Naim Voedingen, krachtvoer voor muziekliefhebbers

Iedereen die het audiomerk Naim al langer kent weet dat deze fabrikant uit Salisbury zeer veel aandacht besteedt aan de kwaliteit van de voeding in hun apparatuur. Ook de interne aarding speelt een belangrijke rol in de uiteindelijke geluidskwaliteit.

Om de prestaties van hun apparatuur te vergroten levert Naim een aantal externe voedingen die in prijs variëren van 400 tot 7500 euro. Het nut hiervan wordt vaak bestreden, maar dan vooral door mensen die het resultaat niet zelf beoordeeld hebben. HiFi.nl vaardigde daarom twee auteurs af naar importeur Latham om de luisterproef op de som te nemen.

We worden in het Noord-Brabantse Alphen hartelijk ontvangen door Ed Verkerk, die al sinds jaar en dag het gezicht van Latham Audio is tijdens beurzen en Shows. Door zijn grote ervaring en vakkennis is Ed een gelouterd demonstrateur, en ook vandaag heeft hij meerdere combinaties klaarstaan, waarmee de verschillen goed te horen zouden moeten zijn. Hij legt eerst het een en ander uit over de verschillende soorten voedingen, want daar zitten wat verschillen tussen die bepalen in welke combinaties ze gebruikt kunnen worden.

Grofweg zijn ze onder te verdelen in 15-Volt en 24-Volt versies. De PS555 en de XPS leveren meerdere voltages: de XPS biedt naast 2x15-Volt spanning ook 22-Volt en 10-Volt, de PS555 voegt daar nog eens 12-Volt aan toe. De 15-Volt voedingen worden meestal gebruikt voor bronnen zoals de diverse cd-spelers en de Naim DAC, terwijl de 24-Volt voedingen vooral bij versterkers worden gebruikt.

Als bron dient steeds de CD5 XS (2525 euro), in combinatie met de Naim DAC (2750 euro). De weergever is de Ovator S-600 van Naim (8500 euro per paar), een bijzonder vormgegeven luidspreker die gebruik maakt van een zeer snelle en breedbandige BMR-unit, die alle frequenties tussen 380 en 35.000 Hertz voor zijn rekening neemt. Het voordeel hiervan is dat er een virtuele puntbron wordt gecreëerd, wat voor een zeer goede timing zorgt. Een eigenschap waar Naim sowieso al om bekend staat. De bekabeling is ook volledig van Naim, waarbij vooral de eenvoudige maar zeer goed klinkende NAC A5 luidsprekerkabel opvalt. Deze kost slechts 25 euro per meter. In combinatie met de eindversterkers van Naim is deze kabel overigens een verplichte keuze, maar hoe dat dan weer zit laten we nu maar even in het midden. Het is hoe dan ook een verdraaid goedkope keuze, en dat mag ook wel eens gezegd worden.

We starten de luistersessie met de Naim XS als (geïntegreerde) versterker, en met de luidsprekers op plankjes met wieltjes eronder. Om in de stemming te komen draait Ed het nummer Cool Cat van Antonio Forcione op het ‘eigen’ Naim label. Daarnaast wordt er geluisterd naar de track Larger Than Life van Holly Cole, en het indrukwekkende Requiem van Jean Gilles. De weergave is warm en enigszins gekleurd in het laag. De plaatsing is diffuus en ietwat rommelig. Niet wat we gewend zijn van het merk. Als Ed even later met een ondeugende twinkeling in zijn pretoogjes de luidsprekers van de wieltjes haalt en met de spikes recht op de grond zet, valt het beeld meteen op zijn plaats. Er is veel meer focus en transparantie, en het laag is weer in verhouding. En eigenlijk klinkt het nu al lekker, en zijn we het er over eens dat we hier allebei goed mee zouden kunnen leven.

Stap 1 De Flat Cap XS

De FlatCap XS mag van acquit af. Hij is even breed en hoog als de Nait XS, en samen vormen ze een fraai geheel. Voor de duidelijkheid: de Naim voedingen werken met de voortrap in de versterker, de (interne of externe) eindtrap houdt zijn eigen voeding. Dat is een belangrijk gegeven, aangezien vaak gedacht wordt dat meer voeding voor de eindtrap het geluid zal verbeteren, terwijl Naim juist van mening is dat het signaal veel eerder in de schakeling al moet worden opgewaardeerd.

