Voor een hifi-uitgave als die van ons is de ISE een totaal andere beurs dan gewoonlijk: er is vooral aandacht voor beeld, automatisering, integratie en inbouw, en dat alles wordt veelal geleverd door namen die we niet of nauwelijks kennen in de hifi-wereld. Daarbij is de sfeer, mede door de afwezigheid van consumenten (het is een echte handelsbeurs), op de ISE heel anders dan op –pakweg– de VAD-show.

Integrated systems mogen nog een vreemd fenomeen zijn, toch is er ook voor hifi-fans alle reden om op te letten. In de Verenigde Staten heeft zich al een enorme markt ontwikkeld voor Integrated Systems, en onderhand geniet deze vorm van home entertainment ook in Groot-Brittannië al grote populariteit.

Het begrip ‘integrated systems’ kan betrekking hebben op een bonte stoet aan technologieën, toepassingen en gebruiksterreinen. Het toverwoord is integratie. Bij een integrated system komen meerdere van de volgende onderdelen bij elkaar: video, audio, computer, internet, lokaal netwerk, beveiliging en home automation. De exposanten op de ISE leveren van oudsher aan de zakelijke markt – bijvoorbeeld voor gebruik in vergaderruimtes en congrescentra –  maar in toenemende mate ook aan particulieren. Die trend is komen overwaaien uit de Verenigde Staten, waar een geïntegreerde aanpak van audio, video en (thuis) automatisering als gezegd inmiddels een geaccepteerd fenomeen is.

Ook onder hififans is er ongetwijfeld een groep die zich aangetrokken voelt tot dergelijke hightech, maar dan toch op zijn minst zonder concessies te hoeven doen aan de geluidskwaliteit. Gelukkig waren er op de ISE tekenen te zien dat de hifihandel en –industrie aan het ontwaken zijn.

De locatie voor de Integrated Systems Europe beurs was indrukwekkend dit jaar. De Brusselse Expo bestaat deels uit enorme hallen uit de jaren dertig, en daarvan waren voor de ISE twee in gebruik. Buiten was er een mooi uitzicht op het Atomium.

De 330 exposanten kwamen uit dertig landen, en huurden alles bij elkaar vijftig procent meer vloeroppervlak dan in 2005. De ISE 2006 trok net over de 10.000 bezoekers.

Beeld

Er lag een sterke nadruk op beeld op de ISE. De opvolgers van de beeldbuis: plasma, LCD en projectie – zijn duidelijk in een felle strijd verwikkeld om de gunst van de consument. Plasma is in het segment van grotere schermen nog steeds marktleider, maar LCD lijkt op te rukken. De maximale grootte van LCD begint in de buurt te komen van die van plasma, en LCD heeft voordelen wat betreft energieverbruik en levensduur.

Barco iCon H600 3LCD projector

Bij projectie woedt er ook een felle strijd tussen twee rivaliserende technologieën: LCD en DLP (ook wel DMD genoemd). Die laatste werkt met licht dat door een chip heen moet, waarop talloze spiegeltjes individueel kantelen en zo beeld genereren als het licht er doorheen schijnt. Een nadeel van deze techniek is het zogenaamde ‘regenboogeffect’, dat optreedt omdat er een kleurenwiel nodig is voor kleurweergave. Dat effect wordt door sommige kijkers als zeer hinderlijk ervaren. Dat is één van de redenen waarom de 3LCD-techniek momenteel sterk in opmars is. Bij 3LCD heeft elke kleur een eigen LCD-elementje. 3LCD benadert de kwaliteit van apparaten die niet één maar drie DLP’s hebben (een ‘spiegelchip’ voor elke kleur), maar is veel goedkoper te produceren. Zie voor meer details ook het interview dat Hifi.nl had met Stefan Hartmann van het 3LCD Platform 3LCD had op de ISE een eigen stand om de technologie te promoten, merkonafhankelijk.

In het topsegment zit DLP evenwel nog stevig in het zadel, getuige 3 DLP-toppers die op de show te zien waren zoals de Sim2 C3X (vanaf €16.000), en de Dreamvision X3 (volgens de importeur de ‘mother of all projectors’, €30.000).

