wat tegen, daarom heb ik een SACD speler staan van Marantz waar ik Jansen normaal op draai. De CD21SE van Sugden maakt SACD bijna overbodig zoveel plezier heb ik met dit soort apparatuur in huis.

Kan een Sugden CD21SE met op-amps in de uitgang het opnemen tegen een Lua Cantilena SEL met vier buizen, die voor 2700 euro over de toonbank bij de winkelier gaat? Ja, dat kan hij, al hebben ze ieder een eigen karakter. Zo is de buizen Lua wat romantischer en liever in zijn presentatie. De Sugden is harder en meer elektronisch. Binnen begrensde kaders dat wel. Qua detail geven ze elkaar niet veel toe. De Lua is minder strak in het laag, gaat daarentegen wel dieper naar de onderste regionen lijkt het. Voor dit laatste deel van de test is zoals eerder gemeld de Inakustik NF-102 interconnect vervangen door een Crystal Cable die neutraler laat weergeven. Het prettige samenzijn met de Sugden bevat onder meer muziek van Beverly Craven, een zangeres die in het vorige millennium een paar CD’s maakte waaronder haar debuut album met het schitterende en romantische “Promise me”. Eén CD van Beverly ontaart in het draaien van al haar CD’s.

Ik moet zeggen, of de Sugden het nu hard voor de kiezen krijgt of romantiek moet uitbeelden, hij volgt slaafs als een brave hond. Nooit protesterend tegen te harde hoge noten, geen moment naar adem snakkend als een sax fors uithaalt, of onder spannende dynamiek als een drum een track opent met rake klappen. Nog een vergelijk met een andere speler is dat de Sugden in een platter beeld werkt, terwijl de Lua graag de diepte en de breedte zoekt. Genoeg Lua, op naar Patricia Kaas. “The summer knows, the summer is wise”, wie Patricia hoort heeft de zomer in huis. Gaf de CD21SE de stem wat minder aandacht in combinatie met een A21SE, met een Ayon buizen versterker die zelf graag het middengebied onder de aandacht brengt, is de stem als een warme deken. Een fluistering in je nek die uitnodigt naar een zwoele avond aan zee. Het omspoelt je, laat je zweven. Met gesloten ogen volg ik de stem, verstand vervangen door romantiek, een roze wolk die mee mij voert. Net als in werkelijkheid gaat de zomer over in de “Autumn leaves” en ontwaak ik ruw uit de droom. Op zoek naar wat ander werk in het CD rek dan maar. Alle sfeer is acuut vervlogen als ik Nils Lofgren loslaat die “Keith don’t go” begint te schreeuwen. Hier zou ik graag een tikje meer pittigheid zien. Wat meer spetters en minder laid back. Mogelijk is het niet bepaald de muziek die de ontwerper voor ogen had toen hij de CD speler op papier zette. Het is zonder meer mooi, de gitaar is prima qua klank, de details zijn er. In sommige gevallen zet ik de set zachter als de climax nadert, nu gaat hij juist wat harder om te vangen wat mijn deel behoort te zijn. Helaas de Sugden is geen racewagen maar een comfortabele limousine. Het is de luisteraar die uitmaakt waar hij mee wil rijden. Vergis u niet, aan het eind van de rit blijkt de limo vaak aangenamer om mee te rijden dan de sportwagen waar u alle zeilen moet bijzetten om de bochten te nemen. Om de klassiek liefhebber niet teleur te stellen, volgens mij bij uitstek de klant die Sugden voor ogen heeft, nog een mooi stukje Telemann als dessert. Het is een werk voor blokfluit en snaarinstrumenten. Philip Pickett is uw neefje tussen de schuifdeuren lang voorbij, toch lijkt het jochie aanwezig, zo eenvoudig laat de fluit zich weergeven via de Sugden en Ayon op Focal. Het kost weinig moeite in gedachten de vingers op de fluit te zien. Met gesloten ogen volg ik de fluit op zijn weg door de suite. Ik leg de aantekeningen terzijde, zak onderuit en geniet. Een cognac binnen handbereik. Mij hoort u vanavond niet meer. Ain’t life beautifull?


Conclusie

Gezien de reputatie van Sugden en de niet misselijke aanschafprijs van zowel de CD speler als de versterker had ik hoge verwachtingen van het geheel. Die zijn wat mij betreft waargemaakt in positieve en negatieve zin. Als positief ervaar ik het enorme gemak waarmee de set de luisteraar weet te boeien en op zijn stoel te houden. Of het nu gaat om de Belgische groep Mich en Scène of om Telemann. Ongeachte de combinatie die speelt, als er een Sugden component inzit bepaalt dat een behoorlijk deel van het eindresultaat. Geen kwaad woord over harmonie, kracht, subtiliteit of zuiverheid. Nee, als ik iets te klagen heb dan is het de licht aangezette basweergave, dat de Sugden het vertikt om volledig uit de band te springen en het stabiele maar niet zo diepe stereobeeld. Zodra de beide Sugden’s samen spelen bloeien ze een stap verder op dan individueel. Een afstemming met een heldere kabel tussen de componenten ervaar ik als prettig. Tegen de meegeleverde instap Inakustik NF-102 interconnect heb ik niet direct bezwaar, maar de set verdient een betere kabel uit de Black & White serie.

Sugden heeft een klantenkring die het merk uitermate trouw is. Bovendien is het bewezen betrouwbaar en gaat jaar na jaar mee. Het is diezelfde klantenkring dringend aan te raden de oude en vertrouwde A21 om te ruilen voor deze nieuwe Special Edition telgen. U hebt er vast lang voor kunnen sparen. Wie nog geen Sugden kenner is raad ik aan deze versterker en/of CD speler te betrekken in de aanschafplannen. Niet omdat dit het zoveelste component is dat ver boven gemiddeld presteert, maar omdat het wel eens het laatste component kan zijn dat u koopt. Zou een Sugden mij iets meer aanspreken in onverschrokkenheid van weergave en iets minder beleefd blijven, dan sta ik op als volgende klant. Tot die tijd bewandel ik een risicovol pad. Waarom? Omdat hifi mijn hobby is. Genoot ik uitsluitend van muziek en niet van nieuwe apparatuur dan wist ik het wel. McIntosh of Sudgen, afhankelijk van budget, ruimte en luidsprekers. En dat is een groot compliment voor de A21SE en CD21SE.


Prijzen:
Sugden A21SE versterker: 3000 euro
Sugden CD21SE CD speler: 2200 euro
Inakustik Black & White NF-102 interconnect: 80 euro


Importeur:
Heijmans Sound & Vision
Wetering 7
1261 ND Blaricum
Tel: 035-5247075
Fax: 035-5247319
E-mail: kantoor@heijmanssoundenvision.nl