Rotel RCX-1500 met B&W CM8 luidsprekers

Bowers & Wilkins en Rotel horen bij elkaar. Niet alleen omdat de B&W Group Ltd. eigenaar is van het Japanse merk, maar ook omdat het in 1967 opgerichte familiebedrijf een klankmatige signatuur heeft die goed past bij die van het Britse luidsprekermerk. Vandaar ook dat de importeur twee noviteiten (van elk merk één) als set in de luisterruimte van HiFi.nl neerzette voor een recensie. Waarvan akte...

Bowers & Wilkins CM8

De CM-serie van Bowers & Wilkins bestaat uit twee vloerstaanders, twee monitors, twee center-luidsprekers en een subwoofer. Ideaal om een surround systeem mee op te bouwen dus, maar uiteraard ook zeer geschikt voor verschillende stereo-setups. Voor deze review luister ik naar de nieuwe CM8, de kleinste van de twee vloerstaanders. Wat meteen opvalt is de slanke verschijning. De CM8 is een echte driewegluidspreker, meet zonder spikes net geen meter in de hoogte, en geeft door zijn breedte van slechts 16,5 centimeter de indruk dat hij aanzienlijk kleiner van stuk is. De exemplaren in de luisterruimte van HiFi.nl zijn uitgevoerd in Rosenut houtfineer, wat mijns inziens prachtig combineert met de wat bredere, in zijdeglans uitgevoerde zwarte voet. 

 
Techniek

De dubbele woofer is samengesteld uit een mengsel van papier en kevlar, wat een laag gewicht en een uitstekende stijfheid oplevert. De middentoner is zoals gewoonlijk van geweven kevlar gemaakt en geel van kleur. Hij is niet voorzien van een rubberen rolrand. Bowers & Wilkins noemt dit FST (fixed suspension transducer). Een directe montage aan de korf (dus zonder rolrand) bleek namelijk ongewenste resonanties in het kevlar te dempen. Hierdoor klinkt het middengebied volgens Bowers & Wilkins sneller, natuurlijk en opener.


Exploded view van een Bowers & Wilkins FST midrange unit

De hoog-unit heeft een aluminium dome van 1 inch, en is aan de achterzijde voorzien van een klein pijpje dat volgens het door Bowers & Wilkins ontwikkelde Nautilus principe werkt.  Zo’n pijpje maakt dat de dome van de tweeter als het ware een oneindig grote kast achter zich ‘ziet’ wat het impulsgedrag verbetert en vervorming tegengaat. De tweeter is niet voorzien van een beschermende brug, kap of rooster, dus is het toch een beetje oppassen geblazen als zonder front wordt gespeeld. Voor kindervingertjes is zo’n glanzend knopje onweerstaanbaar... De tweeter heeft een opvallende, glanzend metalen montageplaat. De overige units hebben eveneens een blank metalen bevestigingsring. Zonder het frontje geeft dat een wat technische uitstraling, wat in mijn ogen opvallend goed combineert met het klassieke houtfineer van de kast. Maar ik kan me voorstellen dat dit wat gewaagde uiterlijk niet ieders ding is.


Een Bowers & Wilkins wisselfilter

De baspijp is van het door Bowers & Wilkins ontwikkelde Flowport-type. Aan de binnenkant en op de trompetvormige uitstroomkelk van de basreflexpijp zijn kleine putjes aangebracht die turbulentie van de doorstromende lucht minimaliseren. Vergelijk het maar met de putjes op een golfbal die daardoor veel verder geslagen kan worden. Door deze putjes ontstaat minder poortruis en treedt minder compressie in de baspijp op bij hogere geluidsniveaus. De baspijp zit, net als de bi-wiring aansluitterminals, laag aan de achterzijde gemonteerd. Bij de luidsprekers wordt een ‘stop’ van een vrij dichte soort schuimrubber geleverd die in de baspijp gestoken kan worden als het laag wat te overheersend is. Deze stop bestaat uit twee delen; je kunt de kern er uit duwen waardoor een soort ring van schuimrubber ontstaat, die minder dempt dan de dichte stop. Daar ga ik straks nog iets over vertellen, dus lees vooral verder.