DreamVision X3

Een leuke noviteit troffen we aan bij Sonos, waarvan we al eerder het draadloze multiroomsysteem bespraken. De zones zijn nu ook zonder versterker leverbaar, en wel in de vorm van de nieuwe ZP-80. Voor het overige is de ZP-80 technisch gelijk aan de ZP-100, de ‘klassieke’ Zone, behalve dan dat de ZP-80 behalve een analoge ook een digitale uitgang heeft. Het is dus echt een volwaardige digitale bron voor in een bestaande hifi-installatie. De prijs ligt bij €399 (in plaats van de €579 die de ZP-100 kost).

Al bijna net zo nieuwerwets als de Sonos-componenten was de DMR-60 van Jamo: een DVD-receiver, waar een 60 watt vijfkanaals Class-D versterker is ingebouwd. De DMR-60 kan met of zonder speakerset geleverd worden, en kost in dat eerste geval zo’n €600

Jamo DRM-60

En geluid

Wat betreft het geluid lag er op de ISE een nadruk op inbouwluidsprekers. We zagen fraaie exemplaren van onder andere KEF en Dali. Die laatste biedt nu in drie belangrijke lijnen (Euphonia, Helicon en Icon) inbouwluidsprekers aan. Ze zijn van achter gesloten, wat ze universeler maakt: de meeste inbouwspeakers hebben van achter geen ‘klankkast’, terwijl de omstandigheden in en achter de muur overal anders zijn. Dali’s aanpak levert consistentere resultaten.

Dali Helicon inbouwluidspreker

Dali is niet de enige “vertrouwde” naam die de IS-markt heeft ontdekt. NAD bijvoorbeeld richt zich er heel nadrukkelijk op, door de meeste apparatuur uit te rusten met RS-232 aansturing en 12V-triggering. De C9060 en C9120 zijn respectievelijk zes- en twaalfkanaals eindversterkers, speciaal voor de IS-markt. Ze hebben onder andere regeling voor het ingangsvolume per kanaal op de achterzijde. “Ideaal om een multiroom installatie mee op te zetten”, aldus de importeur.

Arcam toont de splinternieuwe AV9 voorversterker

Voor wie zocht was er op de ISE 2006 ook top-hifi te vinden. Zo toonde Arcam apparatuur uit alle lijnen, onder andere de dikke P7 multichannel eindversterker en de dito AV9 voorversterker.

Voorts zagen we voor het eerst de R909, Jamo’s nieuwe vlaggenschip. Deze bijna manshoge luidsprekers bestaan uit een gebogen wand van zevenlaags MDF, waarachter ze open blijven. Inderdaad, het betreft een dipool. Per stuk zitten er twee 15” woofers in, die een  rendement hebben van 100 dB. Volgens de vertegenwoordiger van Jamo was dit nodig om “akoestische kortsluiting” te voorkomen. Aan boord zijn verder een midrange van Seas en een tweeter van ScanSpeak, en in de zware gietijzeren sokkel zit het wisselfilter en een bi-wiring terminal. In de enorme hal van de Brusselse Expo was het verre van optimaal luisteren, maar niettemin was de demo indrukwekkend: de speakers gaven een eerste indruk van enorme kracht en reinheid, hoewel ontsierd door een hoog dat hier en daar een scherp randje had. Niettemin een zeer interessante luidspreker!

De R909 heeft een open achterzijde met een soort ruggengraat

Bij NAD waren voor het eerst de langverwachte Master-series producten spelend te zien, al waren ze ook in Brussel weer niet te horen. De importeur verwacht in maart te kunnen beginnen met de levering van deze Master-serie, waarin onder andere een zevenkanaals eindversterker, een veelzijdige multichannel voorversterker met onder andere HDMI, een multistandaardspeler (die als eerste NAD ook SACD doet) en ten slotte een stereo versterker zijn opgenomen.

NAD Master-series

Marantz tenslotte toonde zijn nieuwste creatie, de ST-7001 tuner. Behalve FM en AM ontvangt de 7001 ook DAB. Wie in de buurt woont van een DAB-mast, heeft er vanaf nu dus een tuneroptie bij!

Volgend jaar wordt de ISE weer in Nederland gehouden (RAI - Amsterdam). De organisatie zou nu al 80 procent van het vloeroppervlak van dit jaar verkocht hebben voor 2007. Als dat een graadmeter is, belooft het ook dan weer een topper te worden.