Arcam A18 en CD17 (2000 euro set)

Het in Waterbeach, Cambridge gesitueerde Arcam is een op en top Britse onderneming met een bewogen historie. Oprichter John Dawson maakte begin jaren `70 samen met een vriend versterkers (soms enkel versterkermodules) voor hemzelf en kennissen. Nadat John Dawson Chris Evans had leren kennen (die veel later Myriad zou oprichten) en ideen over en weer waren uitgewisseld, besloten de twee heren in 1975 om samen een audiofiele geïntegreerde versterker te ontwikkelen.

Het resultaat was de inmiddels legendarische A&R Cambridge A60 die in 1976 werd geïntroduceerd. In 1977 werden zo`n 50 versterkers verkocht waarmee Dawson en Evans heel tevreden waren. Tien jaar later zaten ze echter al op ruim 30.000 verkochte versterkers. De A60 was niet alleen geliefd bij consumenten, ook luidsprekerontwerpers waren zeer te spreken over de A&R Cambridge electronica (Mo Iqbal, oprichter van Monitor Audio, had jarenlang Arcam Delta electronica en een Linn Sondek LP12 in zijn woonkamer staan). Begin jaren `80 werd de lange bedrijfsnaam omgetoverd in het gemakkelijker over de tong rollende Arcam. Alhoewel Arcam van huis uit een versterkerfabrikant was, heeft men daar in Cambridge zo`n beetje alle andere audio-componentsoorten ontwikkeld, van luidsprekers en groef-aftasters tot een high-end cassettedeck... en een aantal revolutionaire CD-spelers, te beginnen met de Delta 70 die in 1987 werd geïntroduceerd.

Arcam wilde hun CD-speler geheel zelf ontwikkelen en dus niet baseren op een omgebouwde Philips (wat de gemiddelde Britse audiofabrikant tot dan toe deed). Daarvoor werd een forse fabriekslicensie betaald maar dat bleek al gauw de moeite en kosten waard te zijn. De eerste externe D/A omzetter van Arcam droeg de toepasselijke naam Black Box. Die zwarte doos bleek tamelijk gewild want er waren genoeg audiofielen met degelijke maar minder muzikale CD-spelers. De Arcam Delta en Alpha lijnen bleven populair in de daarop volgende jaren en de Alpha 9 met zijn 24bit DCS `Ring DAC` kan zelfs worden gezien als een digitale mijlpaal. Sinds jaren is de FMJ (Full Metal Jacket) serie Arcams hoofdlijn, waarvan de CD17 en A18 de jongste junior modellen zijn terwijl de Muso Arcam`s mini-monitor luidspreker uit de Solo serie is.

Systeem

Laten we eens beginnen bij de weergevers en met het 2000 euro systeembudget. Voor twee mille moest een even serieus als overzichtelijk systeem worden gevonden, wat al gauw leidde tot de zoektocht naar een single-maker keten. Velen denken dan eerst aan oosterse aanbieders terwijl men in `old blighty` juist zo sterk is in redelijk betaalbare maar uiterst individualistische ontwerpen. De keuze viel daarom op dit Arcam FMJ/Muso systeem; elegant en high-tech. Goed; met de Arcam Muso stands (199,- euro per paar) komt het totaalbudget van dit systeem in feite boven de twee mille grens uit maar er zijn meer betaalbare en desondanks functionele stands verkrijgbaar. De Arcam stands zijn echter fraai afgewerkt, compleet met RVS spikes en het geheel is keurig verpakt. Voor wie `classy` stands wil, zijn ze wel de moeite en kosten waard.

