Kenwood K-Esule
Kenwood bestond in 2006 precies 60 jaar, reden voor een feestje. Veel audio-fabrikanten brengen op dit soort momenten speciale componenten op de markt. Zo ook Kenwood.
Kenwood is van huis uit een fabrikant van stereo-apparatuur, en dat was reden voor het ontwikkelen van een stereoset voor muziekliefhebbers, die kwaliteit weten te waarderen én die houden van bescheiden afmetingen. Dat laatste is tegenwoordig erg belangrijk, nu blijkt dat de echtgenotes een stevige vinger in de pap hebben bij het aanschaffen van audio-apparatuur. En tja, de meeste vrouwen houden bij hifi van compact. Mannen ook wel, mits het maar goed klinkt. Zou Kenwood beide eigenschappen hebben kunnen combineren?
Cd- receiver
Kenwood ontwikkelde voor hun jubileum de Esule, een compacte cd-receiver die wordt geleverd met een paar fraai afgewerkte monitorluidsprekers. Compact is de receiver zeker, want met een breedte van 28 cm en een hoogte van 15 cm heb je alles in huis om te kunnen genieten van cd`s en radio. In de behuizing zijn in feite 4 componenten ondergebracht; een cd-speler, een tuner, een voor- en een eindversterker.
Met nog net geen 10 kilo is het, gezien de afmetingen, een behoorlijk zwaar apparaat. Gewicht van audio-apparatuur wordt vooral bepaald door zwaar uitgevoerde behuizingen en flinke trafo`s, die nodig zijn om veel stroom te kunnen leveren tijdens pieken in de geluidsdruk. Het frontpaneel is van fraai uitgevoerd aluminium en heeft een dikte van maar liefst 11 mm. Dat legt, naast drie afzonderlijke transformatoren, een behoorlijk gewicht in de schaal. Drie transformatoren in één apparaat, dat komt niet zo vaak voor in een receiver. Het geeft aan dat Kenwood serieus bezig geweest is om een hoogwaardig apparaat te ontwikkelen. Eén ringkerntransformator is er voor het analoge gedeelte en de twee resterende transformatoren zijn er voor het cd-mechanisme, het digitale gedeelte en het besturingssysteem. De drie transformatoren zorgen voor stabiliteit en een minimale onderlinge beïnvloeding van de te voeden onderdelen. En dat geeft rust en kracht, twee belangrijke eigenschappen die een goede versterker kwalificeren. Daarnaast is de versterker mooi symmetrisch opgebouwd en voorzien van een tweetal (voor links en rechts) gescheiden elektronische volumeregelaars van Wolfson (type WM8816 voor de kenners). De versterker heeft bij toepassing van luidsprekers met een impedantie van 4 ohm een vermogen van 45 W per kanaal. Dat is niet schrikbarend veel, maar cijfers zeggen niet alles in audioland...
De voorversterker is voorzien van een voor links en rechts gescheiden klankregeling, welke naar believen geheel uitgeschakeld kan worden. In de “direct” modus, welke beschikbaar is voor zowel cd als andere bronnen, wordt de weg die het signaal moet afleggen zo kort en schoon mogelijk gehouden door de klankregeling uit de signaalweg te houden. In mijn luisterruimte was het verschil goed hoorbaar, “direct” maakte het geluid inderdaad rustiger en beter gedefinieerd. Vergelijk het maar met analoge televisie, als de zender niet goed is afgestemd zie je ruisspikkels, en die verdwijnen bij het inschakelen van de “direct” modus. De achtergrond wordt zwarter, en stemmen en instrumenten worden duidelijker te onderscheiden. Ze staan losser en onafhankelijker van elkaar in de ruimte, zijn met de ogen dicht gemakkelijker aan te wijzen. Jammer dat diverse cd`s zo zijn opgenomen dat je toch de klankregeling moet gebruiken om het geluid natuurlijk te laten klinken. Gelukkig biedt de Esule de mogelijkheid om te kiezen of je de klankregeling wel of niet gebruikt.
cd-speler en tuner
Van het loopwerk van de cd-speler valt op dat het intern geheel gescheiden is van het versterkerdeel, waardoor wederzijdse beïnvloeding wordt voorkomen. Om cd`s zo goed mogelijk te kunnen uitlezen is het loopwerk ondergebracht in een exclusieve afzonderlijke behuizing. Ook dit zorgt ervoor dat de cd-speler niets merkt van zijn omgeving, iets dat vaak gedaan wordt door het loopwerk in een eigen kast los van de versterker te plaatsen. Maar dat wilde Kenwood niet, het zou tenslotte een cd-receiver worden.
