Ultrasone Edition 8 Limited

Nummer 083 wordt in een schapenleren koffertje afgeleverd. Een in München geboren wereldburger. Zeldzaam is-ie ook. Al is dat met 887 broertjes en zusjes wereldwijd relatief. Hij is dus Nummer 083 en gemaakt met zeer exotische en exclusieve materialen: Ruthenium, Amerikaans walnotenhout en Ethiopisch schapenleer. Een technisch hoogstandje is hij zeker. Hij valt ook niet in de categorie betaalbaar, het is een exclusief gevalletje dat graag in gezelschap van gelijkgestemden verkeert. Ultrasone Edition 8 wordt hij officieel genoemd, de Limited versie wel te verstaan.

Jammer genoeg heeft Nummer 083 aan mij een kwaaie. Ik houd namelijk helemaal niet van hoofdtelefoons, vind ze onhandig, benauwend en oncomfortabel. Nee, ik ben een echte luidsprekerman. In mijn hele set is geen hoofdtelefoonaansluiting te vinden, nooit gemist ook. Ik heb er wel een, zo’n hoofdtelefoon. Een zeer bekwaam exemplaar zelfs met een gedegen reputatie. Hij staat alleen stof te vangen. 

Als importeur Latham Audio me benadert voor een review van Nummer 083 ben ik niet erg happig. “Maar dit is een bijzondere hoofdtelefoon,” bezweert de importeur me. “Probeer hem nou maar!” Ik zwicht en een paar dagen later wordt de Ultrasone Edition 8 Limited via een NAIM Headline hoofdtelefoonversterker en bijbehorende NAPSC voeding aangesloten op mijn installatie.

De Ultrasone `fabriek` - foto Ed Verkerk
 
Natuurlijk heb ik de meeste hoofdtelefoons inmiddels wel beluisterd, waaronder fraaie exemplaren van AKG, Sennheiser en STAX. Leuk voor even, maar de verliefdheid duurde nooit lang. Als ik de Ultrasone Edition 8 Limited - door mij liefkozend Nummer 083 genoemd - op mijn dunbehaarde schedel plaats zit hij eigenlijk meteen als gegoten. Zelfs de poten van mijn bril gooien geen roet in het eten. Het Ethiopische schapenleer sluit zich zacht rond mijn oren, met juist voldoende druk om niet van mijn hoofd te schuiven, maar los genoeg om lang te kunnen luisteren. Koel is het leer ook. Zelfs na uren luisteren vormt er geen vocht rondom mijn oren. Daarbij is de Ultrasone met zijn 260 gram ook nog eens een relatief lichte hoofdtelefoon. Okee, de eerste barrière is genomen. Nummer 083 mag voorlopig blijven.

Techniek

Ultrasone is een door technologie gedreven fabrikant. Neem S-Logic™, een techniek waarbij het geluid van de hoofdtelefoon niet rechtstreeks de gehoorgang in wordt gedwongen, maar waarbij juist heel slim gebruik wordt gemaakt van de oorschelp. Dat geeft een veel natuurlijker stereobeeld dan gebruikelijk is bij andere merken hoofdtelefoons. Bijkomend voordeel van de S-Logic techniek is dat de geluidsdruk 40% lager kan zijn. En dat je dan toch een vol en dynamisch geluid ervaart. Dit lijkt een detail, maar is wel erg belangrijk ter voorkoming van gehoorschade.

Een andere Ultrasone techniek is ULE (Ultra Low Emission): een gepatenteerde technologie die gebruik maakt van een MU-metalen afscherming. Hiermee is de afgegeven straling gemiddeld 98% lager dan bij hoofdtelefoons van andere merken.

De Ultrasone Edition 8 Limited is een zogeheten gesloten hoofdtelefoon met een - op papier - indrukwekkend frequentiebereik. Alle frequenties tussen 6 Hz en 42 kHz zou Nummer 083 weer moeten kunnen geven. Daarnaast maakt de Ultrasone Edition 8 Limited gebruik van een tri-bass-tube, maar wat dat precies inhoudt kan ik helaas nergens ontdekken. Wel heeft Nummer 083 een extreem korte kabel: slechts 1,2 meter zit er maximaal tussen je oren en de versterker. Gelukkig levert Ultrasone er wel een verlengkabel van 4 meter bij, waardoor je toch comfortabel vanuit de bank naar muziek kunt luisteren.


Luisteren

Al bij de eerste tonen van Nummer 083 besef ik dat er iets speciaals op mijn hoofd staat. Het geluid zit namelijk veel minder in mijn hoofd dan ik gewend ben van andere hoofdtelefoons: het is ruimtelijker en kent zelfs enige diepte. Dat wil ik graag even toelichten. 

Ultrasone CEO Michael Willberg met op de achtergrond een poster waarop hij S-Logic verduidelijkt - foto: Ed Verkerk

Ons gehoor werkt op een bijzondere manier. Door subtiele tijdsverschillen kunnen we geluiden lokaliseren. Als een geluid van rechts komt zal dat geluid eerst het rechteroor bereiken en een paar milliseconden later pas het linkeroor. Ons brein is erg gevoelig voor deze minimale tijdsverschillen en kan op basis daarvan bepalen waar een geluid vandaan komt. Omdat een hoofdtelefoon uitsluitend een linker- en rechterkanaal kent - het geluid voor je linkeroor bereikt nooit je rechteroor, wat met luidsprekers natuurlijk wel het geval is - wordt het geluid in je hoofd geplaatst. Tot nu toe is er nog niemand die dat probleem kan ondervangen, ook Ultrasone niet. Maar Ultrasone heeft wel een ander slimmigheidje bedacht. Je brein haalt namelijk niet alleen ruimtelijke informatie uit het verschil tussen het linker- en rechteroor, het baseert zich ook op minimale tijdsverschillen die per oor ontstaan. En daar komen de oorschelpen om de hoek kijken! 