Men mag de titel van dit artikel daarom lezen als `een -ruim- 2000 euro systeem`. Belangrijker is de symbiose van speler, versterker en weergevers. Laatstgenoemden behoren tot de Solo productlijn maar ze spelen graag met de A18 gezien die versterker gedeeltelijk is gebaseerd op Solo Music technologie. Zoals reeds werd aangehaald heeft Arcam eerder luidsprekers ontwikkeld (denk aan de Delta series weergevers) en de ontwerpers zijn dan ook niet over één nacht ijs gegaan tijdens het verwezenlijken van de Muso. Het is een opvallend compacte verschijning (23 bij 12 bij 15,5 cm) die dankzij een speciale metalen behuizing op prettige wijze in het oog springt. De wanden van de Muso klankkast zijn vervaardigd uit een sandwich van twee lagen aluminium en een niet nader gespecificeerd rubber. Voor die unieke behuizing heeft men een stalen baffle vervaardigd. Dat laatste is opmerkelijk, gezien dat invloed zou kunnen hebben op de magneten van de weegave-units die in dit geval goed zijn afgeschermd. Arcam kwam tot deze materiaalcombinatie als zijnde de minst reactieve. De Muso is een tweeweg basreflex weergever met een laag/mid-unit die een 10 centimeter diameter conus heeft, vervaardigd uit een aluminium & polymeercomposiet terwijl de hoogfrequent-unit een aluminium dome en een krachtige neodimium magneet heeft. Het frequentiebereik loopt in het laag door tot 65 Hertz, aldus de fabrikant.

Arcam CD17

De CD17 mag dan de Junior FMJ speler zijn, Arcam heeft het voorzien van de Wolfson 8741 DAC en een "extreem accurate digitale klok", aldus de fabrikant. Alle FMJ chassis zijn vervaardigd volgens Arcams eigen SDS constructie (Sound-Dead Steel) wat uit een sandwich van twee lagen staal en een rubber tussenlaag bestaat.

Elektromagnetische invloeden van buitenaf worden gereduceerd door middel van Arcams `Mask of Silence` technologie. Onderdeel van die EM-onderdrukking is de `Stealth Mat` (ze houden wel van Hollywood-achtige benamingen, daar in Cambridge) wat uit een geweven metaalvezel bestaat (zie foto).

Foto: Kilian Bakker

Mask Of Silence is in feite een overkoepelende benaming voor zowel RF als EM reducering door middel van de Stealth Mat en kleine RF-schildjes op specifieke plekken zoals de volume-controllerchip van de versterker. De `dosering` van M.O.S. luistert overigens heel nauw. Bij Arcam worden na het vinden van het juiste circuit nog de puntjes op de i gezet door uitvoerig verschillende merken/typen componenten van dezelfde waarde uit te proberen (een ERO MKP kan andere resultaten geven dan een Epcos). Daarnaast worden buffer-elco`s gedempt door middel van rubber, worden er Wima MKP`s als bypass condensatoren ingezet en zijn specifieke componenten met lijm of kit bevestigd, zoals kristallen van de digitale klokken (zie foto).

Foto: Kilian Bakker

Het loopwerk is de betrouwbare Sony KSM 213, gevat in een Sony KSL-2 lademechanisme (zie foto).

Foto: Kilian Bakker

Een ringkern trafo voedt via individueel geregelde voedingslijnen de analoge, digitale en servo-circuits. De behuizing bestaat uit een mix van staalplaat en aluminium, net als dat van de Muso. De analoge uitgangen (welke zijn gebaseerd op die van de FMJ AV9) zijn van dubbele cinchbussen voorzien -handig voor multiroom toepassingen- en het VFD display licht als vanouds groen op; deze recensent dankt u, Arcam. De CD17 meet 8,5 bij 43 bij 29 centimeter (HXBXD) en hoeft zich niet te schamen voor een gewicht van zeven kilo, schoon aan de haak.

Arcam A18

De A18 loopt net als de CD17 niet te koop met zijn high-tech interieur want het front biedt een uiterst overzichtelijke en ongecompliceerde bediening met één grote draaiknop-positiegever voor volumeregeling (72 stappen), toonregeling en kanaalbalans. Toonregeling? Yup, de A18 heeft `t nog en zo gek is dat niet, wanneer men de vaak opzettelijk foutief afgemixte hedendaagse muziek beluisterd.

