Yo Yo Ma - Obrigado Brazil en Paris, la belle époque 

Een van de meest ruimdenkende muzikanten is toch wel Yo Yo Ma. Je kunt hem er niet van ‘beschuldigen’ zich tot een stijl muziek bekeerd te hebben. Hij speelt met het meeste plezier klassieke werken al dan niet met groot orkest, Amerikaanse volksmuziek uit de Apalachen, Argentijnse tango of moderne minimalistische stukken. En dat telkens met een gedrevenheid en duidelijk plezier.

Ook zijn project rond de Braziliaanse muziek, Obigado Brazil, is weer een feest om te beleven. Ma heeft zich omringt met een selectie Braziliaanse musici en tast met hen niet alleen de muzikale geschiedenis, maar de   gehele Braziliaanse cultuur af. Een cultuur die een mengeling is van vele geimporteerde culturen samen. In Brazilie komt Afrika, Europa en Zuid Amerika op een bijzondere manier bijeen en heeft een heel aparte eigenheid gevormd. En in deze omgeving voelt de Chinees-Franse Amerikaan zich heel goed thuis.

Samen met de Braziliaanse meester percussionist Cyro Baptista, de Cubaanse klarinetist Paquito D’Rivera, de gitariste en bossa nova zangeres Rosa Passos, pianist Cesar Camargo Mariano en de bijna vaste begeleider van Ma, Kathryn Stott, vormen zij samen met multi-instrumentalist Egbert Gismonti de groep die zich op de Brazilaanse muzikale erfenis stort. Een groep die niet alleen divers is door muzikale achtergrond, maar ook door de  opleiding. Van vormelijk conservatorium tot op straat geleerd.

De CD opent met ‘Crystal’. Ritmische piano en stocato cello beginnen en op een flink volume staat de grote Steinway in de kamer. Pianist Mariano voert de druk telkens op en Ma moet volgen, hetgeen uitstekend lukt. Het blues gevoel komt in ‘Chega de saudade’ in een bossa nova vorm naar voren. De tragische kant van Ma’s cello past wonderwel bij de stem en het ‘oesjen’ van Rosa Passos.

Twee gitaren en een cello zijn de instrumenten in ‘A lenda do caboclo’  geschreven door Heito Villa Lobos. Deze Lobos is in zijn tijd ‘ontdekt’ door Arthur Rubenstein die hem naar Parijs stuurde waar de Braziliaanse cellist optrad met Stravinsky en Ravel. Maar Lobos hart lag in Brazilie en daarheen is hij teruggegaan. Verderop zullen we een dergelijke plaatsgebondenheid bij Ma aantreffen.

Paquito D’Rivera’ s unieke klarinetgeluid samen met gitarist Remero Lubambo doen denken aan de salonmuziek van de jaren dertig. Zeker met de slepende cello die zwoel en warm klinkt. Alle opnames zijn in New York gemaakt en we vragen ons af of het hele project niet wat meer sfeer zou hebben gekregen als de stukken in Brazilie zelf zouden zijn opgenomen. De geuren en de kleur van het licht zijn toch zo belangrijk voor een emotie.

Emotie komt op de CD wel een keer echt duidelijk naar voren. En dat is in ‘Dansa Brasileira’  waar Kathryn Stott Yo Yo begeleid in een opzwepend duet. Een dergelijke synergie bevat ook het andere duet van deze twee, ‘Alma Brasileira’.  Het hoogtepunt van de CD is het laatste nummer, ‘Salvador’. Maar dat kan ook bijna niet missen omdat Egberto Gismonti gitaar en fluit ter hand neemt. Ook Gismonti is een man met vele achtergronden, half Libanees en half Siciliaans heeft hij ook vele jaren in Parijs gestudeerd.

En in Parijs is Yo Yo Ma geboren. Deze heerlijke stad is voor velen die er niet zijn geboren een magneet om iets met muziek te gaan doen. De grootste meesters hebben er residentie gehouden en en vele van de huidige meesters hebben er op zijn minst gestudeerd.

De  CD ‘La belle époque’ bevat muziek geschreven aan het einde van de negentiende eeuw door Massenet, Fauré, Saint-Saens en Franck. Het was de muziek die Yo Yo Ma’s vader hoorde toen hij in 1936 van China naar Parijs verhuisde. Deze muziek heeft vader Ma gevormd en hij heeft de leifde voor deze muziek aan Yo Yo doorgegeven. Al op vierjarige leeftijd begon Yo Yo op de cello. Dat moet een vreemde aanblik zijn geweest. Zo’n enorme cello in de handen van een klein mannetje.

De periode van de Belle Epoque is van groot belang voor de wereld en Parijs in het bijzonder. De stad was herbouwd naar de ideeen van Haussmann met de brede boulevards die als een ster samenkomen bij de Arc de Triomphe. Het is de periode waar Monet en Cezanne door de parken van de stad wandelen en waar een ieder de stad vanaf ongekende hoogte kan bewonderen dankzij de constructie van Gustaf Eiffel. Marcel Proust is in de slag met zijn levens- en meesterwerk ‘A la recherche du temps perdue’. Vrouwen kunnen kiezen voor een beha of juist helemaal zonder in de Moulin Rouge.

Tegen deze  achtergrond van (typisch Parijse) grootsheid speelt Camille Saint-Saens in de deftige salons piano. Vaak vergezeld door zijn leerling Gabriel Fauré. Het zijn de stukken van deze twee en Jules Massenet die Yo Yo Ma hier samen met Katryn Stott heeft opgenomen. Ma heeft drie van de vier stukken herschreven voor cello in plaats van viool. Eigenlijk vreemd dat dit nog niet eerder is gebeurd. In de tijd dat de stukken zijn geschreven was de cello enorm populair. getuige hiervan is het vierde stuk op de CD, de bekende sonate in A groot van César Franck. Deze sonate is al heel vroeg door Franck van een bewerking voor cello voorzien.

Alle vier de stukken zijn juweeltjes. ‘Meditation’  uit de opera ‘Thaïs’ van Massenet is ritmisch en melancholies. Faurés sonate nummer 1 in A groot is met Stott en Ma groot en breed opgezet. Met lange streken en veel ruimte in de opname. Qua klank is het stuk anders dan de andere. Bij een film zou je zo’n situatie een continuïteitsfout noemen. Saint-Saens ‘Havannaise’  opus 83 is gewoon heel fraai gespeeld en opgenomen. De spaanse invloeden zijn rijk aanwezig wat juist zo in zwang was in de periode waarin het stuk is geschreven.

De afsluiting is het mooist. César Franck’s sonate in A groot. Heel triest en meeslepend. Niet voor niets is deze sonate ook de inspriratie voor Proust’s karakter Vinteuil in het al genoemde meesterwerk. Proust kon tegen het einde van de negentiende eeuw zelfs naar deze muziek luisteren met behulp van zijn telefoon. Wij kunnen nu op ieder moment dat we het wensen naar deze wonderbaarlijk mooie muziek luisteren. In de hier beschreven uitvoering van Stott en Ma is dat een waar genoegen.