Rotel RCX-1500

Volgens de doos is deze nieuweling in het Rotel-assortiment een Internet Radio / FM / CD Player / Stereo Receiver, maar in werkelijkheid zelfs nog meer dan dat. In één relatief kleine behuizing zijn namelijk naast een krachtige klasse-D stereo versterker van 100 watt een FM-tuner, een 24bit/192kHz D/A converter, een cd-speler, een DAB module, en een netwerkspeler (via ethernet of Wifi) met internetradio ondergebracht. Het is daarmee een uiterst flexibel apparaat dat op hoog niveau muziek kan maken en weinig ruimte inneemt. Een welkome aanvulling is dat het apparaat (na online registratie) ook via een duidelijke gebruikers-interface op internet kan worden ingesteld.

Wanneer de RCX-1500 via Wifi in verbinding staat met een netwerk, computer of NAS is de data-overdracht beperkt tot 11 Mb/s, wat naar huidige maatstaven aan de lage kant is. Dat is voor internetradio en het streamen van 44.1 kHz 16 bit materiaal weliswaar ruim voldoende, maar als je HD-muziekmateriaal via het netwerk wil weergeven kun je dat beter via een ethernetverbinding doen.

Goed nieuws is trouwens dat na een recente software-update ook het veelgebruikte Flac (alleen niet via de USB-ingang) bestandsformaat wordt ondersteund. Over het ontbreken daarvan werd in eerdere publicaties (niet geheel onterecht) een beetje gemopperd, maar dat is dus niet meer nodig.

Luisteren

De set stond al enige dagen in te spelen toen ik aan de luistersessie begon, en dat komt het geluid zeker ten goede. Ik weet dat er mensen zijn die het nut van inspelen ter discussie stellen, maar neem van mij aan dat je het bij deze set kunt horen. De luidsprekerkabels zijn van Crystal Cable, en de muziek wordt vanwege het gemak van een zelf samengestelde cd beluisterd. De RCX-1500 is voorzien van een slot-loading laadmechanisme, waarbij de cd in een gleuf moet worden gestoken waarna rubberen wieltjes hem naar binnen trekken. Werkt feilloos, al blijft het voor mij een onwennige handeling. Gedurende het laden van de cd is een zacht mechanisch geluid waar te nemen, maar tijdens het afspelen is het loopwerk volkomen stil.

De luidsprekers staan ongeveer drie meter uit elkaar, licht ingedraaid, en een halve meter van de achterwand. Het schijfje verdwijnt in de machine, en via de afstandsbediening wordt de muziek gestart. Dan blijkt heel snel dat de CM8 een verrassend groot en zeer ruimtelijk geluid weet neer te zetten. Tim Gerwing is een Canadese forumvriend van me die elektronische muziek maakt, waarbij hij erg veel aandacht besteedt aan de opnamekwaliteit. Zijn stijl is eclectisch, en in de track Effect01 van zijn album The Butterfly Effect uit 2005 mengt hij Vangelis met Michael Brook. De wervelende arpeggio’s vliegen me links en rechts om de oren, en de diepe drum die 3 seconden na de start van het nummer weerklinkt dondert echt door de ruimte. 

Tito Puente dan, Dance Of The Headhunters. Van het album Tambo! uit 1963. Zo te  horen gemaakt met heel weinig microfoons, en dus uiterst natuurlijk in zijn ruimtelijkheid. Hierbij let ik niet alleen op de percussie die ver achter de luidsprekers moet staan (check!), maar ook op de knallende trompetstoten die de bigband er op hoog volume én hoge frequentie uit perst. Die staan er zo wild op dat deze track een echte torture-test voor hoge tonen is. Tot mijn opluchting blijkt dat de tweeter in de CM8 geen spoortje scherpte heeft. Niet onbelangrijk voor langdurig luisterplezier...

