ARTIKEL

Speelduur en afmetingen

Een veelbesproken wijziging aan Philips` specificatie was de speelduur. Philips vond dat de gekozen speelduur van zestig minuten al royaal was –een langspeelplaat had immers een speelduur van drie kwartier, mét omdraaien halverwege–, maar Sony eiste dat het meer zou worden. De druk kwam met name van Norio Ohga, een van Sony`s hoogste bazen, die was opgeleid als operazanger. Hij stond erop dat de speelduur zou worden verhoogd naar 74 minuten, zodat ook de langste uitvoering van Beethovens Negende Symfonie –Ohga`s favoriete compositie– op één cd zou passen.

Had de sprong van 14 naar 16 bits de ruimte op Philips` 11,5 cm-schijfje al krap gemaakt, 14 minuten extra speelduur ging al helemaal niet passen. Dus moest de schijf groter worden om de extra speelduur te kunnen onderbrengen. Philips en Sony kwamen uit op 12 cm.

Norio Ohga, ook geestelijk vader Sony Playstation

Schouhamer Immink houdt vast aan een revisionistische lezing van Ohga`s wens tot een langere speelduur van de cd: "Ik ontken niet dat de Negende van Beethoven met de keuze voor 12 cm te maken heeft. Het heeft er alles mee te maken! Maar er waren andere redenen voor Ohga om op 12 uit te willen komen. Niet dat hij de muziek zo mooi vond. Vergeet niet: aan het begin van de samenwerking liep Sony op bijna alle punten achter. Eén manier om gelijk te komen is de specificaties van de cd te wijzigen ten opzichte van Philips` prototype. Op een gegeven moment had Philips nog één voorsprong over: de plaat zelf. We konden 11,5 cm maken, daar hadden we al machines voor. Dus daar moesten ze ook nog even wat op verzinnen. Wat verzin je dan? Zóveel speelduur dat het niet op 11,5 cm past."

"En natuurlijk is dat speculatie van mij. Ik was er niet bij. Dit besluit is in Japan genomen, tijdens een sessie in Japan waar ik niet mee was. We hebben dit een keer op de vroege morgen te horen gekregen. En later stond er in de notulen van die bijeenkomst in Japan niks over Beethoven. Het was 12 cm geworden, klaar."

De langste en stroefste discussie ging over de kanaalcodering. Philips gebruikte in zijn prototypes een systeem dat men M3 noemde. Sony was er ontevreden over, en presenteerde een eigen systeem. Dat wilden de technici van Philips zich weer niet laten doen. Die kwamen met een verbeterde versie. Waarop de mannen van Sony weer kwamen met een verbeterde versie van hun systeem.

Uiteindelijk stelde Schouhamer Immink zijn EFM voor, dat beter presteerde bij beschadigingen op de schijf én minder overhead had dan Sony`s laatste voorstel. Tot chagrijn van de Sonydelegatie. Bij de op een na laatste bijeenkomst, in mei 1980 in Eindhoven, lukte het niet om tot overeenstemming te komen. Sony wou niet mee met EFM. "Ze vonden het véél te ingewikkeld. Want EFM gebruikte 256 `gates` (`bouwstenen` op een chip, red.), terwijl hun oplossing uit kon met tien gates. Ik vond het heel flauw van ze, want EFM zou op één chip komen met de foutcorrectie –Sony`s CIRC–, en dat had tienduizenden gates nodig. Dan kunnen die paar honderd voor EFM er ook nog wel bij, nietwaar? Maar de Sonydelegatie weigerde pertinent. We konden geen besluit nemen."

"Later begreep ik wel waarom: anders dan in Nederland krijgen ontwikkelaars in Japan een deel van de opbrengst van hun patenten. Ik heb later wel gezien dat mijn Japanse collega`s een buitenhuis kochten van de royalty`s die ze kregen."

"Toen werden we staande de vergadering opgebeld vanuit Tokyo. Ogha aan de lijn, die daar zat te vergaderen met Van der Klugt (de latere president-directeur van Philips, red.). Dat het maar eens een keer afgelopen moest zijn met dat geouwehoer—daar kwam het op neer. Er moest een besluit komen. En als wij niet zouden besluiten, dan zouden zij het volgende week wel even doen. Maar het lukte gewoon niet om tot een definitieve beslissing te komen."

"De hardnekkigste dwarsligger in de Japanse delegatie was de uitstekend Engels sprekende Toshitada Doi. Een man met een indrukwekkende staat van dienst. Zo was hij de man achter CIRC, en had hij Sony`s eerste digitale audiorecorder ontwikkeld. "Doi was een driftig baasje", herinnert Schouhamer Immink zich. "Hij wilde gewoon niet aan EFM, we konden doodvallen. Een mentaliteit van not invented here, ze hadden hun eigen ideeën."

Toshitada Doi, 1981

"Na lang onderhandelen zei Toshi Doi: `Als het met 100 of minder gates kan, gaan we om`. Dus de Japanners gingen naar huis, en het hing nog. Toen ben ik nog als een gek bezig geweest op mijn Apple II om de gate count te minimaliseren. Scenario`s narekenen. Ik heb er dag en nacht aan gewerkt, een paar weken lang. Uiteindelijk waren er 52 gates nodig, veel minder dan Sony als maximum geclaimd had."

"Ik dacht: je kan me wat, meneer Doi. Juist omdat hij zo onaangenaam was, heb ik doorgezet. Anders had ik vast wel een keer gedacht: jullie je zin, het is wel goed zo."

EFM kwam wat betreft de efficiëntie al heel dicht in de buurt van wat er maximaal mogelijk is. Toen dvd uitkwam, vijftien jaar na de cd, ging de kanaalcodering over naar EFM+. Ook deze codering was bedacht door Schouhamer Immink. In de loop van vijftien jaar was het mogelijk geworden om de codering zes procent efficiënter te maken. Latere verfijningen, zoals de kanaalcodering in Blu-ray, leverden nog maar een paar procent op.

We zijn inmiddels in Zwolle, en de stadsbus heeft ons afgezet in de verre nieuwbouwwijk Stadshagen. Op het opgegeven adres begroeten een man van rond de dertig en zijn zeer enthousiaste hondje de koper en de verslaggever. We hebben een prima reis gehad, en we hoeven geen koffie.

De verkoper leidt ons naar een ietwat onduidelijke ruimte, die misschien een hobbykamer is. De CDP-101 staat al te spelen, Coldplay. "Dit is hem", zegt de gastheer. 

"Het is een flinke jongen zeg!", roept Schouhamer Immink.

De oude Sony "doet het nog prima", aldus de verkoper, die er "via een kennis" aan is gekomen. "Hij is waarschijnlijk niet veel gebruikt", denkt hij.

"Met afstandsbediening," constateert Schouhamer Immink, "dat hadden de eerste Philips-spelers niet."

Dan zegt hij: "Fijn. Ik wil hem graag meenemen."
"Wil je er nog even mee spelen?"
"Nee," zegt Schouhamer Immink, "ik wilde hem even zien spelen natuurlijk..."
"Je spaart deze ofzo..?"
De CDP-101 gaat de grote tas in die Schouhamer Immink heeft meegenomen. "Misschien word ik op mijn ouwe dag nog een verzamelaar!"


EDITORS' CHOICE