Aan voldoende in- en uitgangen ontbreekt het niet. Analoge ingangen zijn er voor een platenspeler (MM), aux, tape en MD. Deze laatste drie zijn hetzelfde, echter tape en MD zijn tevens voorzien van analoge uitgangen. Op digitaal gebied zijn er zowel optische als coaxiale in- en uitgangen. Alle aansluitingen zijn verguld. Een euro-connector maakt het mogelijk een beter netsnoer aan te sluiten. De luidsprekeraansluitingen zijn stevig uitgevoerd, maar accepteren geen bananenstekkers of spades. In feite kun je alleen blanke draad gebruiken. Jammer, ik had liever iets gezien als een Eichmann Cablepod (in de Japanse variant dan natuurlijk), die biedt wel de mogelijkheid om bananenstekkers of spades te gebruiken.
De cd-receiver is voorzien van een FM/AM tuner. RDS informatie wordt netjes en goed leesbaar op het display weergegeven. Maximaal 40 zenders kan de tuner automatisch in het geheugen opslaan. Uiteraard kunnen zenders ook handmatig geprogrammeerd worden. Ook kan de tuner zoeken op basis van programmasoort. Deze eigenschappen kom je ook veel tegen in autoradio`s, en daar weet Kenwood dus wel raad mee. Een prima tuner waarnaar het goed luisteren is met geschikt radiomateriaal. Jammer dat er geen DAB tuner in de receiver is opgenomen, had anno 2007 toch wel gekund.
Aan de voorzijde van het apparaat zijn twee grote draaiknoppen voorzien. De linker is voor het selecteren van de ingang, de rechter voor de volumeregeling. Tussen deze knoppen is een royaal display voorzien, die tijdens het gebruik goed afleesbaar is en nuttige informatie verschaft. Tevens kan het display gedimd en uitgeschakeld worden. Verder is het aantal knoppen op de kast beperkt. De “direct” modus knop en een grote aan/uit knop zijn nuttig, net als de basisbedienknoppen voor de cd-speler. Deze laatstgenoemde knoppen worden ook voor het bedienen van de AM/FM tuner gebruikt. Bij het apparaat wordt een prettige afstandsbediening geleverd. Deze ligt lekker in de hand en laat je met de duim de belangrijkste functies eenvoudig bedienen. De knoppen zijn van zacht rubber, voelen prettig aan en zijn met weinig inspanning in te drukken.
De Esule ziet er netjes en verzorgd uit, al blijft het duidelijk een Japans design. Subtiele Aziatisch ogende details, zoals de afwerking van de grote ronde bedieningsknoppen met facetrand geven het een oosters luxe gevoel. Al met al vindt ik het uiterlijk prima geslaagd. Met de ronde speelse lijnen in het frontpaneel en de symmetrische opbouw van de knoppen en het display oogt het elegant en strak tegelijk. De Esule is alleen verkrijgbaar in de kleur Champagne gold.
Luidsprekers
De cd-receiver wordt geleverd met een paar fraaie monitorluidsprekers die luisteren naar de originele naam LS-K1. Deze zijn, net als de cd-receiver, compact gebouwd. Met 17 cm breed, 32,5 hoog en 25 cm diep lijken ze uitermate geschikt om als boekenplankluidspreker weggemoffeld te worden. Gezien het ontwerp van de kast is dat geen goede oplossing en blijft de werkelijke kwaliteit van de luidsprekers verborgen.
Kenwood heeft de Esule namelijk vergezeld van een fraaie drieweg bassreflex luidspreker. De bassreflex opening zit aan de achterkant van de kast, waardoor plaatsing in boekenkast of te dicht bij een achterwand zal zorgen voor een boemige bas. Vaak profiteren kleine ontwerpen van plaatsing bij een muur, omdat deze modellen niet zover doorlopen in het laag, en dan is een beetje bassboost van de muurreflexies van harte welkom. Maar bijna altijd gaat plaatsing te dicht bij achterwanden ten koste van de ruimtelijke afbeelding: plaatsing en diepte worden minder goed. Het blijft een compromis met een kleine speaker: voor een echte diepe bas is veel kastinhoud en veel conusoppervlakte nodig.
Verantwoordelijk voor het laag is een 12 cm woofer met geweven carbon conus, zoals we dat ook kennen van o.a. B&W en de Quad L-serie. De woofer heeft een gegoten aluminium luidsprekerchassis, dat zorgt voor zeer weinig resonantie en een hoge stijfheid. De woofer is voorzien van een zeer zware magneet, wat bijdraagt aan een afname van de vervorming en een zeer stabiel magnetisch veld garandeert. De woofer speelt van 45 tot 3000 Hz, waarna de tweeter het overneemt.
