Hegel HD10 DAC

Als er twee soorten audiotoestellen zijn die altijd al mijn fascinatie hebben gehad, dan zijn het versterkers en digitaal/analoog-converters. Versterkers al veel langer, maar dat komt omdat de dac pas jaren later op de markt verscheen.

Sinds mijn kennismaking met cd-spelers, die trouwens laat op gang kwam omdat ik de lp bleef koesteren, heeft het me verbaasd waarom het omzetten van digitale informatie naar analoge signalen zo verschillend kan zijn tussen het ene apparaat en het andere. Of waarom nieuwere d/a-converters tot een paar jaar terug soms meer een stap achteruit waren dan vooruit. Terwijl de laatste jaren de dac’s alsmaar beter lijken te worden. Het is dus helemaal niet verbazend dat het aanbod, een Hegel HD10 d/a-converter te bespreken, door mij met beide handen is aangenomen.

Hegel is het geesteskind van elektronicaontwerper Bent Holter. Hegel is een Noors bedrijf dat producten in eigen huis ontwikkelt en fabriceert. Met de net op de markt gebrachte HD10 digitaal/analoog-converter zet Hegel zijn ontwerpfilosofie voort: uitstekende klankeigenschappen in een altijd strak, functioneel uiterlijk. Aan de buitenkant van de Hegel HD10 converter is niet te zien, wat de dac bijzonder zou moeten maken. Een eenvoudige, zwarte kast meet 6 x 21 x 26 centimeter. Op de voorkant een enkele toets waarmee de digitale ingang kan worden gekozen en één, geheel volgens de huidige mode, veel te felle blauwe LED. Op de achterzijde vinden we alle aansluitingen. Twee maal digitaal in via coax, één maal via Toslink en één USB aansluiting. Via USB gedraagt de HD10 zich als een "generic soundcard" voor uw computer; de pc behoeft dus geen speciale drivers en de HD10 neemt de functie van een eventuele interne soundcard over. De analoge uitgang is dubbel uitgevoerd, ongebalanceerd via cinch en gebalanceerd via XLR. Tenslotte vinden we aan de achterkant de aan/uit schakelaar en een netspanning-entree voor een Eurostekker.

De HD10 kan PCM-signalen verwerken tot een resolutie van 24 bit met een sample frequentie van 192 kHz. Hoe u dat over een coaxiale kabel moet krijgen is een heel andere zaak. De kabel dient in ieder geval heel kort te zijn en een nauwkeurige impedantie van 75 Ohm te hebben. Hegel geeft niet aan of intern in de dac lagere resoluties worden omgezet naar 24/192 niveau. Ik verwacht dat wel, gezien de klank van de HD10.

Hoger niveau

Zoals met de meeste losse d/a-converters het geval is, is de Hegel ontwikkeld met de gedachte, muziek uit computers of streaming media naar een hoger niveau te tillen dan mogelijk is met geluidskaarten of goedkope interne dac’s. Uiteraard is de Hegel daarnaast zeer geschikt om een oudere cd-speler met digitale uitgang op te waarderen; nog beter is het om een los loopwerk bij de converter te kopen met een gunstiger jitter-gedrag. Voor de rest zie ik veel mogelijkheden voor (HD)TV/Radio-ontvangers. Het signaal dat wordt aangeboden door de provider of via een eigen schotelantenne is vaak uitstekend, de digitaal/analoog omzetting in de spotgoedkope decoders is maar matig. Beeld wordt als veel belangrijker beschouwd. Hetzelfde gaat op voor het gros van de goedkope DVD-spelers en/of gameconsoles.

Na het openen van de HD10 valt op hoe vol de printplaat is. De voeding, die bestaat uit een forse ringkern transformator, 30.000 µF buffering en twee stroomkringen met snelle diodes, neemt een fors deel van de ruimte in beslag. Over de print verdeeld vind ik zes spanningsstabilisatoren. Aan de ingang van de dac zit een AK4115VQ receiverchip en voor de USB ingang een PCM2704 converter die maximaal signalen van 48 kHz aankan. Alle signalen gaan (naar ik verwacht) via een AD1896A sample rate converter, om vervolgens met een woordbreedte van 24 bit op een frequentie van 192 kHz te worden geconverteerd door een AD1955A multibit dac. De printplaat en de componenten zijn gemaakt op basis van Surface Mount Technology, een techniek die een compacte bouw en hoge kwaliteit mogelijk maakt.