Het eerste dat ons opvalt is dat het geluid, bij de onveranderde volumestand, wat luider lijkt te klinken. Ook is de klank een stuk guller, met meer ruimtelijkheid en een grotere ritmische samenhang. Het aanslaan van de snaren op Forcione’s gitaar klinkt dynamischer en er is meer detail. In de lage tonen is het trillen van de snaar beter te horen en het uitsterven van de klank is langer te volgen. Marc maakte ook nog de aantekening dat de gitaar meer ‘kast’ krijgt.

Stap 2, De HiCap

De HiCap is wat hoger en slechts half zo breed als de Nait XS, en bevat een aanzienlijk zwaardere trafo. We luisteren weer naar dezelfde tracks. De verbetering die de HiCap brengt ten opzichte van de FlatCap is groot, maar de uitwerking is anders. De controle in het laag en de detaillering nemen nogmaals toe, maar er komt ook een bepaalde rust en autoriteit in het geluid, zonder dat de dynamiek en levendigheid minder worden. Ook wordt het geluidsbeeld een stukje breder.

Stap 3, SuperNait

Dan is het de beurt aan een ‘kale’ SuperNait, die in het assortiment van Naim de beste geïntegreerde versterker is, waarvan het voorversterkergedeelte is gebaseerd op de NAC 282 en de eindversterker is afgeleid van de NAP 250. Dat levert een krachtiger geluid op dat weliswaar minder verfijnd is dan dat van de Naim XS met HiCap, maar qua levendigheid en dynamiek toch met de punten gaat lopen.

Holly Cole werd volgens Marc fraaier en beter omlijnd weergegeven, maar vooral ook hoger in het geluidsbeeld. Max vond de weergave juist wat minder driedimensionaal, maar vond dat de toegenomen speelvreugde hiervoor ruimschoots compenseerde.

Stap 4, SuperNait + HiCap

Tot nu toe was elke stap een verbetering, en dan vraag je je af of dit vol te houden is en waar het verhaal gaat eindigen. En toch brengt de toevoeging van de HiCap op de SuperNait weer een grote verbetering. Het beeld groeit weer een stukje in alle richtingen, en streeft nu duidelijk de combinatie Nait XS met HiCap voorbij. In autoriteit en rust wordt een flinke stap gezet, en we zijn het er over eens dat de stem van Holly Cole een stuk zwoeler is geworden. De brushes ritselen gedefinieerder over de trommelvellen, en de klank van de piano is levendiger en neutraler geworden.

Stap 5, SuperNait + HiCap + 555 PS

De volgende toevoeging is een soort paardensprong; één stap opzij en twee naar voren. De Naim DAC kan namelijk ook voorzien worden van een externe (15-Volt) voeding. Hiervoor kun je kiezen tussen een XPS van 4200 euro, en de 555 PS van 7500 euro. Deze laatste is ontworpen voor de top cd-speler van Naim, de machtige CD555, en omdat de XPS elders wordt gebruikt in een demo moeten we het - ach wat jammer - doen met de 555 PS.

De verbetering is schokkend. We noteren enthousiaste kreten als ‘natuurlijker’, ‘alles staat los in de ruimte’ en ‘vergrootglas’. De emotionele lading van de stem van Holly Cole wordt veel groter, de strijkers die het Requiem van Gilles begeleiden hebben meer toon, en er is meer rust. De totale sound wordt vol en analoog.

Stap 6, NAC282 + 155xs

De eerste stap terug, maar dat komt door het verdwijnen van de extra voedingen uit de keten. De NAC 282 voorversterker heeft geen interne voeding maar betrekt zijn stroom in dit geval uit de 155 XS eindversterker. Deze combinatie van top-voorversterker en ‘instapmodel’ eindversterker is eigenlijk niet erg realistisch, maar toch komen we er een heel eind mee. Waar we verliezen in dynamiek en autoriteit (laten we dat ‘punch’ noemen) winnen we op punten wat betreft verfijning, ruimtelijkheid en emotionele overdracht. De verschillende rol die voor- en eindtrap in de weergave spelen begint langzaam duidelijk te worden.

