Denon is op de markt met haar eerste USB-da-converter. De mensheid zal de komende jaren bedolven worden onder een zondvloed van converters. Dat gaat gepaard met een steeds betere performance voor een steeds lagere prijs. Die prijs zal sowieso sterk dalen. Op dezelfde manier als met elektronische rekenmachines en kwartshorloges. Inherent is een da-converter een mini-pcb met een paar chips. Dat kost drie keer niks. Als fabrikant moet je je dus op een andere manier onderscheiden. Denon doet dat door de inzet van hun intelligente Al-32 processing technologie. Die was in vorige versies ook al verantwoordelijk voor de voortreffelijke geluidskwaliteit van diverse generaties Denon cd-spelers.

De da-converter in (consumenten)audioland bestaat sinds 1982. De eerste cd-spelers op de markt hadden deze ingebouwd. Later kwamen er cd-spelers met losse da-converters. Dat was een kwaliteits-statement, want een losse converter werd als zijnde beter gezien. Een van de beroemdste en in die tijd meest begeerde combo’s, was de Accuphase DP-80 met de losse DC-81 converter. Van 1986-1988 werd daar de haast onbereikbare prijs van pakweg 20.000 gulden voor neergeteld. Bij zo’n bedrag voor een cd-speler, werden in je omgeving toch wat minder flatteus bedoelde vragen gesteld. Marantz kwam met de CD12/DA12, Sony met de CDP-R1/DAS-R1, Meridian met het 602/603 combo en Jadis met de Metrical JS-1 converter. De laatste wordt door velen nog steeds beschouwd als een van de allerbeste converters. Met de komst van nieuwe digitale apparaten, zoals de DCC, DAT-recorder en MiniDisc werd het toepassingsgebied voor de interne da-converter groter. Aan de cd-kant ontstond toen de discussie over jitter, ‘digitale’ kabels, loopwerken en de clock.

Geluiden waren te horen dat de zogenaamde geïntegreerde cd-speler toch weer beter zou klinken. De focus van de audiofiel werd ook op de converter gericht, want Philips kwam bijvoorbeeld met ‘normale’ converterchips en exemplaren met een kroontje (TDA-1541). Hoe dan ook, audio schoof gaandeweg in de richting van digitaal en dit opende hele nieuwe discussies tussen groepen audiofielen, die elkaar op fora verbaal te lijf gingen. Cd-spelers met losse converters vonden hun bestaansrecht vooral aan de high-end kant van de markt en vormden een soort niche. Met de verdere digitalisering van studioapparatuur en muziekinstrumenten, door de komst van het internet en streaming, de komst van DAB, de uitvinding van file-formats voor de massa (mp3), de vervanging van de analoge Walkman door digitale varianten en de komst van computeraudio, is er een sterke en hernieuwde belangstelling voor de dac. Wie dat wil kan in China een compleet board (PCB) bestellen met een dac (CS8416 voor 28 dollar of PCM2704 USB dac voor 9 dollar). Bouw dat in een kastje en je hebt je eigen dac. Aan de andere kant van de schaal staan dacs van 60.000 dollar. De hele wereld rondom dacs en adc’s is sterk in beweging en er wordt veel research verricht op het gebied van dacs en audiokwaliteit. De komende jaren zal de markt bedolven worden onder de dacs.

Vrijwel iedere wereldburger zal meerdere dacs nodig hebben, want beeld en geluid zullen in toenemende mate ge-streamed worden of als bestanden beschikbaar komen. Dan worden de dacs in de meet- en regeltechniek nog niet eens meegenomen. Het is dus een enorme groeimarkt (zeker voor de chipleveranciers) en misschien een nieuwe cash-cow voor de audio-industrie. Althans, als men niet razendsnel in de neerwaartse prijsspiraal terechtkomt en vanwege concurrentie overwegingen met afbraakproducten komt, om maar te kunnen verkopen en tegemoet te komen aan consumenten die niet meer willen/kunnen betalen voor kwalitatief goede producten, maar ook geen enkel kwaliteitsbewustzijn meer hebben met betrekking tot audio. Een tweedeling van de markt is te verwachten. Enerzijds de al bestaande gooi- en smijtmarkt van de low-fi en mid-fi en anderzijds de high-end niche met kwaliteitsbewuste consumenten. Die zullen meemaken dat de topconverters steeds betaalbaarder gaan worden. De USB-interface is momenteel het meest populair. De ontwikkeling van USB startte binnen de computerindustrie rond 1994 (onder andere IBM, DEC, NEC, Microsoft en Intel), met de bedoeling om computers middels een standaardinterface op peripherals aan te kunnen sluiten. Eerder waren daar verschillende protocollen voor, zoals serial en parallel. 