Stap een

De dac had nog geen minuut gespeeld toen ik hem aansloot in mijn kleinere set. Daarom mocht hij eerst een weekje warmen en zich koesteren aan de 230 Volt, aangeboden vanuit een SEEC netfilter. Felle concurrentie moet komen van een PrimaLuna ProLogue Eight cd speler, uitgerust met mooie Mullard gelijkrichters en Tube Tech ECC83 buizen, naast een speciaal opgezette I/V print (die niet te koop is in deze vorm). De versterker is een PrimaLuna ProLogue Two, waarin EL34 buizen permanent de plaats innemen van de oorspronkelijke KT-88 types. Chord Company luidsprekerkabels leiden naar Ruark Sabre 3 monitors op Target stands. Een Dynaudio Sub 250 maakt het laag erbij, waarvoor de Ruark fysiek te klein is. Qua interlinks doen we niet moeilijk, Inakustik Rhodos Silver knoopt alles analoog aan elkaar, een Apogee kabel draagt het digitale signaal.

Waar je als recensent immer de neiging toe hebt, is het onderling vergelijken van apparaten: wat doet de interne PL8 dac ten opzichte van de externe Hegel? Waarbij al de snel de conclusie getrokken is dat de Hegel vooral anders is. Niet beter, niet slechter, hij is anders. Legt accenten anders en maakt het daarmee erg lastig om het vergelijk interessant te maken. Zo kan een mannenstem op de PrimaLuna erg vriendelijk overkomen (de wijze man die verhaalt van zijn belevenissen) terwijl de Hegel er meer een `eager young man` van maakt die het zelfde verhaal nu beleeft. Het verschil is namelijk echt zo groot. Voordat ik inga op de Hegel en zijn specifieke prestaties in deze opstelling zou ik willen stellen dat de Hegel het net name moet hebben van zijn dynamiek, zijn heldere klank en ruime detailweergave, die vooral puristisch aandoet terwijl een PL8 meer de muziekmaker is. De PL8 kan verweten worden dat hij misschien een tikje te lief te is en het geluid eerder verkleurt in aangename pasteltinten. Waarmee ik niets ten nadele van beide converters wil zeggen, maar slechts het verschillend interpreteren wil aangeven. Grote overeenkomsten vinden we op het gebied van ruimtelijke weergave en stereobeeld. Beide zijn prettig om naar te luisteren en vervelen zelfs na uren muziek draaien nog steeds niet. De Hegel gaat wat dieper en blijft strakker in het laag, de PL8 is wat minder aanwezig in het hoog. Stemmen zijn telkens aangenaam, de Hegel meer verstaanbaar, de PL8 wat vriendelijker of (in geval van damesstemmen) iets lieflijker en meer sexy.

One And Only Thrill

Gelukkig zult u zelden in de gelegenheid zijn om met dac’s met elkaar te vergelijken en dus nemen de we PL8 vanaf dit moment slechts als loopwerk op in het verhaal. Nu draait Melody Gardot, mijn lekkerste cd uit 2009. Haar One And Only Thrill maakt mij zowel blij als melancholiek. Een heerlijke stem die met de Hegel HD10 wordt gedragen door het pianospel en het orkest achter de soliste. Ik krijg een diepe inkijk in de ziel en de zaligheid van de zangeres, die haar teksten schreef als therapie na een ernstig ongeluk. Steeds als ik denk, alles aan de cd te hebben ontdekt, zet de Hegel mij op het spoor van een nieuw detail of een niet eerder opgevallen stembuiging. Dat komt door het oplossend vermogen, dat echter helaas ten koste gaat van het meer emotionele deel van Gardot.

