Zomer met Monika

Ingmar Bergman staat niet bekend als het zonnetje in huis. Zijn films hebben eerder de reputatie zwaar en duister te zijn. Zomer met Monika uit 1953 toont aan dat vooroordelen soms onterecht zijn. Een eenvoudig verhaal dat voor een groot deel een idyllische liefde beschrijft. Maar aan het eind gaat het toch mis, en heeft het verhaal een diepere strekking dan je aanvankelijk, bedwelmd door de mooie Monika, vermoed had.

Verleiden kan ze als de beste. Harriet Anderson was 18 toen ze deze rol speelde en haar levenslust en erotische uitstraling spat van het scherm. De regisseur, ook onder de indruk, zou nog vaak met haar werken. Geen wonder dus dat de 19-jarige Harry geen weerstand biedt als Monika haar oog op hem laat vallen. Beide jonge geliefden hebben het verder weinig aangenaam. De serieuze Harry woont met zijn vader, een weduwnaar met een zwakke gezondheid, en heeft een rotbaantje. Dat laatste geldt ook voor de extraverte Monika, die deel uitmaakt van een groot gezin, waar het soms gezellig is maar de alcoholische vader nogal eens last heeft van losse handjes.

Als ik het verhaaltje zoals dat op de cover van de DVD afgedrukt staat nalees, heb ik een aantal zaken toch anders gezien. Zo staat er dat Harry het meteen al door Monika in het vooruitzicht gestelde huwelijk aanvankelijk niet zo ziet zitten, terwijl mij niets van dien aard opviel. Als ze met zijn tweeen in een bootje ontsnappen uit de dagelijkse ellende, is dat volgens de beschrijving naar het eiland Ornö. Ik zag alleen dat het er mooi en afgelegen was. Ze gingen per boot, dus een eiland kan het goed geweest zijn.

Maar dan. “De zomeridylle neemt een bittere wending wanneer Monika iets teveel aandacht schenkt aan een andere jongen en ze eenmaal terug in Stockholm ontdekt dat ze zwanger is.” Hier gaan film en beschrijving wel erg ieder een eigen weg. Van interesse voor de vreemde jongen die de boot van de geliefden in brand steekt is pas aan het eind van het verhaal sprake, als het met de liefde al ruimschoots mis is. Wel is het voorval een keerpunt, samen met een half mislukte poging een stuk vlees te stelen – ook geliefden krijgen honger. De zwangerschap is al op het eiland een feit. Een slordige beschrijving, en daar betrappen we Moskwood normaal niet gauw op.

De film is te zien als een vooraankondiging van de seksuele revolutie en de vrouwenemancipatie – zaken waar Zweden een voortrekkersrol in had. Monika is een bijzonder vrijgevochten type, dat haar sensualiteit niet onder stoelen of banken steekt. Onomwonden verleidt ze de man van haar keuze, en naaktheid is ook niet iets wat schroom oproept. Anno 1953 bepaald geen vanzelfsprekendheid. Als ze zich aan het eind van het verhaal niet om haar kind bekommert, en Harry zonder problemen de zorg op zich neemt, is dat eigenlijk een logisch gevolg van beider achtergrond. Monika wordt er niet sympathieker op, maar dat heb je met mensen die net als Pippi Langkous hun eigen zin doen.

De film is prachtig gefotografeerd, en ziet er voor haar leeftijd goed uit. Noemenswaardige extra’s worden als gebruikelijk in de collectie waar de DVD deel van uitmaakt niet geboden. Er zijn nauwelijks filmbeschadigingen, hooguit mocht hier en daar het zwart iets dieper. Een aanstekelijke, zinnelijke Bergman kortom, die aanzienlijk luchtiger lijkt dan ze daadwerkelijk is.

Aanvullende informatie:
Sommaren med Monika
Zweden 1953, zwart-wit, Zweeds gesproken
Speelduur 92 minuten
Regie: Ingmar Bergman
Scenario: Ingmar Bergman en P.A. Fogelström
Camera: Gunnar Fischer
Muziek: Eric Nordgren
Met Harriet Andersson, Lars Ekborg, John Harryson, Georg Skarstedt
Beeld: 1.33:1
Geluid: Mono (2.0)
Uitgave: Moskwood www.moskwood.nl