Voor deze recensie bleef de toonregeling in de vaanstand zodat het eigen karakter van de Arcam componenten zo goed mogelijk kon worden beoordeeld. De A18 werd in Direct Mode beluisterd, wat feitelijk als `tonedefeat` fungeert. De positiegever bedient een electronisch regelcicuit waarmee een veel betere kanaalbalans en een kortere signaalweg wordt verkregen. Het front is van twee miniJack aansluitingen voorzien; een hoofdtelefoonuitgang en een ingang voor mediaspelers, iets waar steeds vaker gebruik van wordt gemaakt (niet door schrijver dezes; verder dan USB streaming of een stick gaat het hier niet). De A18 kan in `processor mode` worden gezet, voor gebruik in een AV keten terwijl zes lijningangen, één Phono (MM) ingang en twee tape-uitgangen voor voldoende Stereo connectivity zorgen. De phonotrap werd niet beluisterd, gezien er ten tijde van de recensie geen MM of HOMC aftasters voorhanden waren.

Het 50 Watt per kanaal (aan 8 Ohm) maximale continuevermogen wordt mede mogelijk gemaakt door een uit de kluiten gewassen ringkerntrafo en een flinke elcobank. Arcam past in de A18 dezelfde versterker-IC`s toe als die van de Solo Music, met spannings- en stroomversterking in één component (simpel gezegd: een complete eindtrap in een IC). Dit slimme lineaire circuit werd verkozen boven een klasse D module. Alhoewel dergelijke IC`s minder daadkrachtig zijn, is de temperatuur-stabiliteit zeer goed en wordt hoogfrequent schakelen vermeden. Deze versterker is van nuchtere luidsprekerklemmen voorzien. Geen bling-bling maar spelingvrije, goed geïsoleerde knoppen. Steraarde, een multilaags printplaat en alweer een SDS chassis onderstrepen het doorwrochte ontwerp. De A18 heeft een chassisbodem uit beduidend dikker, zwaar verzinkt staal (zie foto).

(Foto: Kilian Bakker)

Ook de A18 kijkt het baasje gezellig groen aan. Het chassis van de versterker is een paar centimeter dieper, terwijl de massa 2.1 kilo hoger ligt. Zowel de Muso als de CD17 en A18 zijn leverbaar in zilver of zwart (de Muso stands zijn enkel leverbaar in zilver).

Kabels

De intercomponentverbindingen bestonden uit de QED Performance Audio 2 interconnects wat het meest hoogwaardige analoge interconnecttype is uit de tweede productlijn van QED en de Original luidsprekerkabel; de eerste kabel die voortkwam uit het QED Genesis Project -een gedetailleerde studie naar de effecten van materialen en kabelgeomterie-, vandaar de naam.

Luisteren

Na inspelen en lichtnetpolering werden meubels met gedempte glazen platen en massief houten tafels geprobeerd; hout had de voorkeur met deze Arcams. De CD17/A18/Muso/QED keten presenteerde uiteenlopende muziekstijlen op heldere, open en coherente wijze, waarbij er wat ontbrak aan body en tonale rijkdom (bloom). De oorzaak lag bij de Muso weergevers maar het was niet zozeer een laagfrequent-bereik kwestie als wel de algehele energiebalans. Het resultaat is een paar gearticuleerd en strak klinkende mini`s die overigens kunnen grommen (in het hoge laag), als dat moet. Bloom-fans zouden het in deze prijsklasse eerder in de Quad L-Series of Dali hoek moeten zoeken. Zowel Jazz als singer-songwriter muziek werd op tamelijk opzwepende maar indringende wijze gepresenteerd. Dat laatste werd overigens niet als onprettig ervaren dankzij de vloeiendheid en grip waarmee dit systeem te werk gaat. Deze Arcam set houdt van snappy percussie en zorgt bij zang steeds voor een sterk gevoel van muzikale betrokkenheid, wat ook het geval was toen van de John Lee Hooker CD Chill Out de gelijknamige track werd beluisterd.