Daarmee is het niet zo dat ik luister naar kilheid, het is een andere vorm van weergeven. Een aspect waaraan niet voorbij gegaan mag worden, is de wijze waarop de Hegel de zangeres afbeeldt in de ruimte. Ze staat iets naar achteren tussen de luidsprekers, daarmee enige afstand scheppend tot de luisteraar, hetgeen prettig is om lekker lui te luisteren naar muziek. De band- en orkestleden behouden daarmee automatisch meer ruimte om individueel te volgen. Het raam en de muur achter de Ruark wijken een meter naar achteren. De track Over The Rainbow heeft via de Hegel een speelsheid die menige set zal doen verbleken. Lekker pittig met veel instrumenten in de ritmesectie. Een paar blazers en een enkele viool vormen de achtergrond. Wie stil kan blijven zitten vormt een unicum.

Mocht u de indruk krijgen dat de recensie gebaseerd is op Melody Gardot, dan heeft u het mis. Vóór Gardot is al heel wat muziek langsgekomen: klassiek, opera, lichte jazz en pop. Instrumentaal en vocaal. Daartussen zat bijvoorbeeld een test-cd van YG Acoustics, die vaak heeft bewezen niet alleen veelzijdig te zijn, maar tevens de vinger op de zere of juist aangename plek te leggen. Van vrouwenstem via pianowerk naar gitaar en tenslotte eindigend in de mannenstem die ik bovenaan aanhaalde. Het is deze cd die met name geschikt is om tot de conclusie te komen dat de Hegel converter heel goed in staat is om de klank van het oorspronkelijke instrument vast te houden. Een gegeven dat duidt op fasereinheid en snelheid van de elektronica.

Bij instrumenten als piano en gitaar is het aanslaan/tokkelen van de snaar minstens zo klankbepalend als het uitsterven van de toon. Klassiek gitaar van Laurindo Almeida staat kilometers af van een steelguitar van Larry Conklin. Tegelijk is het overduidelijk, dat het allebei gitaren zijn. Gestreken bas of geplukt, de Hegel zet het overduidelijk neer in de lage tonen. Erg zuiver, erg goed gedefinieerd. Zonder de Dynaudio sub zou dat trouwens niet hoorbaar zijn. Een monitor als de Ruark geeft die lage grondtonen niet weer. Een stapje terug naar de PL8, die in de definitie van de laagweergave echt zijn meerdere moet erkennen in de Hegel HD10. Eigenlijk vind ik de Hegel zó goed in deze ruimte, dat ik hem met liefde nog even verplaats naar een grotere opstelling die een stuk kritischer is.

Stap twee

Inmiddels ben ik in de tijd een stuk verder. Een korte beschrijving wat nu speelt. Het loopwerk is een Cyrus met een PSX-R voeding, een combinatie die normaliter speelt via een non oversampling, non filtering dac met buizenuitgang. De voorversterker is een HAT met daarachter een paar PrimaLuna DiaLogue Six monoblokken die af en toe van plaats wisselen met een NAD M2 digitale eindversterker, Focal Utopia luidsprekers en een Velodyne subwoofer, alles onderling verbonden via Crystal Cable producten. Tegelijk speelt Kemp Elektoniks een zware rol in de netfiltering. Voor het complete lijstje met apparaten en typeaanduidingen kunt u onderaan de recensie terecht. Nu richten we ons meer op de muziek. Een referentie kader is geschapen met mijn buizen d/a-converter, de Hegel HD10 mag zich gaan bewijzen tussen de grote jongens.

Het is niet geheel onverwacht dat de Hegel met de eerste de beste cd zijn ziel en zaligheid bloot legt. Mijn eigen dac met een Philips TDA1543 converter heeft een direct geluid dat krachtig in de ruimte staat. Niet al te breed en daarvan denk ik wel eens dat een sprankje meer leven welkom zou zijn. De Hegel heeft naar mijn idee dat typische geluid van een upsampling dac, die het signaal naar 24 bit/192 kHz omzet. Daarmee krijg je een bepaalde luchtigheid, die de directheid lijkt weg te nemen en heel erg de focus legt op ruimte en lucht. Daarmee toont de Hegel stukken meer overeenkomsten met de PrimaLuna PL8 dan met mijn dac. Hier gaat voor de toekomstige eigenaar diens smaak en voorkeur heel erg een rol spelen. Dus heeft het weinig nut, vergelijkingen door te trekken en ga ik fijn alleen nog maar naar de Hegel luisteren.