Denon DA-300USB
Denon heeft deze mini-dac een fraaie behuizing meegegeven die ook verticaal kan worden geplaatst middels een bijgeleverde voet. Achter het moderne zwarte front huist een OLED-display. Dit keer geen (knipperende) lichten in vele kleuren, zoals bij andere dacs, maar stijlvolle witte letters die het volume en de sample frequentie van de bron aangeven. Het ding ziet er dus stylish uit en geen reden om deze dac aan de snoeren af te laten dalen ergens in het stof achter het audiomeubel. Naast de USB standaard B-plug chassisaansluiting op het achterpaneel kan de dac ook benaderd worden via glas en coax. Dus zonder meer bruikbaar als upgrade voor (sommige) cd-spelers en andere digitale apparaten met zulke betreffende uitgangen. Met betrekking tot digitale techniek had Denon al vroeg in de geschiedenis een leidende rol. Zij bouwden in 1972 de eerste PCM-recorder.

Een probleem van de cd-standaard is dat de kleinste nuances verloren gaan vanwege de 16-bit quantisatie en de filtering op de helft van de sampling frequentie. Middels Alpha ontwikkelde Denon een techniek om de quantisatieruis te verminderen. Door deze techniek worden 16 bit-data weergegeven met 32-bits kwaliteit. De zogenaamde AL32-processing doet dat met een algoritme dat zogenaamde higher-order 16-bit data toevoegt aan lower-order 16-bit data. Het resultaat is een 32-bit output. Zo’n sinus, op een oscilloscoop, ziet er dan ook veel ‘smoother’ uit dan de enigszins trapvormige sinus van het oorspronkelijke 44.1kHz gesamplede signaal. Het geluidsmatige eindresultaat is bekend bij de gebruikers van de voortreffelijke Denon cd-spelers, die heel schoon en zuiver klinken. Deze, hier kort door de bocht behandelde, AL32 processing is in advanced vorm toegepast in de nieuwe Denon dac. De techniek werd eerder toegepast in de DCD1510AE en DCD2010AE. Dat betekent dat de DA-300USB bestanden leest zoals MP3/MP4, AAC, ALAC, WAV en FLAC HD (tot 24-bit, 192kHz). Ook DSD kan gedecodeerd worden in zowel 2.8MHz als 5.6MHz resolutie.

Luisteren
Om het apparaat aan de praat te krijgen is software nodig die gedownload kan worden vanaf de Denon-site,  www.denon-hifi.nl. Wie een laptop heeft met muziekbestanden, kan de Denon meenemen en op allerlei lokaties luisteren. De Denon beschikt namelijk over een hoofdtelefoonuitgang. Maar, er is wel netspanning vereist voor deze converter. In de praktijk zal de dac dus vaak aangesloten worden op een versterker. 

De Denon is vergeleken met verschillende andere dacs. Aan de ene kant van de schaal met de voordelige Dragonfly van AudioQuest en aan de andere kant van de schaal de onbetaalbare Trinity dac. Tussen deze uitersten een hele wereld aan andere dacs. Zijn er nou echt grote verschillen? Over de hele prijsschaal heen is het duidelijk dat (veel) duurdere dacs wat meer rust, autoriteit en dynamiek presenteren. Eigenlijk vergelijkbaar met hoe cd-spelers dat ook tonen. De Trinity kenmerkt zich door een haast onwaarschijnlijke dynamiek. Maar, de ervaring tot nu toe is dat veel converters uit heel breed beschreven budgetklassen (bijvoorbeeld tussen 300-1500 euro) elkaar niet echt veel ontlopen. We krijgen dan een wereld met moordende concurrentie tussen producten die met betrekking tot prestatie weinig verschillen. De weg hieruit is om producten op basis van emotie te gaan verkopen. Voelt u echt emotie op basis van merk en uiterlijk? Dan zou de Denon in aanmerking kunnen komen vanwege het fraaie uiterlijk en de digitale reputatie. Maar, voordat we dacs krijgen bij elk pak wasmiddelen en bij het Happy Meal van McDonalds, kenmerkt deze Denon zich voorlopig nog geluidsmatig ten opzichte van de competitie. Deze dac heeft ongeveer dezelfde geluidsmatige signatuur als de cd-spelers van het merk. Zuiver, neutraal, dynamisch, ruimtelijk en uiterst schoon. Op basis van die eigenschappen presteert de Denon dac net even boven de budgetklasse waar de concurrentie prijstechnisch schuil gaat.

Conclusie
De Denon DA-300USB is een converter met aangename geluidsmatige eigenschappen. De ingebouwde processing emuleert het schone, zuivere en dynamische geluid van de betere Denon cd-spelers. Het apparaat vertaalt ook alle huidige bestandsformaten naar analoog, inclusief DSD. Designmatig is deze dac erg fraai. Geen schreeuwende gekleurde lichten, maar een discreet OLED-scherm dat in teksten de sample-frequenties en andere gegevens presenteert. 

Prijs
Denon DA-300USB € 399,-
Denon: www.denon-hifi.nl