Hele andere koek is het album Second Nature van Dominic Miller. Oplettende muziekliefhebbers zullen hem kennen van zijn werk voor Sting, wiens vaste gitarist hij lange tijd is geweest voor de ex-politieman zich vergreep aan de luit. Gelikte muziek, op het edelkitscherige af, maar ongelooflijk goed geregistreerd en met putdiep laag. De track Unify begint met een akoestische gitaar, met geplukte akkoorden. Dan valt een tweede gitaar in met een elegante melodie, en gromt een weldadige bastoon. Een met brushes aangetikte strakke snare, een ver naar achteren geplaatst fel woodblockje, en een mondharmonica in Toots Thielemans-stijl. Ik zwelg, want stiekem vind ik dit toch wel erg lekkere muziek. 

Ik verlang opeens heel erg naar de zomer, naar de zorgeloze vakanties uit mijn jeugd, maar dan met een fijn gekoeld rosé-tje erbij. De deur van de luisterruimte gaat open. Een verbaasd hoofd en de vraag: “Maak jij dat laag?”. De CM8 gaat dus echt veel dieper dan zijn grootte doet verwachten.

Akoestiekaanpassing

Bowers & Wilkins heeft zoals gezegd een paar deelbare schuimrubberen ‘stoppen’ meegeleverd die in de baspoort kunnen worden aangebracht als de laagweergave wat te uitbundig wordt. Dat kan gebeuren als de luisterruimte aan de kleine kant is, of als de luidsprekers (te) dicht tegen de achterwand moeten worden geplaatst. Na het beluisteren van het klankmatige effect van deze stoppen is mijn oprechte advies om het gebruik ervan zo lang mogelijk uit te stellen. De stoppen beïnvloeden namelijk niet alleen het laag, maar tasten ook in zekere mate de ruimtelijk weergave en de dynamiek aan.

Het verwijderen van de kern van de stop levert een vergelijkbaar maar aanzienlijk kleiner effect op. Ook hier zit trouwens een addertje onder het gras: door de diameter van de baspijp effectief te verkleinen wordt de resonantie-frequentie lager. Dat kan (afhankelijk van de ruimte) precies goed uitpakken, maar het kan ook tot een minder evenwichtige bas leiden. Een kwestie van zorgvuldig uitproberen dus. 

Conclusie

Als aan een paar simpele voorwaarden wordt voldaan maakt deze set prachtig muziek en is hij zijn prijs van 3300 euro meer dan waard. Als je een set uit losse componenten zou willen samenstellen die hetzelfde kan als de RCX-1500 zou je een veelvoud van de 1500 euro die hij kost moeten neertellen. Los nog van de meerkosten aan interlinks die je er dan dus ook nog bij moet rekenen. Ik heb er met veel plezier naar geluisterd. Bovendien is het apparaat redelijk future-proof met zijn netwerkmogelijkheid. 

Als ik mij een kleine rit op een persoonlijk stokpaardje mag veroorloven zet ik - althans voor de Nederlandse markt - een vraagtekentje bij de DAB ontvanger in de RCX-1500. Het aanbod aan digitale zenders is eigenlijk vrij klein en lang niet overal is de ontvangst goed. Dat komt volgens mij vooral door het ontbreken van een goed dekkend netwerk. Dat is de RCX-1500 absoluut niet aan te rekenen, maar als DAB in het algemeen een beslissende factor is bij de aanschaf van een receiver verdient het aanbeveling om eerst op internet te kijken hoe de lokale ontvangstkwaliteit is. Dat voorkomt teleurstellingen.

De CM8 bleek bij deze review de grootste verrassing te zijn. Een set van deze luidsprekers verruilt van eigenaar voor 1800 euro (geen meerprijs voor hoogglans zwart), en voor dat geld krijg je een mooie, slanke, gemakkelijk te plaatsen én prachtig klinkende luidspreker in huis.