Clair Marlo speelt haar deunen van de cd Let It Go. Een opname die het moet hebben van de percussiegeluiden en kleine effectjes, want de dame in kwestie heeft een leuke stem, daar houdt het zo ongeveer mee op. Prettig is het wel en vooral leuk. Niet te vergelijken met het schitterende fado-werk van Mariza. Haar cd Transparante is werkelijk een lust voor het oor. Haar stem mist een stukje warmte, krijgt daar verstaanbaarheid voor in de plaats. Volkomen los van de luidsprekers staat ze met gemak in de ruimte te zingen. De breedte van het stereobeeld is veel groter dan de diepte. Daar had ik eigenlijk iets meer prestatie verwacht. Het geluid staat wat verder van mij af dan wat de set normaal neer weet te leggen. Overeenkomstig de resultaten in de andere opstelling. Die extra afstand maakt luisteren tot een meer ontspannen bezigheid.

Als ik inzoom op details in de diverse frequentiegebieden en begin met de lage tonen. Het laag is zeker niet aangezet, eerder slank en daardoor blijven baspartijen goed te volgen. Het gebied waar stemmen een rol spelen is rijk en gedefinieerd. Geen valse warmte of romantiek, het is een eerlijke weergave, door het rustige laag eveneens een tikje aan de kale kant. Nu zou je verwachten dat de hoge tonen in verhouding overdreven en onrustig zijn, maar dat is totaal niet het geval. De hogere regionen blijven aangenaam en voorzien de ruimte van heerlijke accenten, die vooral uit de percussie komen. Door die rust zijn instrumenten die al snel naar scherp of irritant neigen, denk aan een matig tot slecht opgenomen viool of bij jazz een trompet, steeds aangenaam en natuurlijk. Langer luisteren bewijst opnieuw dat je in de audio niet zozeer moet vergelijken als wel elk apparaat de tijd en de rust gunnen om bij je binnen te komen en zo bezit te nemen van je emoties. Want als de muziek langer speelt merk ik dat ik steeds verder betrokken raak in het geheel en vergeet om naar technische dingen te luisteren. Zowel muziek als stemmen voeren me mee, een erg goed teken en een compliment aan de Hegel dac.

Conclusie

Na enige weken leven met de Hegel HD10 is de conclusie dat de sterke punten liggen op gebied van detaillering, ruimte en gemak van de weergave. Net als de prima stemmen en het vermogen nooit scherp te gaan klinken. Daartegenover staat een weergave die in de lage tonen aan de slanke kant is, niet overloopt van intimiteit en daarmee niet altijd even vriendelijk is voor het oor. In die context geplaatst vraagt de HD10 om aandacht en moet (zoals elk apparaat) passen in de klankkleur van een set. Los daarvan heeft de Hegel bewezen, goed te integreren met bronnen als een computer via de USB-poort, een belangrijk gegeven in de huidige tijd en een voorname reden om juist voor de Hegel te kiezen. Bovendien zijn de dubbele coaxiale aansluiting en optische ingang fijn. Het maakt de dac toekomstvast en flexibel inzetbaar. Op de valreep nog een belangrijk gegeven, de Hegel heeft een XLR uitgang. Zelf kon ik die niet benutten, wel weet ik uit ervaring met eerdere Hegel’s dat gebalanceerde schakelingen een onderdeel vormen van de ontwerpfilosofie van Bent Holter en dus de dac nog een stap hoger zouden kunnen tillen in combinatie met een daarvoor geschikte versterker. Die keuze is aan de luisteraar, zoals het eveneens een kwestie van smaak is of u wel of niet kiest voor upsampling weergave. Het heeft een onmiskenbare signatuur. Spreekt die handtekening u aan, dan zou de Hegel zomaar uw goede en verantwoorde keuze kunnen zijn.

Prijs:

HD10 Digitaal/Analoog Converter: 999 euro

Importeur:

Hifinesse
Postbus 27
1430 AA Aalsmeer
Tel. +31 (0)297 321626
Email: info@hifinesse.nl
Web: www.hifinesse.nl/hegel