Akira Kurosawa was bezeten van de romans van Dostojevski. Vandaar dat hij veel werk maakte van de verfilming van het boek De idioot (1868). Hoewel hij het verhaal verplaatste van de 19e eeuw in Rusland naar het Japan van net na de tweede wereldoorlog hield hij zich verder zo veel mogelijk aan de oorspronkelijke tekst. Omdat De idioot een dik boek is leverde dat een lange film op.

De producenten, die eerder ingestemd hadden met een speelduur die vertoning in twee delen noodzakelijk maakte, kwamen terug op hun beslissing en zetten het mes in de film. Maar liefst 100 minuten werden weggeknipt, waarna een film van 166 minuten overbleef. De gaten die in het verhaal werden geslagen zijn opgevuld met tekst, die het tussenliggende kort samenvat. De regisseur (1910-1998) was woedend over deze verminking van zijn werk. Wat resteert is nog zeer de moeite waard, al komt de film door de ingrepen wat moeizaam op gang.

De idioot uit de titel is oorlogsveteraan Kameda, die ternauwernood aan een executie ontkwam. Zijn karakter en gezondheid werden door zijn traumatische ervaringen getekend. Hij kijkt wazig en wereldvreemd uit zijn ogen en heeft epileptische verschijnselen. Bovendien heeft hij het vermogen tot liegen of onaardig zijn voor anderen verloren. Dat blijkt in de alledaagse werkelijkheid een handicap van formaat. Twee vrouwen die verliefd op hem zijn leveren dilemma’s te over. Dat wordt nog ingewikkelder als zijn kameraad ook verliefd is op een van die vrouwen.

De film heeft een droomachtige sfeer, mede door prachtige sneeuwbeelden. Het acteerwerk is over-the-top, en krijgt daarmee soapachtige kwaliteiten die de film een grote populariteit bezorgden. De niet-realistische benadering had echter vooral een artistieke bedoeling, namelijk het benadrukken van de onechtheid van de sociale omgangsvormen en duidelijk maken dat de personages voor meer staan dan zomaar een mens.

De prachtige beelden van deze filmklassieker zijn goed geconserveerd gebleven. Dat kan niet gezegd worden van het geluid. Hoge pieptonen en ruis concurreren om de aandacht met dialoog en muziek. Daar had wel wat extra manipulatie door filtering ingezet mogen worden. De uitgave is net als de andere deeltjes uit de Koinoboro reeks mooi verzorgd, met een toelichting van Oliver Kerkdijk in een bijgeleverd boekje.


Aanvullende informatie:
Japan, 1951
Regie: Akira Kurosawa
Met: Masayuki Mori, Toshiro Mifune, Setsuko Hara, Takashi Shimura, Chieko Higashiyama
Speelduur: 166 minuten
Beeld: 4:3
Geluid: 2.0 mono
Uitgave: de Filmfreak 
Label: Koinoboro