REVIEW

Nuit noire

Jan Luijsterburg | 26 juni 2008

Een film die zich af lijkt te spelen in een onderbewuste droomwereld. Surrealistisch, onlogisch, erotisch geladen en beangstigend. Duistere kost dus, maar van een ongelofelijke visuele en auditieve schoonheid. Dromen is associeren. Aan de kijker om de verborgen betekenissen te achterhalen. Freud revisited. Je gewoon laten onderdompelen kan ook.

Nuit noireEen van de vele lijnen in deze eerste lange speelfilm van de Belgische schrijver en filmmaker Olivier Smolders betreft een jeugdherinnering van hoofdpersoon Oscar. Een spel met zijn zus loopt uit op een moord. Als de psychiater een doek van de volwassen man haalt – een hypnosemiddel? – zegt deze ter kalmering dat Oscar nooit een zus gehad heeft, dus haar ook niet vermoord kan hebben. Fragmentarisch gemonteerde grofkorrelige jeugdfilmpjes in zwart wit tonen een gezin in Congo, waar het zusje zwart is.

Oscar werkt in het natuurhistorisch museum van zijn vader. Hij catalogiseert er dieren, vooral insecten. In het Kafkaeske museum wordt zo af en toe een gedicht door luidsprekers voorgedragen. Ook wordt het daglicht aangekondigd: gedurende 15 seconden per etmaal wordt de wereld even verlost uit een soort permanente zonsverduistering.

Het appartement van Oscar ligt qua sfeer in het verlengde van zijn werkplek. Ook daar veel grote, vreemdsoortige insecten, die regelmatig in detail getoond worden. Als Oscar thuiskomt van zijn werk treft hij een zwarte vrouw in zijn bed aan. Ze is ziek, lijkt te zijn gekomen om te sterven. Plots is ze echter hoogzwanger. Sterven doet ze uiteindelijk door het pistool van een jonge blanke vrouw, die er uit ziet als de geest van de vermoorde zus. Oscar behandelt het lijk, waarop het transformeert in een reusachtige pop, een cocon van een insect. Deze groeit, en geeft leven aan een blanke vrouw waarmee Oscar prompt de liefde bedrijft. Iedereen die iets afweet van de Freudiaanse psychoanalyse heeft hieraan voor maanden stof tot nadenken en duiden.

Nuit noire

Dat dit verhaal zich niet op een alledaags, realistisch niveau afspeelt is vanaf het begin duidelijk. Er is geen logische plot, nauwelijks karakterontwikkeling in de gebruikelijke zin en raakvlakken met een herkenbare dagelijkse werkelijkheid ontbreken. Om iets te ‘begrijpen’ moet de kijker zelf aan het werk. Materiaal te over, ook in de schaarse dialogen. Neem een zinnetje als: “het licht is het eind van de cinema.”

Maar misschien is analyseren en denken helemaal niet de juiste manier om deze unieke film te benaderen. Eenvoudiger is hem te ondergaan als een droom, als een zintuiglijke ervaring die niet begrepen hoeft te worden om waardevol te zijn. De schoonheid van de beelden, begeleid door constant aangehouden onheilspellende zoemtonen en prachtige muziek, geeft al meer dan genoeg om van te genieten.

Nuit noire

De bijgevoegde extra’s zijn geheel in de sfeer van de film. De toelichting van de filmmaker, onder de titel Apropos de Nuit Noire, verheldert niet alles, maar geeft wel wat houvast bij het kijken. De korte film Exercices Sprituels lijkt een voorstudie.


Aanvullende informatie:
Belgie, 2005
Speelduur: 90 minuten
Regie: Olivier Smolders
Producers: Claude Haïm, Michel De Kempeneer, Olivier Smolders
Scenario: Olivier Smolders
Muziek: Miam Monster Miam, André Klenes, Anakrouze
Editors: Olivier Smolders, Philippe Bourgueil
Fotografie: Louis-Philippe Capelle
Speciale effecten: Quentin Smolders
Beeld: 16:9 anamorf
Geluid: Frans gesproken, DD 5.1, Nederlands en Engels ondertiteld
Extra’s: Chutes de montage (9 minuten), Exercices sprituels (korte film 6 minuten), Entre les prises (behind scenes 7 minuten), Apropos de Nuit Noire (interview/monoloog 8 minuten)
Label: Imagine
Distributie: de Filmfreak 


EDITORS' CHOICE