De 2,5 cm softdome-tweeter met stoffen afdekkap speelt van 3.000 tot 20.000 Hz. De spreekspoel is gewikkeld met vierkante draad, net als de woofer, voor optimale magnetische flux. Het spoellichaam is van licht materiaal gemaakt en voorkomt deformatie door warmteontwikkeling. Bij een dome-tweeter heb ik altijd de associatie met scherpe s-klanken, maar Kenwood laat met deze tweeter horen dat dat zeker niet het geval hoeft te zijn. Niet dat ie net zo zacht klinkt als een band-tweeter, maar het resultaat is zeer acceptabel. Sissende s-klanken heb ik eigenlijk niet gehoord.
Naast de tweeter is nog een super-tweeter voorzien die doorloopt tot 40.000 Hz. De reden dat een super tweeter is voorzien is omdat de cd-receiver gebruikt maakt van Supreme EX. Het frequentiebereik van cd-spelers loopt tot 20.000 Hz, alles daarboven is tijdens productie weggefilterd. Supreme EX probeert uit het geluidssignaal tussen 20 Hz en 20.000 Hz af te leiden wat er zich boven de 20.000 Hz zou moeten bevinden. Deze extrapolatie verhoogt het frequentiebereik en zou de geluidskwaliteit moeten verbeteren. Logisch dat de luidspreker is voorzien van een supertweeter, anders zou het effect van de extrapolatie in de luidspreker ongedaan gemaakt worden.
De componenten zijn ondergebracht in een solide luidsprekerkast, gemaakt van hoog geconcentreerd MDF. De frontplaat heeft een dikte van 30 mm, wat zorgt voor stijfheid en minimale resonanties. De woofer zit in een gescheiden compartiment, zodat hoog en laag in de kast elkaar minimaal kunnen beïnvloeden. De scheidingswand heeft net als de frontplaat een dikte van 30 mm. De buitenzijde is afgewerkt met echt houtfineer, wat de luidspreker een chique uiterlijk geeft. Aan de achterzijde zijn solide (enkele) luidsprekeraansluitingen voorzien. Ze zijn van koper en kunnen middels bananenstekkers, spades en blanke draad worden verbonden met de luidsprekerbekabeling. Al met al maakt de luidspreker een zeer goede indruk: de afwerking is perfect, het kastje ziet er goed uit en de componenten geven de indruk dat het goed spul is. Maar beluisteren is natuurlijk noodzakelijk om te beoordelen of dit fraaie smoeltje ook echt kan zingen!
De gevoeligheid van de luidspreker is 85 dB bij 1 watt vermogen op 1 meter afstand, en dat is niet zo heel erg hoog. Met een nominale impedantie van 6 ohm en een belastbaarheid van 40 W (80 W piek) zul je niet worden weggeblazen door de ontstane geluidsdruk, maar mij viel op dat de luidspreker samen met de cd-receiver behoorlijk luid kunnen spelen. Zo luid dat ik niet het gevoel had dat het systeem te weinig vermogen had, ondanks dat 105 dB volgens Musical Fidelity de norm is die gehaald moet worden om van een echt dynamisch hifi systeem te spreken. Met de geluidskwaliteit en geluidsdruk die ik heb ervaren bewijst Kenwood, zonder aan die 105 dB te komen, toch echt hifi en muzikaliteit te kunnen produceren.
Opstellen en luisteren
De cd-receiver is in mijn luisterruimte opgesteld in het Callas-Audio clamprack. Voor het voeden van de set is gebruik gemaakt van het meegeleverde netsnoer, en de set is rechtstreeks aangesloten op een wandcontactdoos van de separate audiogroep. Voor het verbinden van de luidsprekers is gebruik gemaakt van de meegeleverde luidsprekerbekabeling. De luidsprekers zijn geplaatst op door Kenwood meegeleverde houten standaards, welke geen onderdeel zijn van de Esule set, en ook niet in Nederland verkrijgbaar zijn. Gelukkig zijn er genoeg andere merken die goede en fraaie luidsprekerstandaards maken, want die heb je wel nodig met dit systeem.
De luidsprekers zijn op ca. 1 meter van de achterwand geplaatst, en ca. 75 cm van de zijwanden. Voor de correcte plaatsing is “de druppel” van track 6 van Amused to death van Roger Waters gebruikt. De lekkende kraan in dit nummer moet links achter de luisterplaats klinken. Een onjuiste luidsprekeropstelling hoor je direct met dit nummer: de druppel komt dan minder ver van achteren of is ergens nabij de linker luidspreker waar te nemen. Om de druppel juist te plaatsen moeten de luidsprekers in mijn ruimte helemaal niet worden ingedraaid. Bij het beluisteren van stemmen bleek ook dat niet indraaien een goed resultaat gaf: het beeld werd niet te breed en stemmen bleven mooi uit een punt in het midden komen. Geen zingende monden van een meter of twee breed, als dat zo is moet je meer gaan indraaien.
