Spendor A9: lekkernij voor muziek

Terwijl de gadgets ons om de oren vliegen, de iPad niet aan te slepen is in de winkel en alles klein, snel en digitaal moet zijn, is de gedachte heerlijk dat aan de andere kant van het kanaal nog steeds producten worden vervaardigd op ambachtelijke basis. Spendor Audio Systems Ltd. is een voorbeeld van een luidsprekerbouwer die zich strikt bezighoudt met luidsprekers en niet met elektronica, die jaren ervaring heeft, niet elk jaar op de markt komt met een nieuwe glimmende aandachttrekker of leeft van de waan van de dag om daarna snel te worden vergeten. Als Spendor met een nieuwe luidspreker uitkomt, kun je als muziekliefhebber het beste even rechtop gaan zitten. Geen revolutie, wel evolutie. 

Spendor is het geesteskind van de inmiddels lang geleden overleden Spencer Hughes, die het bedrijf ooit begon en mede vernoemde naar zijn vrouw Dorothy. Later ging het bedrijf over in handen van hun zoon Derek. Hughes was lang werkzaam bij de BBC, een omroep die in die tijd een enorme research and development afdeling had voor alles dat men nodig had om radio- en tv-uitzendingen mogelijk te maken, waaronder luidsprekers met nauwe toleranties en vooral een neutrale weergave van stemmen en klassieke muziek. Veel beroemde luidsprekers zijn van oorsprong BBC-ontwerpen. Zo is de ook de BC1 ontstaan, een drieweg systeem van de hand van Hughes, dat menig oudere muziekliefhebber zich nog zal herinneren. Werkzaam als hulpje in een Haagse audiowinkel verkocht ik ze graag midden jaren 70. Je zag ze nooit terug, want wie viel voor een BC1 liet zich jaar na jaar verwennen met muziek. Klanten kwamen alleen terug voor andere elektronica of een andere platenspeler. Na de dood van Spencer Hughes is het bedrijf onder Derek nooit opgegaan in de massa of slachtoffer geworden van overnames puur vanwege de naam. Het bedrijf kan zelfs onder leiding van de huidige eigenaar Philip Swift op die manier trouw blijven aan de eigen filosofie, zijn eigen weg gaan en steeds verder evolueren. De fabriek in Hailsham (Sussex) is de basis waar niet alleen de kasten maar ook de middentoon- en basunits worden gemaakt. Slechts de tweeters worden door derden gemaakt (op strenge specificatie van Spendor). Overigens zien we dat bij veel meer van dit soort kleine, Engelse merken. Alles zelf doen en de tweeter bij een OEM onderbrengen.

Spendor Audio Systems heeft nooit stilgestaan. In de loop der jaren zijn heel wat juweeltjes van luidsprekers uit hun handen gekomen. In dit geval richten we ons op de A9, een drieweg vloerstaander, onderdeel van een reeks waarbinnen later ook center- en surroundluidsprekers worden geleverd. Kennelijk is de `A-serie` de opvolger van de `S-serie`, die van de website is verdwenen. De behuizing meet (HxBxD) 1030 x 205 x 360mm en weegt een vertrouwenwekkende 27 kilo. De A9 is leverbaar in zwart, kersen, licht eiken en het mooie wengé. De zwarte voet biedt intern een stevig houvast voor het wisselfilter, extern voor spikes. In de kast zijn vier units gemonteerd.

Van boven naar beneden is dat de ingekochte tweeter, een softdome van 29 mm met vloeistof koeling. Daaronder de eigen 15 cm middentoonunit van Spendor, met een conus uit ep38 materiaal (een eigen aanduiding van Spendor die materiaalsoort en stijfheid aangeeft). In het hart een flinke faseplug en de surround is heel zacht. Daaronder twee identieke woofers met 18 cm kevlarconussen, die samen qua conusoppervlak ongeveer gelijkwaardig zijn aan een 25 cm unit en zijn opgehangen in een veel stijvere rubber surround. De basunits worden gesteund door een basreflexpoort die zo is afgeregeld, dat de bas wel dieper gaat maar niet in volume toeneemt of opblaast. Wisselfrequenties liggen op 500 en 5000 Hz, waardoor de middentoner met nadruk de meest belangrijke unit in de kast is. Spendor meet een gevoeligheid van 90 dB, een frequentiebereik van 50 tot 20 kHz binnen +/- 3 dB, met een -6 dB punt op 28 Hz. Het impedantieverloop komt nergens onder een versterkervriendelijke 6,2 Ohm en is nominaal 8 Ohm. Op papier hebben we daarmee een volwaardig systeem, met een prijs van 2495 euro per stuk, dus laten we dat systeem snel gaan aansluiten.