NAC 282 + 155 XS + HiCap (stereo)

Als de 155 XS als voeding wordt losgekoppeld en de HiCap daarvoor in de plaats komt te staan is de ‘punch’ opeens weer helemaal terug. En hoe! “With a vengeance”, schrijft Marc in zijn aantekeningen. De toegenomen ruimtelijkheid en ritmische samenhang zijn van een vergelijkbare orde van grootte. Wonderlijk hoe je met precies dezelfde eindversterker toch opeens zoveel meer impact krijgt.

De trommels in het Requiem van Gilles staan veel dieper in de ruimte en klinken grootser en natuurlijker. Er is ook nog een mogelijkheid om twee HiCaps aan te sluiten (een per kanaal) maar die mogelijkheid is niet beluisterd. Ed bezweert ons echter dat de stap die je daarmee zet minstens net zo groot is als die van de 155 XS naar 1 HiCap.

NAC 282 + NAP 250 + HiCap

De NAP 250 eindversterker levert niet eens zoveel meer vermogen dan de 155 XS (80 ipv 60 Watt, wat sowieso geen cijfers zijn om op een feestje flink mee op te scheppen). Het klankmatige verschil is echter groot. De 250 is op een zeer prettige manier een stuk brutaler, de snelheid in de muziek wordt groter, het geheel klinkt dynamischer en krachtiger zonder opdringerig te worden. Het luistert gewoon een stuk intenser. Ook de PRaT is beter met de 250 aan de luidsprekers.

Max noteerde dat de impact van de muziek fors is toegenomen en dat het geheel meer ‘ballen’ heeft (excusez le mot), terwijl Marc de term ‘bruut’ in zijn aantekeningen had staan. De live-beleving bij het luisteren naar gitaarvirtuoos Tommy Emmanuel (het fantastische album Live One) is dieper, voelbaarder. Ook deze stap heeft de muziek weer dichterbij gebracht.

NAC 282 + NAP 250 + SuperCap (stereo)

We naderen het einde van de test, nog twee stappen te gaan. We vroegen ons eerder al af waar dit zou gaan eindigen, om ons daarna steeds opnieuw te verbazen. Als de HiCap wordt vervangen door de SuperCap is het verschil misschien iets subtieler, maar toch zodanig dat het goed te horen is. De ‘druk’ in de muziek wordt groter en er komt tegelijkertijd meer rust in het geluid. In audiofiele termen zou je kunnen zeggen dat er ‘meer zwart’ tussen de instrumenten en stemmen zit. Ook de termen ‘vloeiender’ en ‘vanzelfsprekender’ komen in ons beider aantekeningen terug.

NAC 282 + NAP 250 + SuperCap (dubbel mono)

In deze combinatie is dit het non-plus-ultra. De voorversterker heeft nu per kanaal een eigen gestabiliseerde en gereguleerde voeding van topkwaliteit, en dat hoor je: het hoog lijkt in eerste instantie wat afgerond te klinken, maar de ruimtelijke weergave is juist groter. We concluderen dan ook snel dat het niet zo is dat het hoog wordt afgetopt, maar dat de rust in de weergave nog groter is geworden. De emotionele impact van de muziek is - hoe voorspelbaar - weer wat toegenomen, en het laag gaat dieper en is strakker. Het middengebied is nu zo tastbaar dat Marc noteerde: “Het is alsof je in de snaar kruipt”. De weergave van de akoestiek is in één woord Groots (ja, met een Grote G!). De kerk waarin het Requiem van Gilles is opgenomen openbaart zich nu in zijn volle omvang aan ons, en als we de ogen sluiten is het alsof de muren van de (toch al forse) luisterruimte van Latham geheel vervagen.