Het rokerige stemgeluid van John Lee Hooker werd uitstekend uitgelicht terwijl de ritmesectie met metronoom-timing werd neergezet. Santanas gitaarspel klonk wat nasaal en compact en kwam daardoor niet optimaal uit de verf. Het geheel bleef dankzij de prominente ritmische voortstuwing goed overeind en liep ook tijdens drukke passages niet dicht. Niet de meest uitgewogen weergave van deze muziek maar nog best knap gezien het werd weergegeven door betaalbare ukkies. Alhoewel de CD17 en A18 het goed kunnen vinden met de Muso, zal dit fraaie speler-versterker duo zich pas echt kunnen ontplooien via meer hoogwaardige weergevers. Met een paar onthullende compactmonitoren zoals de residentiële Stirling Broadcast LS 3/5a-V2s kunnen deze Arcam apparaten optimaal hun zegje doen. De Stirlings kosten weliswaar meer dan de CD17 en A18 samen maar in die configuratie was de weergave geheel in balans en werd het potentieel van de electronica beter benut. Toen de Chill out klanken uit de nieuwe setup met LS 3/5a-V2s stroomden werd er genoteerd en onderstreept: "now you`re talking!". John Lee Hookers stem werd plastisch en vrij in de ruimte afgebeeld, met elke lipbeweging hoorbaar. De ritmesectie had aan body en tonale rijkdom gewonnen maar was ook spannender om naar te luisteren. De aanstekelijke ritmische propulsie waartoe de A18 in staat is, kon beter worden loslaten via de meer daadkrachtige en transparante luidsprekers. Zo hoort deze muziek te klinken; swingend en smeuig tegelijk. Bij zowel de CD17 als de A18 heeft men op knappe wijze controle en articulatie gecombineerd met sterke intertonale timing en vloeiendheid. Deze apparaten klinken volwassen en uiterst geraffineerd. Ze dringen zich nooit op en kiezen muzikaal genot boven schokkende dynamiek. In Engelstalige recensies wordt wel eens de term `top-to-bottom coherence` aangehaald, wat schrijver dezes breedbandige tonale coherentie noemt. Dat is iets waar de CD17 en A18 beide in uitblinken en wat ze als combo aanvullen met een opmerkelijk stabiele en schone presentatie. Die facetten van hun weergavekarakter gaan gepaard met een bewonderenswaardig strakke timing. Deze componenten verstaan de kunst van onopvallende, zelfs wegcijferende vertolking.

Conclusie

Een systeembespreking die uitmondt in een CD-speler/versterker recensie. In dit geval werd die route gekozen om de electronica niet tekort te doen. Dat zou zijn gebeurd wanneer het originele doel was aangehouden, namelijk een compleet single-brand systeem. Het CD17/A18 duo kan voor memorabele muzikale momenten zorgen en de stijlvolle, open klinkende Muso`s gaan daar een aardig eind in mee todat ze onbedoeld hun elektronische familieleden beperken. Dit systeem is desalniettemin een goede twee mille instapconfiguratie voor wie binnen één merk met de best mogelijke bron en versterker wil beginnen, met het doel om op termijn een weergever-upgrade uit te voeren. De CD17 en A18 zijn niet simpelweg luxe uitgevoerde instappers, het zijn tijdloze kwaliteits-performers en dus verdienen ze een warme aanbeveling.

Aanvullende informatie:

Importeur Arcam: Audiac
Internet: www.audiac.nl
Telefoon: 030-6049000

Arcam CD17: 699,- euro
Arcam A18: 699,- euro
Arcam Muso: 450,- euro per paar

Importeur QED: Latham Audio; www.latham.nl / 013-5082411

QED Original (per mono meter): 6,- euro
QED Performance Audio 2 (1 meter set): 60,- euro

Randapparatuur:

Weergevers: Stirling Broadcast LS 3/5a-V2, Monitor Audio Studio 2SE
Meubels: BeechBlokz tafel
Lichtnet: Lapp/Popp stip, Kemp SNS Plug