Op deze foto zijn de openingen voor het S-Logic systeem duidelijk zichtbaar - foto: Ed Verkerk

Een oorschelp is een soort schotel van een satellietontvanger. De schotel van een satelliet is perfect concentrisch en focust alle radiogolven naar een vast punt, de LNB kop. Het oor daarentegen is zeer grillig van vorm. Toch moet alle geluid uiteindelijk in de gehoorgang komen. De hersenen gebruiken de door de grillige vorm van de oorschelp ontstane looptijdverschillen om zelfs met één oor geluiden te kunnen lokaliseren. Als je naar de driver van een Ultrasone hoofdtelefoon kijkt zie je achter het akoestisch transparante doek een aantal in afmeting en positie variërende ‘gaten’ zitten. Door deze gaten wordt het geluid op de oorschelp gericht, waardoor er een ruimtelijker geluid gecreëerd wordt. En dat is dus duidelijk hoorbaar.

Ruthenium afdekplaten voor de oorschelpen - foto: Ed Verkerk

Ruimtelijkheid

Met name op de EP Atlas van het Duitse dub-techno gezelschap Monolake: dromerige elektronische muziek met een stevige beat. En zeer ruimtelijk opgenomen. Al meteen bij de eerste klanken maakt de Ultrasone Edition 8 Limited duidelijk uit wat voor hout hij gesneden is. De elektronische drums klinken ruimtelijk en hebben veel galm. De drums lijken zelfs ver buiten het hoofd weergegeven te worden. Een metaalachtig getik kruipt daarentegen haast in je oor. Het geeft een vreemd maar volstrekt natuurlijk effect, het metaal indringend en nabij, de bas juist ruimtelijk en met diepte. Maar nog opvallender is de definitie en druk van de laagweergave. Als ik overschakel naar mijn eigen hoofdtelefoon - en ja, die is met zijn 300 euro advies verkoopprijs een heel stuk goedkoper - wordt de weergave veel platter en vooral minder ritmisch gedreven. 

Over naar sfeervolle en prachtig gezongen wereldmuziek van Tunesiër Dhafer Youssef. Op het album Electric Sufi verkent - en verlegt - Youssef de grens tussen traditionele Oosterse muziek en meer moderne genres als Jazz en Drum`n`Bass. Drummer William Calhoun - bekend van Living Colour, maar ook een zeer gewaardeerd jazz-drummer - en Living Colour collega Doug Wimbish (bas) leveren gastbijdragen op dit uitzonderlijk goed opgenomen en geproduceerde album. Met als resultaat een spannend, haast sprookjesachtig album vol Afrikaanse/Arabische muziek. Dhafer Youssef speelt de Oud (een Afrikaanse variant op de Luit), de warme gitaarklanken komen voor rekening van Wolfgang Muthspiel en het sfeervolle trompetspel is van Markus Stockhausen. Electric Sufi is een waar luisteravontuur, zeker op een goede installatie. Het laag loopt ver door en het geluidsbeeld zit vol kleine details. De Ultrasone geeft al deze details in volle glorie weer en combineert dat met een warme, aangename klanksignatuur. Maar de muziek heeft ook `ballen` met de Ultrasone en de laagweergave is ronduit indrukwekkend.

De fabricage van een Ultrasone hoofdtelefoon is handwerk - foto: Ed Verkerk

Voor het ruigere werk schakel ik over naar het nummer Supercollider dat door Radiohead samen met The Butcher als een soort bonustrack in 24bit/48kHz beschikbaar gesteld werd aan mensen die het album The King of Limbs kochten. Supercollider opent met een droge elektronische beat waarin de percussie is verborgen. Sfeervolle soundscapes vullen mijn oren: droog, detailrijk en ruimtelijk. Een spel met echo en galm, waarin de ijle, sfeervolle en lang aangehouden noten van Tom Yorke haast droog zijn opgenomen. Korte klikken van houten drumstokjes bieden houvast en een vervreemdende ‘flutterecho’ creëert een broeierige, spannende sfeer. Nummer 083 plaats me middenin de muziek, doet me vergeten dat er nog een wereld buiten mijn hoofd is. Mijn hoofd vult zich met subtiele geluidjes die, indien weergegeven door een paar luidsprekers, weggedrukt zouden worden door meer in het oor springende klanken. Maar de Ultrasone geeft die details wel de ruimte, laat ze horen zonder de aandacht op ze te vestigen. Subtiel, delicaat haast.

Conclusie

Ik ben voor de Ultrasone Edition 8 Limited gevallen. Een hoofdtelefoon oncomfortabel, onhandig en benauwend? Ja, waarschijnlijk zal ik zo over de meeste hoofdtelefoons blijven denken. Maar er is er altijd één die de spreekwoordelijke uitzondering op de regel vormt. En dat is mijn Nummer 083.

Prijzen:
Ultrasone Edition 8 Limited: 1499 euro
NAIM Headline:  525 euro
NAIM NAPSC voeding: 400 euro 

Importeur:
Latham Audio BV
www.latham.nl