Ella Fitzgerald sings the George and Ira Gershwin Songbooks
Zonder Norman Grantz, Fitzgeralds’ toenmalige manager en oprichter van Verve Records, was dit meesterwerk in de ware zin van het woord nooit tot stand gekomen. Hij bepaalde dat Ella werk op moest nemen van grote Amerikaanse componisten als Cole Porter, Jerome Kern en de gebroeders George (melodie) and Ira Gershwin (tekst) hetgeen resulteerde in meerdere “songbooks”. Bij een aantal daarvan - waaronder dit album, dat opgenomen werd in Los Angeles gedurende de maanden januari tot juli 1959 - koppelde hij haar aan de arrangeur Nelson Riddle. In een tijd waarin muziek nog echt “uitgevoerd” werd, in plaats van “samengevoegd” zoals tegenwoordig het geval is, bezette de arrangeur de plek die nu ingenomen wordt door de tooningenieur. Van het groepje waartoe ook o.a. Don Costa, Billy May en Quincy Jones behoorden, was Riddle in het Amerika van de vijftiger en zestiger jaren de hoogst gewaardeerde; bekend door zijn samenwerking met Peggy Lee, Judy Garland, Rosemary Clooney, Nat King Cole en bovenal Frank Sinatra.
Het werken met Fitzgerald had voor Riddle meerdere uitdagingen. Allereerst; vele zangeressen kunnen klinken als een instrument, maar (alleen?) Ella kan klinken als meerdere instrumenten. Met haar bereik van bijna twee en een halve octaaf was het voor hem niet mogelijk om met voor hem kenmerkende arrangementen het orkest boven en onder haar stem te plaatsen en daarmee haar register vrij te laten. Hoewel het dus in dit geval niet haalbaar lijkt te zijn om het samenvallen van instrumenten met de “pitch” van haar stem te voorkomen, klinken de opnames toch nergens te druk. Dit heeft alles te maken met het door Nelson bewust gebruik maken van het fenomeen dat, wanneer op een piano een sequentie van octaven aangeslagen wordt op een manier zodat zij op elkaar voortbouwen, hun gecombineerde resonanties vibraties in de hogere octaven veroorzaken zonder dat die hogere octaven daadwerkelijk aangeslagen worden. Op een later album van Fitzgerald en Riddle, “The Johnny Mercer Song Book” uit 1965, is van deze techniek nog explicieter gebruik gemaakt. Een tweede uitdaging heeft alles te maken met Ella’s naïviteit en goedmoedigheid. Hierdoor klinken teksten, die cynisch of met sex beladen zijn, uit haar mond niet authentiek. Riddle lost dit op door in de muziek in te bouwen wat zij niet kan bieden. In het nummer “Sam and Delilah” laat hij bijvoorbeeld, door middel van de hobo, in de muziek de verleidelijkheid van Delilah doorklinken.
De zeker voor die tijd zeer ambitieuze release, die een 12e plaats op de Billboard lijst haalde, omvatte vijf elpees waaraan bij het verschijnen het exorbitant hoge prijskaartje van $25,98 hing. Maar doorvoor kreeg men dan ook nog op de hoezen vijf schilderijen van Bernard Buffet; één van de bekendste schilders van het naoorlogse Frankrijk. De re-issue uit november 2001 is zo mogelijk nog fraaier en omvat een box met vijf in witte kartonnen hoezen gestoken 180 grams lp’s, vijf reproducties van de originele covers van Bernard Buffet, een hardcover autobiografie en een bonus 10 “ LP met instrumentaal werk van de gebroeders Gershwin.
Verdeeld over de vijf lp’s staan 59 werken waarbij ballades en up-tempo stukken elkaar redelijk in evenwicht houden. Het is uiterst moeilijk om een keus te maken uit de stukken die stuk voor stuk perfect gezongen en gearrangeerd zijn. Met name de ballades “Someone to watch over me”, How long has this been going on”, The man I love” en last but not least “But not for me” klinken heerlijk. Maar mijn absolute top favorieten zijn “Embraceable You”, “A Foggy Day”, “Let’s call the whole thing off” en “They can’t take that away from me”. Ella zingt rond haar veertigste op de top van haar kunnen en meer dan ooit valt het uitzonderlijke gemak op waarmee zij zingt. Nergens krijg je het gevoel dat ze zich moet forceren om een toon te halen en dat is bij sommige zangeressen nog wel eens anders.
Ella - ze is één van de weinige zangeressen waarbij het noemen van de voornaam al voldoende is om direct te weten over wie het gaat - heeft op mij altijd het effect dat ik mee wil gaan zingen. Ze werkt heel sterk op mijn gevoel. Wat mij betreft sluit het artwork van Buffet dan ook perfect aan. Tenslotte zei hij over zijn vak en passie; “Painting, we do not talk about it, we do not analyze it, we feel it”. Dat gevoel komt op deze albums nog extra goed over door de verbluffende geluidskwaliteit; de helderheid, definitie en transparantie van de opname. Maar als U daarvan ten volle wilt genieten raad ik U aan om bij voorkeur niet mee te zingen. En wanneer dat de eerste keer niet meteen lukt? Gewoon opnieuw opzetten. En opnieuw, en opnieuw, en opnieuw…………
Over de LP
Ella Fitzgerald
Ella Fitzgerald sings the Ira and George Gershwin Songbooks
Verve VS-6082-5
Re-issue: Speakers Corner.
Importeur voor Nederland; Technicom. Tel. 035-6237170
