Toen `Eyes Wide Shut` in 1999 werd uitgebracht, werd ze in eerste instanie nogal lauw ontvangen door de recenserende pers. Het had ruim anderhalf jaar geduurd om deze film te maken, vanaf het eerste shot totaan de uiteindelijke eindmontage. Men was beloofd dat het uiteindelijke resultaat controversieel en shockerend zou zijn en, bovenal, het was de eerste film van Stanley Kubrick in meer dan 12 jaar. Het behoeft niet gezegd te worden dat de verwachtingen enigszins hoog gespannen waren; zo hoog dat zelfs Kubrick er niet meer aan kon voldoen. Als gevolg wist het publiek niet goed wat ze met de film aanmoest; wat wilde Kubrick nu duidelijk maken, waarom was de film zo traag, het plot zo
onorthodox en waar was de climax? De film werd, ondanks hoofdrollen voor Kidman en Cruise, een box office flop en dat is niet terecht voor een film als deze. De film verdient meer.

`Eyes Wide Shut` gaat over het echtpaar Harford, matig gespeeld door Tom Cruise en Nicole Kidman. Na een huwelijk van enkele jaren lijkt het alsof zij geen geheimen voor elkaar verborgen houden. Uiteraard is dit niet het geval, zoals blijkt wanneer Kidman, na het roken van een flinke joint, haar man inlicht over de lustgevoelens in haar leven met betrekking tot andere mannen. "If you men only knew!" zegt ze, en ze begint haar relaas. Op dat
moment breekt er iets bij Cruise; de rationele zekerheid die mannen vaak zo eigen is kan direct met het vuilnis buiten worden gezet. Hij vertrekt van huis en wordt meegesleurd in een nachtelijk avontuur vol verleidingen, lusten en onzedelijke praktijken, eindigend in een surrealistische orgie waarbij hij beter niet aanwezig had kunnen zijn.

Sec bekeken stelt dit verhaal natuurlijk niet erg veel voor; het had evengoed het plot kunnen zijn van een erotische B-film. Echter, `Eyes Wide Shut` ontleent haar schoonheid niet direct aan het verhaal, maar wel aan wat zij tussen de regels door te bieden heeft. Op de eerste plaats de montage, het schitterende camerawerk en de afstemming van beeld en geluid. Dit laatste komt vooral goed tot uitdrukking tijdens het gemaskerde bal. De camera die deinend op de muziek vloeiend beweegt, doch langzamer dan de acteurs, de weinige cuts, waardoor de scene goed in kan werken en de meesterlijke choreografie waaraan de acteurs en adembenemende vrouwen zich onderwerpen. In combinatie met de met precisie gekozen maskers met ieder zijn eigen sfeerscheppende uitdrukking, de new age muziek en het vloeiende camerawerk wat de toeschouwer doet denken echt aanwezig te zijn, maken deze scene tot een kerkdienst ter verheerlijking van de menselijke lusten en het volledig toegeven daaraan. Vooral het gebruik van Ligettis `Musica Ricercate No. 2`, door hemzelf omschreven als "het mes in Stalins hart", kan met recht een vondst genoemd worden.

Een ander sterk punt van de film is het antwoord op de vraag die heeft geleid tot de slechtste kritieken: `Wat wil Kubrick nu precies met deze film bereiken?`, met andere woorden, de thematiek. En de vraag is geoorloofd, wat wil de filmmaker nu eigenlijk zeggen? Het antwoord is simpel: niets! In tegendeel, wat Kubrick in `Eyes Wide Shut` doet is het stellen van een vraag zonder zelf ook maar enig oordeel te geven. Cruise en Kidman zijn gelukkig getrouwd en hebben elkaar nog nooit bedrogen, ondanks de verleidingen die daartoe bestonden. Gedurende de gehele film echter lijkt het alsof zij de enige trouwe mensen op aarde zijn. Cruise aanschouwt tijdens zijn nachtelijke avontuurtjes sexuele lusten in bijna iedereen die hij treft: de twee dames op het feest die het liefste direct met hem de koffer induiken, de dochter van een van zijn patienten die hem uit het niets de liefde verklaart (maar eigenlijk gewoon geil is), het minderjarige meisje bij de kledingverhuur, de hoer die het liefste hem zou betalen en de homosexuele clerk die niet weet waar hij
moet kijken; het lijkt wel of de hele wereld onzedelijk is en haar mores het raam uitslingert om de primitieve lusten te kunnen bevredigen. Iedereen, behalve de twee hoofdpersonen.Ondanks alle verleidingen waarvoor zij komen te staan, de mogelijkheden die zij hebben ongemerkt ontrouw te zijn, gebeurt er niets. Ze kijken, ze absorberen en ze houden zich gedeisd, nimmer toegevend aan de verlangens die zich o zo scherp opdringen. De vraag werpt zich automatisch op: Wat is de mens? Is zij juist sterk op het moment dat zij ondanks alle verleidingen trouw blijft aan eerder gemaakte keuzes en een monogaam leven leidt? Of is de mens juist zwak wanneer zij om rationele redenen niet toe durft te geven aan de
primitieve, doch niet meer dan natuurlijke, verlangens in het leven? Kubrick geeft geen antwoord, hij stelt louter de vraag. En soms is de vraag fascinerender dan het antwoord.

Voetnootjes
Let even op tijdens het begin van de aftiteling: Kubrick heeft geen assistent director, wel een assistant to director. Klein vershil in woorden, doch niet bepaald een nuance.
De schilderijen in het landhuis zijn van de hand van Kubricks vrouw en dochter.

Gegevens over de film
Eyes Wide Shut (1999)
Cruise, Kidman, Kubrick
Regiseur - Stanley Kubrick
Producent - Stanley Kubrick
Scenario - Stanley Kubrick, Frederique Raphael
Cinematografie - Stanley Kubrick, Larry Smith
Hoofd- en bijrollen - Tom Cruise, Nicole Kidman, Sidney Pollack