Omwille van mijn vloer plaats ik de Spendors niet op spikes maar op dikke glasplaten, die met vilt op de houten vloerdelen liggen. In een permanente opstelling zijn bijvoorbeeld Superspikes daarvoor ideaal. De speakers staan ruim 2 meter uit elkaar, 85 cm vrij van de zijwanden, tussen de muur en de achterzijde van de kast meet ik 35 cm en ik draai ze licht naar binnen. Plaatsing blijkt niet kritisch voor een goed stereobeeld en een evenwichtige basweergave. Zeer huiskamervriendelijk. Naast wat passerende apparatuur maak ik voornamelijk gebruik van een RipButler muziekserver met Logitech Duet receiver, zodat ik mijn opgeslagen CD-collectie met één veegbeweging op een iPad kan benaderen. Daarnaast gebruik ik een Transrotor/SME/Transfiguration platenspeler met een H.A.T. phono en lijnversterker. De eindtrap is een NAD M2 digitale versterker, die voor een digitale bron dienst doet als geïntegreerde versterker. Kabels vrijwel unaniem van Crystal Cable, terwijl Kemp Elektroniks de netfiltering doet op de broncomponenten. Bewezen kwaliteit en voor mij bekend spul, waarmee ik de Spendor graag wil beluisteren.

Luisteren naar de Spendor A9

Dat luisteren neemt langer in beslag dan in de planning stond. Een beetje omdat ik er tegenop zie, de 27 kilo zware systemen de vijf trappen af te sjouwen die ze ook op moesten, maar nog veel meer omdat de Spendor een systeem heeft neergezet dat geen seconde verveelt, laat staan irriteert. Vanaf het eerste moment ontstond een vriendschap en die is alleen maar hechter geworden. Al snel bleek de Spendor A9 een allemansvriend te zijn. De door mij geliefde vrouwenstemmen doen het uitstekend, variërend van pop, via chansons tot opera. Een stapeltje geleende CD’s van mijn dochter staat vol met R&B van Mary J. Blige, Aaliyah, Jennifer Lopez en anderen. Mocht Spendor in uw beleving een `ouderwetse naam` hebben, dan raad ik u aan ook eens bij de kinderen te neuzen. R&B pompt met dezelfde power uit de A9 als vanuit een gepimpte VW Golf. Het laag drukt de kamer in, zonder te bonken, precies zoals het op de CD staat: diep zompig of knallend droog. Het zal u verder niet verbazen dat klassieke muziek het geweldig doet op een klassiek systeem als de A9.

Voordat ik dieper inga op sommige muziek is het volgens mij op zijn plaats om uit te leggen, wat ik bedoel met een `klassiek systeem`. De moderne ontwikkelingen in luidsprekerland voeren naar zeer analytische systemen die werkelijk alles laten horen. Mogelijk gemaakt door moderne materialen in de conussen, superkrachtige magneten en transparante onderdelen in de wisselfilters. Elk detail is hoorbaar en wordt met hoge snelheid op ons afgevuurd. Lange tijd was ik zelf een volger van die drang naar perfectie en snelheid, om mij uiteindelijk te realiseren dat muziek ook op een andere manier benaderd kan worden. In mijn tweede luisterruimte staat een paar Engelse monitors te spelen, zo fijn dat ik die al jaren gebruik zonder een seconde de neiging te hebben die te vervangen door iets anders. Geen hightech, gewoon degelijk, plezierig en goed. In de huiskamer is mijn vaste high end monitor systeem vervangen door een Engelse luidspreker. Opnieuw gekozen vanwege de muziekweergave en niet langer als `Gatsometer` ingezet. Daarmee wil ik niet zeggen dat details en snelheid mij niet meer interesseren, zeker niet. Maar onderhand heb ik voor mijzelf uitgemaakt dat ik liever van muziek geniet met sloffen aan dan op hardloopschoenen. De nadruk in kwaliteit is verschoven van een ultiem snelle weergave naar het ultieme genieten van muziek zoals het is bedoeld. De laatste benadering vat ik samen onder de noemer “klassieke weergave”. Rustiger, soms een beetje bezadigd, van hoge kwaliteit, neutraal, vervormingsvrij, puur en zuiver. Omdat ik heb gemerkt dat `ultiem snel` steeds de drang geeft naar beter en beter, terwijl met een `klassieke luidspreker` de drang naar vervangen verdwijnt en het genoegen in muziek beluisteren toeneemt. Precies daarom raken Spendor, Harbeth, PMC, ATC en equivalenten mij steeds meer in het hart. Opvallend dat juist die merken allemaal hun wortels hebben in de BBC en in professionele omgevingen. 