Toch is de weergave volgens Max niet per se van het cognac-sigaar-pantoffels type, maar soms echt meer van het bier-met-borrelnootjes. De manier waarop deze set je in de muziek trekt wanneer je live-opnames draait (of moderne muziek in het algemeen) is namelijk nogal onweerstaanbaar, alsof je een deur opent en opeens tussen een hossende menigte staat en je geen andere keus hebt dan je er aan over te geven.

Conclusie

We realiseerden ons vooraf al dat dit geen eenvoudig onderwerp is om over te schrijven. Als we de tekst nog eens teruglezen merken we dat we inderdaad een stijgende lijn van superlatieven zien, en dat is, op zijn zachtst gezegd, onderhevig aan ‘bepaalde criteria betreffende de geloofwaardigheid’. Daarom ook de tweemansdelegatie. Twee horen meer dan één, en als we achteraf aantekeningen vergelijken zien we gelukkig heel veel overeenkomsten.

Maar dan nog hoef je ons niet op ons woord te geloven, we vinden het voorlopig al voldoende om niet met pek en veren besmeurd de stad uitgejaagd te worden. Wie twijfelt aan onze bevindingen - wat we ons toch kunnen voorstellen - kan zichzelf laten overtuigen tijdens een van de Naim-Events die jaarlijks worden georganiseerd rond het thema Voedingen. Of gewoon eens bij een dealer binnenstappen. Die kan ook advies geven over welke combinaties mogelijk en realistisch zijn.

Voor we met het schrijven van dit artikel begonnen hebben we veel nagepraat over onze ervaringen. De belangrijkste conclusie is dat de eindversterker in een set weliswaar zijn stempel op de klank drukt, maar dat belangrijke verbeteringen in ruimtelijkheid, rust en autoriteit veel meer te maken hebben met de voorversterker, en dan met name de manier waarop die wordt gevoed. Een upgrade in geluidskwaliteit is dan eerder te bereiken met een externe voeding dan met een andere eindversterker.

Het idee om binnen een audiomerk door te groeien door voedingen toe te voegen is vrij uniek. En Naim heeft dit concept niet alleen perfect in de vingers, maar biedt ook in diverse prijsklassen de mogelijkheid tot uitbreiding. En nogmaals, horen is geloven. Van alle tweaks die we de afgelopen jaren hoorden was dit zeker niet de goedkoopste, maar absoluut de best hoorbare. Zeer verdedigbaar derhalve, en zonder voorbehoud van harte aanbevolen.

Alle Naim Voedingen op een rijtje

555 PS - 7.500 euro

Voor CD555, CDX2 en CDS3 cd-spelers, Naim DAC, en HDX harddiskspeler of NDX netwerkspeler (incl. Power-Line netkabel. excl. Burndy interlink/voedingskabel)

SuperCap - 4.900 euro

Standaard voeding voor de NAC 252 voorversterker. Als upgrade voor alle Naim voorversterkers (behalve de NAC 552), SuperNait, StageLine en SuperLine phonotrappen en SNAXO wisselfilters (excl. interconnect)

XPS - 4.200 euro

Voor CDX2 en CDS3 cd-spelers, Naim DAC, HDX harddiskspeler of NDX netwerkspeler (incl. burndy voedingskabel)

HiCap - 1.500 euro

Voor CD5XS cd-speler, NAC 282, 202 en 152 XS voorversterkers, SuperNait en Nait XS geïntegreerde versterkers of SNAXO wisselfilters.

FlatCap XS - 1.000 euro

Voor NAC 282, 202 en 252 XS voorversterker, CD5 XS cd-speler, SNAXO wisselfilters, StageLine of SuperLine phonotrappen en HeadLine hoofdtelefoonversterker.

NAPSC - 400 euro

Standaard geleverd bij de NAC 282 voorversterker. Als upgrade voor NAC 202 voorversterker of HeadLine hoofdtelefoonversterker

XP5 XS - 2.100 euro (nieuw) 

Latham laat weten dat nu ook de XP5 XS beschikbaar is. Voor ND5 XS streamer en Naim DAC bedoeld. Kan ook gebruikt worden in combinatie met CDX2, CDS3, HDX hard-disk speler en NDX streamer (incl. burndy voedingskabel).