Begonnen is met de cd “Gitaar aan zee” van John van der Veer. Dit meesterwerkje met alleen maar akoestische gitaren klinkt fantastisch op een goede set. De opname kenmerkt zich door veel dynamiek en een natuurlijke en zeer aangename klankkleur. Track 3, getiteld 911, is beluisterd. Na een rustig begin wordt de luisteraar van z`n stoel geblazen door een zeer dynamisch klinkende bas. Wie het voor het eerst hoort schrikt zich rot en staat versteld van de impact. Hoewel ik het stuk al kende stond ik ook nu weer versteld omdat het relatief kleine luidsprekertje een mooie krachtige en strakke bas tevoorschijn toverde. Samen met de cd-receiver werd een zeer overtuigend geluid neergezet. Een goede controle over de luidsprekers door de versterker was duidelijk hoorbaar. Deze compacte set klinkt zeer groot! Naast een overtuigend laag laat het nummer horen dat het geluidsbeeld dat de set neerzet mooi los en vol lucht is, naast breed en hoog. Mijn lichaam gaf aan dat het geheel erg muzikaal was: het voetje ging heen en weer, op de maat van de muziek.
Na het beluisteren van John en z`n 4 collega`s is Graceland van Paul Simon in de cd-lade gestopt. Deze cd is opnametechnisch gesproken niet bijzonder, maar de muziek is naar mijn smaak wel erg fraai. De tracks zijn nogal wisselend van kwaliteit, vooral track 1 is dof en futloos, terwijl andere tracks prima klinken. Als dat soort zaken bij het beluisteren gaan opvallen, dan hebben we te maken met een goed systeem. Ook met de Esule was het verschil in opnamekwaliteit tussen de verschillende cd`s en tracks goed te horen. Track 5, Diamonds on the soles of her shoes, klinkt ten opzichte van track 1, The boy in the bubble, een stuk prettiger. Ik hoor een mooi schoon geluid, evenwichtig, aangenaam. Paul`s stem staat mooi los van de muzikale begeleiding. Dit klinkt lekker en bijna vanzelf gaat het volume nog wat hoger. Buren heb ik niet dus ik kan rustig luid spelen zonder dat iemand er last van heeft. Ook op hoog volume blijft het lekker klinken en geeft de versterker geen enkele blijk van op z`n tenen te moeten lopen. Het voetje gaat weer heen en weer op de ritmische Afrikaanse klanken. Het valt me op dat er veel rust in het geluid is. De versterker is snel en accuraat en komt niet snel in de problemen.
Na Graceland verdwijnt een Duitse verzamelaar in de speler. Manger, Musik wie von einem anderen Stern, wordt gestart. Niet alles is even leuk, maar track 13, een instrumentale jazzy versie van Walking on the moon van The Police, is zeer de moeite waard. Een akoestische versie van het nummer met drums, bass en blaasinstrumenten. De drums zijn erg realistisch, je schrikt soms wanneer vanuit het niets een roffel om je oren vliegt. De saxofoon is mooi geplaatst, niet scherp in het hoog. In de drums hoor je veel details van de snaredrum. Beperkingen zijn er natuurlijk ook wel. Het laag gaat niet zo diep als je zou willen, desalniettemin weet het dreumesje een mooi strak laag neer te zetten, en dat bij plaatsing van de luidsprekers ruim een meter van de achterwand en ca. 75 cm vanaf de zijwanden!
Er is nog veel meer muziek beluisterd, en steeds viel op dat het erg natuurlijk en evenwichtig klinkt. De stem van Paola Conte op zijn “The Best of” verzamelalbum en die van Bobby MC Farrin (don`t worry be happy!) op Cosmopoly van Andreas Vollenweider klinken alsof ze in de kamer staan te zingen. Goed geplaatst, veel detail, geen scherpte en een bas die goed gecontroleerd klinkt zonder boemigheid. De onderste octaaf wordt niet gehaald, maar de rest van het laag maakt dat meer dan goed.
Conclusie
Prijs:
Kenwood Esule: 1.999 euro voor cd-receiver incl. luidsprekers excl. standaards.
Distributie:
Kenwood Electronics Europe B.V.
Postbus 165
1420 AD UITHOORN
Tel: 0297-519900
Fax: 0297-519990
www.kenwood.nl