Toen na een eerste paar uur luisteren mijn vrouw vroeg: “Wat kosten die speakers?”, kreeg ze als antwoord: “Maar 2500 euro per stuk.” Dat vond ze helemaal geen `maar`. Vooral niet omdat we kort daarvoor een gloednieuwe, compacte middenklasse auto bestelden voor de prijs van niet meer dan drie paar Spendor`s en de verhouding dan inderdaad scheef lijkt. Mijn argument, dat ik meer tijd naar muziek luister dan in de auto doorbreng, sloeg niet aan. Dus aan mij de taak middels muziek de `maar` aan u te verklaren. Daarbij dient u wel in te achterhoofd te houden dat een luisterindruk een gegeven is, opgebouwd door te luisteren naar de eigen set in de eigen akoestiek. Daarom is het slechts een leidraad, getoetst aan mijn eerdere ervaringen en geen absolute waarheid.

Neem als voorbeeld de zoete tonen van de trompet van Chet Baker, die vullen de kamer terwijl buiten de wind huilt. Rechts zit het slagwerk in de middentoner en komt lang niet zo los als de rest van de instrumenten. Pepper Adams scheurt met zijn sax de rust aan flarden en verwarmt de kamer. Bas mooi ondersteunend en in de lijn goed te volgen. Nergens teveel druk. Enorme harmonie tussen muziek en techniek. Trompet mag misschien wat feller, hoewel je dan snel neigt naar overdreven metaalklank. Wat goed naar voren komt is de ouderwetse opnametechniek die ooit voor Chet werd ingezet. Een echt soort links-rechts stereofonie. Tonen sterven mooi langzaam uit. Niets over te klagen.

Eveneens verhuisd naar gene zijde is Eva Cassidy. Haar prachtige stem leeft op een schitterende manier voort in de Spendor A9. Echt prachtig de weergave die ik voorgeschoteld krijg. Bijna (her)levend aanwezig, stembuigingen en intonatie vormen samen de natuurlijkheid in de stem. Instrumenten, veelal akoestisch, vormen het decor waarin slechts één enkel middelpunt bestaat: Eva Cassidy zelf. Zonder twijfel geeft de A9 hier een performance weg die slechts weinig luidsprekers zullen evenaren. Dat de wind buiten tegen het raam beukt merk ik pas weer als haar stem langzaam verdwijnt in de ruis van de langspeelplaat. Een meer uptempo nummer, meer dynamiek en power, geen enkel probleem voor Spendor. Het blijft natuurlijk, inclusief handenklappen, vingerknippen en tweede stemmen. Enig punt van aandacht is dat de hoogte afbeelding meer opgetrokken zou mogen zijn. Ik kijk vanuit het midden van de zaal, waar de stoelen hoger geplaatst zijn. Andere luidsprekers maken een wat groter beeld. Toegegeven, als ik de ogen sluit spoelt de muziek om mij heen en vergeet ik acuut waar ik het over had. Dit is echt een systeem van klasse. Het zou me niet verbazen als de heer Swift dezelfde LP als referentie in zijn ontwikkelruimte heeft staan. Zo dichtbij komt Eva zelden of nooit bij de luisteraar.

Niet de mooiste piano opname, wel een spectaculaire is die van Thuyoshi Yamamoto die Errol Garner’s Misty onnavolgbaar neerzet. Wanneer de luidspreker niet in staat is het majestueuze van de vleugelklank te behouden, verandert de vleugel heel vaak in een tingeltangel door de gebruikte opnametechniek. De Spendor heeft er geen probleem mee. Zonder dat de A9 warm klinkt, hij is slechts een beetje warm-neutraal, staat er een vleugel voor mij. Kast, snaren en klavier. Ik merk wel dat aan de onderkant het laag niet heel krachtig diep doorloopt. Voor een orgelliefhebber mogelijk een punt van aandacht. Voor 9 van de 10 huiskamers in Nederland een zegen. Beter iets minder laag dan opgeblazen laag dat nergens heen kan. Ik zou hier heel lang mee kunnen leven.

Het lijkt me eigenlijk overdreven nog één woord toe te voegen over de A9 terwijl Schubert speelt in de vorm van een strijkkwintet. Na het bovenstaande is het niet verwonderlijk dat ook viool, juist viool, met cello gemaakt lijkt voor Spendor’s. Prachtig spel op een Tacet Transistorfrei opname. Oei, wat zal het de makers pijn doen dat ik een digitale NAD gebruik als eindversterker. Troost is wel de buizen phono en de buizen lijnversterker, denk ik dan maar. Samen met de platenspeler, arm en element zorgen ze wel voor een levendige en dynamische weergave. Pas als ik het volume heel hoog opschroef, onaangenaam hoog, gaat de tweeter op de NAD M2 tegenspartelen en protesteert door af en toe wat metalig uit te halen. Voor de rest niets dan lof, het visualiseren van de spelende heren kost geen enkele moeite. De Spendor haalt hiermee het niveau van een Quad elektrostaat, zonder de afmetingen, de ruimte of de hoogspanning nodig te hebben. Dat was zo in 1976 (BC1 versus ESL-57), nu is het 35 jaar later net zo met de A9 en de ESL-2805. L’histoire se répète.

Voor wie is de Spendor A9 bedoeld?

Aan het eind van een recensie moet ik mij realiseren dat een product mooi kan zijn, maar ook door een consument aangeschaft zal moeten worden en dat daar de nodige pecunia voor over de toonbank gaat. Fysiek of virtueel. Ik ben geen voorstander van consumptief krediet voor het kopen van luxegoederen als audio-apparatuur, omdat de ervaring leert dat de lening vaak nog loopt als het product zijn glans al heeft verloren of zelfs is verkocht. Met een lening voor de Spendor A9 voelt dat anders. Die koop je niet voor een paar jaar, die koop je voor één of twee decennia. Om ze daarna door te schuiven naar een familielid, dat er al heel lang op aast. Zo ging dat met de BC1, zo zal het gaan met de A9. Het is een heerlijke luidspreker die muziek laat bloeien. Geen aandacht vraagt, tegelijk enorm zal boeien. Die uren achtereen laat luisteren, pleziert en koestert. Zonder moeite de luisterruimte vult met muziek. Het is ook een systeem dat niet meegaat in de technologierace en daar in de voorhoede loopt. Spendor krijgt nog wel eens de naam `sloffen, pijp en open haard`.

Naar mijn bescheiden mening is dat eigenlijk een groot compliment, mits u de pijp vervangt door malt whisky. De Spendor A9 is er voor die personen, die met liefde een muziekbibliotheek hebben opgebouwd en daarvan willen genieten. Ongeacht het genre waaruit die bibliotheek bestaat. Die over de drang van steeds maar `anders` heen zijn geraakt. Of gelijk verstandig instappen. De Spendor A9 is een fraai bezit om trots op te zijn en als je alles op een rijtje zet met zijn 2500 euro per stuk inderdaad niet duur. Lieveling Janine Jansen, grande dame Patricia Kaas of een onnavolgbare Keith Jarret thuis, malt whisky in de hand, de open haard aan, een mens kan zich weinig meer wensen met deze lekkernijen.

Prijs:
Spendor A9 per stuk 2495 euro (na 1 maart 2795 euro)

Importeur:
Dimex BV
Den Haag
www.dimex.nl